Ukraina

Kijów: Sobór Mądrości Bożej i Ławra Pieczerska

(Kryt. I, II, III, IV / 1990)

Sobór Mądrości Bożej (Sobór Sofijski) w Kijowie, wzniesiony aby rywalizować z kościołem Hagia Sophia w Konstantynopolu, symbolizuje „nowy Konstantynopol”, stolicę powstałego w XI w. księstwa, które przyjęło chrześcijaństwo w następstwie chrztu świętego Włodzimierza w 988 r. Od XVII do XIX w. oddziaływanie duchowe i intelektualne Ławry Pieczerskiej znacznie przyczyniło się do rozprzestrzeniania się wiary i myśli prawosławnej.

Zespół staromiejski Lwowa

(Kryt. II, V / 1998)

Miasto Lwów, założone w późnym średniowieczu, przez stulecia było kwitnącym ośrodkiem administracyjnym, religijnym i handlowym. Zachowało ono prawie nietknięty średniowieczny układ miejski, w który szczególnie wpisują się ślady obecności różnych wspólnot etnicznych, a także wspaniałe budowle barokowe i późniejsze.

Południk Struve’go

(Kryt. II, IV, VI / 2005)

Białoruś, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Norwegia, Mołdowa, Rosja, Szwecja, Ukraina

Jest to łańcuch punktów triangulacyjnych, ciągnący się od Hammerfest na północy Norwegii aż do Morza Czarnego przez 2820 km i dziesięć krajów. Punkty zostały wyznaczone w wyniku badań prowadzonych w latach 1830-1855 przez astronoma Friedricha Georga Wilhelma Struve’go, który jako pierwszy dokonał dokładnych pomiarów długiego odcinka południka. Pomogło to w precyzyjnym ustaleniu kształtu i wymiarów naszej planety, stanowiąc także istotny krok w rozwoju nauk o ziemi oraz kartografii. Dzieło Struve’go stanowi znakomity przykład współpracy naukowców z różnych krajów, jak również współdziałania monarchów w imię dobra nauki. Oryginalny południk Struve’go był krzywą wyznaczoną przez 258 trójkątów, zawierających 265 głównych punktów pomiarowych. Wpisem objęto 34 oryginalne punkty, zaznaczone w bardzo różny sposób, np. otworem wydrążonym w skale, żelaznym krzyżem, kamiennym kopcem lub specjalnie w tym celu zbudowanym obeliskiem.

Rezydencja metropolitów bukowińskich i dalmackich w Czerniowcach

(Kryt. II, III, IV / 2011)

Rezydencja metropolitów, wzniesiona według projektu czeskiego architekta Josefa Hlavka w latach 1864–1882, stanowi wyraz mistrzowskiego połączenia różnych stylów architektonicznych i znakomity przykład historycyzującej dziewiętnastowiecznej architektury. Zespół obejmuje również seminarium duchowne oraz klasztor z cerkwią na planie krzyża zwieńczoną kopułami, ogród i park. Obiekt jest wyrazem architektonicznych i kulturalnych wpływów z okresu bizantyjskiego. Świadczy o wysokiej pozycji kościoła prawosławnego za panowania Habsburgów, a także o polityce tolerancji religijnej w Cesarstwie Austro-Węgierskim.

Pradawne i pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy

(Kryt. IX / 2007, 2011, 2017, 2021)

Albania, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Francja, Hiszpania, Macedonia Północna, Niemcy, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Ukraina, Włochy

Międzynarodowy wpis seryjny, zainicjowany w roku 2007 i następnie trzykrotnie rozszerzany w latach 2011, 2017 i 2021, obejmuje obecnie 94 elementy w 18 krajach, w tym lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Są to ściśle wyznaczone kompleksy leśne na zboczach Połoniny Wetlińskiej, Smereka, w dolinie Terebowca, Górnej Solinki i Wołosatki.

Pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy są znakomitym przykładem zachowanych w stanie nienaruszonym kompleksów leśnych strefy umiarkowanej i jednocześnie najbardziej kompletnych systemów ekologicznych europejskich lasów bukowych. Obszar ten jest także bezcennym rezerwuarem materiału genetycznego nie tylko buków, ale także wielu innych gatunków związanych z tego typu siedliskiem leśnym. Od końca ostatniej epoki lodowcowej, w krótkim okresie zaledwie kilku tysięcy lat, buk europejski rozprzestrzenił się na całym kontynencie z kilku pierwotnie odizolowanych obszarów w Alpach, Karpatach, Górach Dynarskich, Pirenejach i basenie Morza Śródziemnego. Powodzenie tego procesu, który trwa w dalszym ciągu, związane jest z tolerancją buka na różne warunki klimatyczne, geograficzne i fizyczne oraz z jego łatwą adaptacją.

Chersonez Taurydzki – antyczne miasto z systemem gruntów uprawnych (chora)

(Kryt. II, V / 2013)

Chersonez Taurydzki na Krymie został założony przez Dorów w V wieku p. n. e. W skład obszaru wpisanego wchodzi sześć stanowisk archeologicznych, obejmujących pozostałości antycznego miasta i grunty uprawne, podzielone na kilkaset jednakowych prostokątnych parceli (chora). Uprawiano tam winorośl, a eksport wina z tego obszaru trwał aż do XV wieku. Na obszarze wpisanym znajduje się kilka zespołów antycznych budowli publicznych i budynków mieszkalnych, a także zabytki z czasów wczesnochrześcijańskich, obok pozostałości osadnictwa z epoki brązu i epoki kamienia, rzymskie i średniowieczne obwarowania i systemy zaopatrzenia w wodę, a także wyjątkowo dobrze zachowane przykłady uprawy winorośli i murki graniczne.

W III wieku n. e., Chersonez był znany jako najlepiej prosperujący ośrodek uprawy winorośli nad Morzem Czarnym i pozostawał centrum wymiany między trzema imperiami – greckim, rzymskim i bizantyńskim. Jest to wybitny przykład demokratycznej organizacji gruntów powiązanych ze starożytną polis.

Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat

(Kryt. III, IV / 2013)

Polska, Ukraina

Wpis obejmuje 16 wybranych cerkwi, z których osiem znajduje się na terytorium Polski i osiem na Ukrainie. Są to: cerkiew św. Paraskiewy w Radrużu, cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Chotyńcu, cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku, cerkiew św. Michała Archanioła w Turzańsku (Podkarpacie) i cerkiew św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku, cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach, cerkiew św. Paraskiewy w Kwiatoniu, cerkiew św. Michała Archanioła w Brunarach Wyżnych (Małopolska) i osiem na Ukrainie (cerkiew Zesłania Ducha Świętego w Potyliczu, cerkiew św. Dymitra w Matkowie, cerkiew Świętej Trójcy w Żółkwi, cerkiew św. Jerzego w Drohobyczu (obwód lwowski), cerkiew Św. Ducha w Rohatyniu i cerkiew Narodzenia Theotokos w Werbiążu Niżnym (obwód iwanofrankowski), cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Jasinie i cerkiew św. Michała w Użoku (obwód zakarpacki).

Cerkwie są budowlami o konstrukcji zrębowej. Zostały wzniesione w okresie od XVI do XIX wieku jako świątynie społeczności wyznania prawosławnego i grecko-katolickiego. Według typów architektonicznych wyróżnia się cerkwie halickie, łemkowskie, bojkowskie i huculskie. Obrzędowość, ikonografia i technika związane z kulturą poszczególnych grup etnicznych rozwijały się na przestrzeni dziejów. Świątynie są świadectwem odrębnych tradycji budowlanych, zakorzenionych w tradycji Kościoła Wschodniego. Zawierają elementy lokalnego budownictwa i symboliczne odniesienia do kosmogonii danej społeczności. Trójdzielne świątynie wieńczą namiotowe lub cebulaste hełmy. W obrębie obszarów wpisanych, poza cerkwiami znajdują się drewniane dzwonnice, cmentarze i bramy, a wewnątrz cerkwi – ikonostasy i polichromie.