references
W P ŁY W S P O S O B Ó W K O R Z Y S T A N I A Z M E D I Ó W N A P O Z N A W C Z E . . .
1 49
Poznawcze, emocjonalne i społeczne uwarunkowania funkcjonowania uczniów jako cyfrowych tubylców, czyli jakie potrzeby kierują dzieci i młodzież ku mediom
Jako punkt wyjścia w dyskusji o poznawczym i emocjonalnym oddziaływaniu mediów na dzieci konieczne jest opisanie uwarunkowań i potrzeb rozwojowych, które decydują o tym, że media są tak bardzo atrakcyjną częścią rzeczywistości dla młodych odbiorców. Po pierwsze – obrazy mają priorytet jeśli chodzi o treść, na podstawie której tworzy się umysłowa reprezentacja świata8. Po drugie istnieje podstawowa różnica w zakresie neurofizjologicznych uwarunkowań pomiędzy starszymi i młodszymi użytkownikami mediów, która przejawia się w dominacji struktur podkorowych (emocjonalnych) nad czołowymi (racjonalnymi) w przetwarzaniu informacji z otoczenia u młodych odbiorców. Dzięki funkcjom wykonawczym, które zarządzają naszym zachowaniem, jesteśmy w stanie zaniechać pewnych mechanicznych zachowań, zignorować nieistotne bodźce lub obrazy odwracające uwagę od sedna komunikatu czy też zapanować nad własnymi emocjami i skoncentrować się np. na treści przekazywanego komunikatu9. Proces nabywania poznawczej samokontroli jest jednak długotrwały. Funkcje wykonawcze rozwijają się od pierwszych lat życia dziecka do okresu wczesnej adolescencji, co może powodować, że przekazy medialne mogą być dla młodych odbiorców głównie źródłem rozrywki, niepoddawanym krytycznej refleksji10. Dzieci i młodzież posiadają mniejsze kompetencje poznawcze w zakresie ignorowania rozmaitych obrazów, których media cały czas dostarczają. Młodzi ludzie szybko dążą do zaspokajania potrzeb i dostarczenia sobie pozytywnych emocji. Chcą intensywnie
Por. Obrazy w umyśle. Studia nad percepcją i wyobraźnią, (red.) P. Francuz, Scholar, Warszawa 2007. 9 Por. C.R. Raynolds, Assessing Executive Functions: a Life-span Perspective, „Psychology in the Schools”, 45(9) 2008; M. Szubielska, P. Francuz, Uwaga i rozumienie w odbiorze przekazu audiowizualnego przez dzieci, [w:] Psychologiczne aspekty odbioru telewizji 2, (red.) P. Francuz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2004, s. 219-243. 10 M. Huizinga, C.V. Dolan, M.W. van der Molen, Age-Related Change in Executive Function: Developmental Trends and a Latent Variable Analysis, „Neuropsychologia” 44 (11) 2006, s. 2017–2036.
8