references
1 36 C Z Ę Ś Ć
II
się pod uwagę, oceniając stopień zagrożenia wykluczeniem cyfrowym zalicza się m.in.: (1) położenie danego regionu względem centrum politycznego i gospodarczego kraju, (2) strukturę osadniczą (zwarta vs. rozproszona), poziom urbanizacji, (3) stopień zaawansowania infrastruktury technicznej i społecznej, (4) poziom bezrobocia na danym terenie25. W kontekście przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, pojawia się także kwestia inwestowania w kapitał ludzki26, głównie w wiedzę i umiejętności zawodowe członków danej zbiorowości oraz w kształtowanie zdolności praktycznego ich wykorzystania w różnych obszarach i wymiarach życia społecznego. Inwestycja w kapitał ludzki kształtuje różne modele życia, a tym samym poszerza spektrum egzystencjalnych wyborów człowieka oraz determinuje jakość i wielkość kapitału społecznego. Istniejący kapitał społeczny i kapitał ludzki przekładają się na jakość życia jednostkowego i zbiorowego, co m.in. wyraża się w poziomie i zakresie posiadanych kompetencji cyfrowych czy medialnych i informacyjnych, niezbędnych każdej jednostce do samorealizacji, rozwoju indywidualnego, aktywności obywatelskiej, integracji społecznej27. Do zjawisk utrudniających przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu z jednej strony należy ubóstwo cyfrowe, z drugiej bariery w dostępie do technologii cyfrowych opisane m.in. przez Jana van Dijka. Ubóstwo cyfrowe bezpośrednio zależy od niskiego dochodu oraz niskiego kapitału ludzkiego, co powoduje, iż członkowie danej społeczności albo wcale nie mają dostępu do nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych, albo nie potrafią w pełni korzystać z oferowanych przez nią możliwości28. W swojej koncepcji Jan van Dijk opisuje cztery rodzaje barier w dostępie do technologii cyfrowych. Ich obecność prowadzi do wykluczenia cyfrowego; należą do nich: (1) brak
M. Malikowski, K.Z. Sowa, Szanse i bariery rozwoju „Ściany wschodniej” Polski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1995, s. 11. 26 Por. też: A. Giza-Poleszczuk, M. Marody, Kapitał ludzki i systemowy, [w:] (red.) A. Giza-Poleszczuk, M. Marody, A. Rychard, Strategie i system. Polacy w obliczu zmiany społecznej, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2000. 27 P. Sztompka, Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007, s. 39. 28 R. Barrantes, Analysis of ICT Demand: What Is Digital Poverty and How to Measure It?, [w:] H. Galperin, J. Mariscal, Digital poverty: Latin American and Caribbean Perspectives, 2007, s. 36, [online:] http://www.ictliteracy.info/rf.pdf/ DIRSI_BOOK-ENG.pdf , [dostęp: 19.09.2011].
25