references
KOMPETENCJE MEDIALNE
1 35
technicznych i wsparcia społecznego, pomagającego w korzystaniu z Internetu, a także nierówności w zdolności do oceny jakości informacji i różnorodność zastosowań23. Jan van Dijk i Kenneth Hacker opisują cztery podejścia do tego zagadnienia, obecne w literaturze przedmiotu. Rzecznicy pierwszego stanowiska zakładają, że nie występuje zjawisko wykluczenia cyfrowego. Inni przyjmują optymistyczną prognozę, że wprawdzie ono występuje, ale w krótkiej perspektywie czasu ulegnie minimalizacji. Trzecia grupa udowadnia, że wykluczenie cyfrowe będzie się systematycznie powiększało, aby w końcu stać się poważnym problemem społeczno-gospodarczym. Ostatnie stanowisko, które zresztą reprezentują van Dijk i Hacker, zakłada, że wykluczenie cyfrowe podlega ciągłym zmianom i w niektórych obszarach będzie się powiększało, a w następnych malało24. Ponadto badacze ci zakładają, iż ma ono charakter wielopłaszczyznowy (tak jak złożone są komponenty kompetencji cyfrowej) i nie zero-jedynkowy. Kwestie związane z wykluczeniem cyfrowym tworzą więc złożony kontekst społeczny i psychologiczny. Minimalizacja czy likwidacja wykluczenia cyfrowego nie może odbywać się tylko poprzez dyfuzję technologii informacyjno-komunikacyjnych, ale przede wszystkim poprzez rozwój podstawowych i bardziej zaawansowanych kompetencji związanych z ich aktywnym użytkowaniem. Istotę tego zagadnienia, tzn. ważność zarówno dostępności technologii, jak i umiejętności jej obsługi doskonale oddają takie pojęcia, jak: społeczeństwo zinformatyzowane (czyli nasycone technologicznie) oraz społeczeństwo demokracji komunikacyjnej (którego obywatele posiadają, oprócz dostępu do technologii, należyty poziom kompetencji cyfrowych). Negatywne zjawisko społeczne, jakim jest wykluczenie cyfrowe ma swe źródła w realnie istniejącej strukturze społecznej i społecznych stosunkach; w perspektywie psychologicznej – skutkuje m.in. ograniczeniem możliwości i szans życiowych jednostek, co także prowadzi do ich marginalizacji. Do socjodemograficznych parametrów, które bierze
23 P. DiMaggio, E. Hargittai, W.R. Neuman, J.P. Robinson, Social Implication of the Internet, [w:] Anual Review of Sociology, Vol. 27/2001, 307-336, s. 310. 24 J. van Dijk, K. Hacker, The Digital Divide as a Complex and Dynamic Phenomenon, [w:] „The Information Society”, Vol. 19, 2003, s. 315, [dostęp: 17.08.2011].