Program Zarządzanie Transformacjami Społecznymi (MOST)

Międzynarodowy Program Zarządzanie Transformacjami Społecznymi (Management of Social Transformations – MOST), funkcjonujący od marca 1994 r., powstał z myślą o realizacji następujących celów:

• propagowanie wiedzy na temat transformacji społecznych;
• prowadzenie badań i przygotowywania ekspertyz naukowych z dziedziny nauk społecznych, pomocnych w opracowywaniu założeń polityki społecznej i ich praktycznym wdrażaniu;
• wspieranie i rozwijanie potencjału naukowego, zawodowego i instytucjonalnego w dziedzinie nauk społecznych, w tym zwłaszcza w krajach rozwijających się.

Program MOST jest jedynym i, z uwagi na zakres i charakter, niezwykle istotnym programem międzyrządowym w ramach Sektora Nauk Społecznych i Humanistycznych, wyspecjalizowanym w kompleksowo rozumianej problematyce transformacji społecznych (cf. m.in. „Key Actions”), propagującym opieranie polityk społecznych na wiedzy i w związku z tym wspierającym wymianę i dialog pomiędzy światem akademickim i decydentami w zakresie transformacji i polityk społecznych, w celu lepszego wykorzystania wiedzy naukowej w procesach i politykach transformacyjnych. Program MOST podejmuje w znacznym stopniu zagadnienia interdyscyplinarne i transdyscyplinarne. Wśród licznych form działalności Programu MOST warto wymienić Laboratorium Włączającej Polityki (Inclusive Policy Lab), Fora MOST oraz organizowane w różnych krajach Szkoły MOST.

Program funkcjonuje w oparciu o kilkuletnie strategie, które przyjmuje jego Międzyrządowa Rada (IGC), a zatwierdza Rada Wykonawcza UNESCO. W ramach Strategii Programu MOST na lata 2022–2029 do priorytetowych zagadnień w działalności MOST obecnie należą m.in.: sustensywność nauki (Sustainablility Science), Futures Literacy (FL), antropologia cyfrowa (Digital Anthropology), wspieranie filozofii i humanistyki jako obszarów o kluczowym znaczeniu z punktu widzenia zdolności do krytycznego myślenia, twórczego poszukiwania nowych idei oraz możliwości (po)rozumienia i dialogu między kulturami. 

Program MOST jest zarządzany przez Międzyrządową Radę (IGC), składającą się z 35 państw (każde wybierane na 4. letnią kadencję na sesjach Konferencji Generalnej UNESCO). 

Na pierwszej sesji po wyborze nowych członków IGC, Rada wybiera Przewodniczącego, Wiceprzewodniczących i Sprawozdawcę, którzy tworzą Biuro. Polska jest obecnie członkiem IGC oraz jednym z Wiceprzewodniczących. Polska była członkiem Międzyrządowej Rady również w latach 1994–97 i 1997–2001. W drugiej kadencji przedstawiciel Polski, prof. Marek Ziółkowski pełnił funkcję przewodniczącego Rady. 

Ważną rolę programową w Programie MOST odgrywa Naukowy Komitet Doradczy (SAC), składający się z 9 międzynarodowo uznanych ekspertów, działających in personal capacity, na zaproszenie Dyrektora Generalnego UNESCO. 

W krajach członkowskich UNESCO tworzone są krajowe Komitety Programu MOST, a tam, gdzie ich nie ma, funkcjonują punkty kontaktowe (liaison). W Polsce rolę punktu kontaktowego pełni PK ds. UNESCO.