Plan zarządzania obiektem światowego dziedzictwa

Informacja na temat zarządzania obiektem światowego dziedzictwa zawarta w dokumentacji wniosku o wpis obejmuje następujące tematy:

  • Własność
  • Status prawny
  • Zasady ochrony miejsca i sposoby ich wdrażania
  • Instytucja/instytucje, do których należy zarządzanie danym miejscem
  • Szczeble, na jakich odbywa się zarządzanie miejscem (np. szczebel lokalny, wojewódzki itp.) z podaniem nazwisk i adresów osób odpowiadających za kontakty
  • Uzgodnione plany odnoszące się do danego miejsca (np. plan miejscowy, plan konserwacji, plan rozwoju turystyki)
  • Źródła i szczeble finansowania
  • Źródła ekspertyz i szkolenia w zakresie metod konserwacji i zarządzania
  • Ułatwienia dla zwiedzających i dane statystyczne
  • Kadry (specjaliści, pracownicy techniczni, bieżące utrzymanie obiektu.

Plan zarządzania ma określić zasady zarządzania wynikające ze specyfiki danego obiektu. Jest to odrębny dokument, w którym zapisano uzgodnienia w sprawie sposobu zapewnienia właściwej ochrony, konserwacji, wykorzystania i prezentacji obiektu światowego dziedzictwa. Plan zarządzania to również dynamiczny proces polegający na przeanalizowaniu sytuacji i określeniu celów, a następnie na konsekwentnym wprowadzaniu w życie wcześniej podjętych decyzji i uważnym śledzeniu zachodzących zmian.

Na etapie prac przygotowawczych należy:

  • określić znaczenie obiektu;
  • przedstawić analizę zagrożeń, ograniczeń i możliwości na tle sytuacji społecznej, ekonomicznej i prawnej;
  • uzyskać zrozumienie celów sporządzenia Planu zarządzania przez zainteresowane strony (w tym przede wszystkim przez miejscową społeczność).

Plan zarządzania jest dokumentem, który powinien obejmować następujące elementy:

  1. Opis miejsca

    Opis ma zawierać krótką historię miejsca z uwzględnieniem szerszego kontekstu jego funkcjonowania w przeszłości. Ukazanie wartości kulturowych materialnych i niematerialnych (lub przyrodniczych) obiektu ma określać jego znaczenie z punktu widzenia światowego dziedzictwa. W tym punkcie należy również pokazać granice obiektu i granice stref buforowych, przedstawić funkcję (sposób użytkowania), obowiązujące formy ochrony prawnej, a także wskazać instytucje zarządzające i strony potencjalnie zainteresowane (ang. „stakeholders”) Planem zarządzania .

  2. Analiza

    Przedmiotem analizy, która powinna być przeprowadzona przez autorów planu jest ochrona, konserwacja, wykorzystanie i zarządzanie, a także sposób prezentowania miejsca światowego dziedzictwa. Analiza ma stanowić podstawę prognozowania sytuacji i wskazać źródła ewentualnych zagrożeń.

  3. Cele zarządzania

    Nakreślenie ogólnej koncepcji ochrony danego miejsca powinno otwierać rozdział na temat celów zarządzania. Konkretyzacja celów, na których będą się koncentrować działania w perspektywie najbliższych lat jest kolejnym elementem dokumentu w tym punkcie. Ważne jest jasne sformułowanie celów i przyjęcie hierarchii ważności. Cele powinny nawiązywać do ogólnej koncepcji i wynikać z przeprowadzonej wcześniej analizy. Ważne, by cele były realistyczne.

  4. Program działania

    Program działania ma określać zadania, poprzez które będą wdrażane określone wyżej cele. Powinien zawierać wykaz planowanych działań wraz z terminami ich realizacji, podział odpowiedzialności za wykonanie poszczególnych zadań, szacunkowe koszty i źródła finansowania. Program działania może się składać z kilku powiązanych ze sobą programów służącym poszczególnych celom.

  5. Monitoring

    Skuteczność wprowadzania w życie przyjętego planu zarządzania, a także wpływ, jaki realizacja poszczególnych zadań będzie wywierać na stan obiektu, powinny być nadzorowane poprzez zaplanowany wcześniej monitoring. Sposoby monitorowania powinny być określone w planie zarządzania. Konwencja UNESCO w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego przewiduje składanie sprawozdań na temat stanu zachowania obiektu. Zgodnie z przyjętą ostatnio zasadą, takie sprawozdania mają być przedstawiane co sześć lat.

Sporządzenie Planu zarządzania jest procesem, którego niezbędne elementy stanowią:

  1. Wyłonienie zainteresowanych stron

    Prace należy rozpocząć od wyłonienia instytucji i osób, które powinny być zainteresowane wynikami realizacji planu zarządzania. Wśród nich powinni się znaleźć przedstawiciele miejscowych władz i właściciele terenów znajdujących się w obrębie obiektu i w jego „strefach buforowych”. Do zainteresowanych stron („stakeholders”) zaliczają się zarówno instytucje rządowe jak i organizacje pozarządowe i osoby prywatne. Wybór zainteresowanych stron zależy od specyfiki miejsca. Mogą one uczestniczyć w pracach nad planem, a następnie w jego realizacji w różny sposób – poprzez informowanie, konsultowanie, udział w podejmowaniu decyzji, wspólną pracę nad planem, udział w realizacji zadań. Zależnie od potrzeb zespół nadzorujący realizację Planu zarządzania może być powołany bądź przed sporządzeniem Planu zarządzania bądź po jego zatwierdzeniu.

  2. Uzgadnianie Planu zarządzania

    Po konsultacjach z głównymi zainteresowanymi stronami należy opracować projekt dokumentu, którego ostateczna wersja powinna być zatwierdzona i przyjęta do realizacji przez wszystkich partnerów. Wcześniej, na każdym etapie przygotowywania Planu powinny mieć miejsce konsultacje społeczne. Zaleca się opublikowanie Planu i jego szerokie upowszechnienie, zarówno w pełnej wersji, jak i w streszczeniu przeznaczonym dla szerokich kręgów odbiorców.

  3. Wprowadzanie w życie

    W celu nadzorowania realizacji Planu zarządzania powinien zostać powołany zespół sterujący (o ile nie został powołany na samym wstępie prac) i koordynator. Z chwilą rozpoczęcia realizacji planu rozpoczyna się również ocena planu – zbieranie na bieżąco informacji, które mają służyć późniejszym korektom i aktualizacji planu.

Plan zarządzania wpisuje się w ramy obowiązującego prawa. Jego użyteczność polega na szerokim uwzględnieniu różnych aspektów zarządzania i ochrony. Plan obejmuje zarówno obszar wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO, jak i obszary, które z nim sąsiadują i mają znaczenie z punktu widzenia ochrony samego obiektu. Obszary te nazywane „strefami buforowymi” mają być wyznaczone na podstawie badań i prac dokumentacyjnych. Jednym z celów Planu zarządzania jest tworzenie pomostów pomiędzy instytucjami zarządzającymi a lokalną społecznością. Plan ma być opracowywany przy jej wiedzy i akceptacji, co zakłada prowadzenie dialogu i partycypację społeczną zarówno przy sporządzaniu planu, jak i przy jego realizacji.