Peru

Miasto Cuzco

(Kryt. III, IV / 1983)

Cuzco, położone w Andach Peruwiańskich, za panowania wielkiego wodza Inków Pachacuteca stało się rozległym ośrodkiem miejskim, z oddzielonymi funkcjami administracyjnymi i religijnymi. Otoczone było jasno rozgraniczonymi terenami przeznaczonymi do produkcji rolnej, rzemieślniczej i przemysłowej. Hiszpanie, którzy zdobyli miasto w XVI w., zachowali jego strukturę, lecz na ruinach miasta Inków zbudowali barokowe kościoły i pałace.

Zabytkowe sanktuarium Machu Pichu

(Kryt. I, III, VII, IX / 1983)

Machu Pichu położone jest w niezwykle malowniczym otoczeniu, w sercu tropikalnego lasu górskiego na wysokości 2 430 m n.p.m. Prawdopodobnie było ono najbardziej zaskakującym założeniem miejskim państwa Inków w okresie jego największej świetności: wykute monumentalne mury, tarasy i pochylnie wydają się wyrastać ze zboczy skalnych. Otoczenie naturalne, na wschodniej ścianie Andów, należy do górnego dorzecza Amazonki, obfitującego w różnorodne gatunki flory i fauny.

Stanowisko archeologiczne Chavin

(Kryt. III / 1985)

Stanowisko archeologiczne Chavin dało nazwę kulturze, która rozwijała się w wysoko położonej dolinie Andów peruwiańskich w okresie 1500-300 p.n.e. Architektura zespołu tarasów i placów otoczonych konstrukcjami z ociosanych kamieni, a także ich dekoracja - w przeważającej części zoomorficzna - nadają niezwykły wygląd temu dawnemu miejscu kultu, jednemu z najwcześniej i najbardziej znanych prekolumbijskich zespołów zabytkowych.

Park Narodowy Huascarán

(Kryt. VII, VIII / 1985)

Mount Huascarán, położony w Kordylierze Białej, najwyższym tropikalnym łańcuchu górskim, wznosi się na wysokosć 6 768 n n.p.m. Głębokie wąwozy o licznych potokach, jeziora lodowcowe i różnorodna roślinność tworzą niezwykle malownicze krajobrazy. Park zamieszkują m.in. niedźwiedzie andyjskie zwane okularowymi oraz kondory andyjskie.

Strefa archeologiczna ChanChán

(Kryt. I, III / 1986)

Państwo Chimú ze stolicą ChanChán największą świetność osiągnęło w XV w., na krótko zanim uległo potędze Inków. Założenie miasta, największego w Ameryce prekolumbijskiej, odzwierciedla ścisłą strategię polityczną i społeczną, wyróżniającą się podziałem miasta na dziewięć „cytadel” lub ”pałaców”, tworzących niezależne zespoły.

Park Narodowy Manú

(Kryt. IX, X / 1987)

Ten rozległy park o powierzchni 1,5 mln ha położony jest na wysokości od 150 do 4 200 m n.p.m. i odznacza się urozmaiconą roślinnością odpowiadającą poszczególnym piętrom. W porastającym najniższe partie lesie tropikalnym występują różnorodne gatunki zwierzęce i roślinne. Zidentyfikowano około 850 gatunków ptaków. Park stanowi również ostoję wydry olbrzymiej, pancernika olbrzymiego i jaguara.

Zespół zabytkowy w Limie

(Kryt. IV / 1988, 1991)

„Miasto Królów”, mimo że zostało poważnie zniszczone w wyniku trzęsień ziemi, do połowy XVIII w. było stolicą i najważniejszym miastem dla wszystkich terytoriów pod dominacją hiszpańską w Ameryce Południowej. Liczne zabytki Limy, takie jak klasztor San Francisco, największy tego typu w tej części świata, stanowią wspólne dzieło artystów zarówno miejscowych, jak i przybyłych ze Starego Kontynentu.

Park Narodowy Rio Abiseo

(Kryt. III, VII, IX, X / 1990, 1992)

Park powstał w 1983 r. w celu ochrony flory i fauny lasów wilgotnych, typowych dla tej części Andów, wyróżniającej się licznymi gatunkami endemicznymi. Jedynie tutaj występuje małpa marmozeta lwia (Leontides rosalia), gatunek uważany za wymarły. W wyniku badań, prowadzonych od 1985 r., odkryto 36 dotąd nieznanych stanowisk archeologicznych, położonych na wysokości od 2,5 do 4 tys. m n.p.m., które dają pełen obraz społeczeństwa przedinkaskiego.

Linie i rysunki naziemne pustyni Nazca i Pampas de Jumana

(Kryt. I, III, IV / 1994)

Linie i rysunki naziemne Nazca i Pampas de Jumana, położone na jałowej nizinie nadbrzeżnej w Peru, około 400 km na południe od Limy, pokrywają powierzchnię 450 km². Linie, nakreślone na ziemi w okresie od 500 p.n.e. do 500 n.e., ze względu na ich jakość, naturę, rozmiary i ciągłość, stanowią jedną z największych zagadek archeologii. Niektóre z rysunków przedstawiają żywe stworzenia, inne - stylizowane rośliny lub istoty fantastyczne, jeszcze inne tworzą kilkukilometrowe figury geometryczne. Przypuszcza się, że spełniały one funkcje rytualne, związane z astronomią.

Stare Miasto w Arequipie

(Kryt. I, IV / 2000)

Stare Miasto w Arequipie, zbudowane z białego wulkanicznego tufu zwanego sillar, stanowi połączenie europejskich i miejscowych technik budowlanych, widocznych we wspaniałych osiągnięciach artystów kolonialnych oraz murarzy kreolskich i indiańskich. Przemieszanie wpływów przejawia się w solidnych murach, arkadach i sklepieniach, dziedzińcach i otwartych przestrzeniach oraz w złożonej dekoracji barokowej fasad budowli.

Święte miasto Caral-Supe

(Kryt. II, III, IV / 2009)

Liczące ponad 5000 lat stanowisko archeologiczne na terenie Świętego Miasta Caral-Supe zajmuje powierzchnię 626 hektarów. Miasto uznawane jest za najstarsze centrum cywilizacyjne na obszarze obu Ameryk. Zachowane w  doskonałym stanie pozostałości budowli, w szczególności płasko ścięte kopce o kształcie piramidalnym oraz dziedzińce na planie koła, zachwycają skomplikowanymi formami architektonicznymi. Odnaleziony na terenie miasta kipu (zbiór wykonanych z bawełny lub włosia sznurków z supełkami, służących do zapamiętywania informacji), świadczy o wysokim poziomie rozwoju społecznego Caral.

Qhapaq Ñan, sieć dróg w Andach

(Kryt. II, III, IV, VI / 2014)

Argentyna, Boliwia, Chile, Ekwador, Kolumbia, Peru

Rozległa sieć dróg służących komunikacji, wymianie handlowej i celom obronnym liczy ponad 30 tys. km. Drogi budowali Inkowie na przestrzeni kilku stuleci, częściowo opierając się na infrastrukturze preinkaskiej. Ta niezwykła sieć dróg biegnie w jednym z najtrudniej dostępnych regionów świata. Łączy zaśnieżone szczyty Andów (o wysokości ponad 6 tys. m.) z wybrzeżem, przebiega przez wilgotne lasy tropikalne, żyzne doliny i pustynie. System dróg osiągnął największy zasięg w XV w., przecinając Andy wzdłuż i wszerz. Wpis obejmuje 273 pojedyncze miejsca, leżące wzdłuż dróg o łącznej długości ponad 6 tys. km. Wybrano je jako ilustrację dokonań architektonicznych, technologicznych, politycznych i społecznych, a także jako przykłady związanej z systemem dróg infrastruktury służącej wymianie handlowej, zakwaterowaniu, magazynowaniu towarów i kultowi religijnemu.

Zespół archeologiczno-astronomiczny w Chankillo

(Kryt. I, IV / 2021)

Zespół archeologiczno-astronomiczny w Chankillo to prehistoryczny obszar zabytkowy (250–200 r. p.n.e.), położony w środkowo-północnej części wybrzeża Peru, w dolinie Casma., Znajduje się tam zespół budowli, które, wraz z elementami naturalnymi w krajobrazie pustynnym, tworzyły system pozwalający na oznaczanie za pomocą słońca dat dziennych na przestrzeni całego roku. Dobro światowego dziedzictwa obejmuje otoczony potrójnymi wałami zespół posadowiony na szczycie wzniesienia, zwany świątynią warowną, dwa zespoły budowli, mieszczące obserwatorium i centrum administracyjne, trzynaście wież w kształcie prostopadłościanów, zbudowanych na grzbiecie wzniesienia oraz Cerro Mucho Malo, naturalny punkt orientacyjny, który stanowi dopełnienie zespołu trzynastu wież. Centrum ceremonialne było prawdopodobnie miejscem kultu słońca, a obserwatoria wzniesione na obu krańcach linii trzynastu wież, biegnącej wzdłuż osi północ – południe, pozwalały na obserwowanie wschodu i zachodu słońca w ciągu całego roku. Miejsce świadczy o umiejętności wykorzystania cyklu solarnego i sztucznego horyzontu do oznaczania przesilenia zimowego i letniego oraz równonocy wiosennej i jesiennej, a także wszystkich dat dziennych, z dokładnością do jednego lub dwóch dni. Zespół jest rezultatem długiej historii udoskonalania praktyk astronomicznych w dolinie Casma.