Człowiek i Biosfera (MAB)

Międzynarodowy Program Człowiek i Biosfera (Man and Biosphere – MAB), zapoczątkowany został przez UNESCO w 1971 roku. Celem programu jest kreowanie zrównoważonych relacji między ludźmi i biosferą, zaś metodą realizacji tego zamierzenia jest tworzenie międzynarodowej Sieci Rezerwatów Biosfery. Skupia ona obecnie 759 takich obiektów w 136 krajach. 25 z nich to rezerwaty transgraniczne. Rezerwaty mają na celu ochronę różnorodności biologicznej i poprawę zdolności obserwowania zmian ekologicznych w obszarze całej planety. Służą także pobudzaniu społecznej świadomości powiązań istniejących pomiędzy różnorodnością ekologiczną i kulturową.

Rezerwaty tworzone są przez Międzynarodową Radę Koordynacyjną MAB na wniosek poszczególnych państw członkowskich. Każdy rezerwat podlega prawodawstwu kraju, na terenie którego się znajduje i może także stać się członkiem Sieci, do której przynależność jest dobrowolna. Rezerwaty mają na celu ochronę różnorodności biologicznej i umożliwienie lepszej obserwacji zmian ekologicznych w skali całej planety. Pełnią trzy zasadnicze funkcje:

1. ochronną, polegająca na przyczynianiu się do ochrony krajobrazów, ekosystemów, zróżnicowania gatunkowego i genetycznego;
2. rozwojową poprzez sprzyjanie formom rozwoju gospodarczego i ludzkiego, które uznać można za społeczno-kulturowo i ekologicznie zrównoważone;
3. funkcję wspierania logistycznego poprzez edukację ekologiczną, a także szkolenia, badania i monitoring w odniesieniu do lokalnych, regionalnych, narodowych i globalnych zagadnień związanych z ochroną i zrównoważonym rozwojem.

Rezerwaty biosfery podlegają okresowym przeglądom co dziesięć lat, dokonywanym przez Międzynarodową Radę Koordynacyjną (ICC) MAB. Jeśli ICC uzna, że dany rezerwat biosfery nie spełnia kryteriów zawartych w Statucie Sieci Rezerwatów Biosfery (przyjętym na konferencji UNESCO-MAB w Sewilli w 1995 r.), może doradzić danemu państwu usunięcie istniejących niedociągnięć. Jeśli Międzynarodowa Rada Koordynacyjna MAB na swoim kolejnym posiedzeniu uzna, że dany rezerwat biosfery nadal nie spełnia wymaganych kryteriów, wówczas przestaje on być uznawany za rezerwat biosfery i jako taki nie może być częścią Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO.

Na Światowej Liście Rezerwatów Biosfery UNESCO znajduje się jedenaście polskich obiektów.

4–8 lutego 2008 r. w Madrycie obradował Trzeci Międzynarodowy Kongres Rezerwatów Biosfery Programu MAB. Przyjęto na nim Deklarację i Madrycki Plan Działania na lata 2008–2013 (Madrid Action Plan for Biosphere Reserves, 2008–2013), dotyczący opracowania mechanizmów wspierających zrównoważony rozwój rezerwatów biosfery w celu zapewnienia harmonijnego rozwoju środowiska naturalnego i efektywnego zarządzania zmianami klimatycznymi. 

W marcu 2016 r. na IV Światowym Kongresie Rezerwatów Biosfery przyjęto zatwierdzony na 28. Sesji Międzynarodowej Rady Koordynacyjnej MAB Plan działania dla Programu Człowiek i Biosfera MAB i Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery na lata 2016-2025, zwany Planem działania z Limy (Lima Action Plan) oraz Deklarację z Limy (Lima Declaration). Działania przewidziane w Planie z Limy mają służyć wdrażaniu nowej Strategii przyjętej przez Konferencję Generalną UNESCO w 2015 r. Strategia będąca kontynuacją Strategii z Sewilli (1995) i Strategii z Madrytu (2008) rozszerza zakres zadań dotyczących zmian klimatu, edukacji na temat zrównoważonego rozwoju oraz współdziałania na szczeblu lokalnym.