Szwecja

Rezydencja królewska w Drottningholm

(Kryt. IV / 1991)

Rezydencja królewska w Drottningholm położona jest na jednej z wysp Jeziora Mälar na przedmieściach Sztokholmu. Zespół obejmuje także doskonale zachowany teatr, wzniesiony w 1766 r., pawilon chiński oraz ogrody i stanowi najlepszy przykład XVIII-wiecznej rezydencji królewskiej w Europie Północnej, zainspirowanej pałacem w Wersalu.

Osady Wikingów w Birka i Hovgärden

(Kryt. III, IV / 1993)

Stanowisko archeologiczne Birka, na wyspie Björkö na Jeziorze Mälar, zamieszkałej w IX i X w. n.e. oraz stanowisko Hovgärden, na sąsiedniej wyspie Adelsö, tworzą zespół archeologiczny czytelnie ilustrujący złożone szlaki handlowe epoki Wikingów oraz ich wpływ na historię Skandynawii. W Birka znajdowała się również najstarsza kongregacja chrześcijańska Szwecji, założona w 831 r. przez świętego Angsara.

Odlewnia żelaza w Engelsberg

(Kryt. IV / 1993)

W XVII i XVIII w. Szwecja przodowała w produkcji wysokiej jakości żelaza. Odlewnia żelaza w Engelsberg stanowi najpełniejszy i najlepiej zachowany przykład tego typu odlewni.

Rysunki naskalne w Tanum

(Kryt. I, III, IV / 1994)

Ze względu na różnorodną tematykę przedstawień (postacie ludzkie, zwierzęta, broń, statki i inne), jak również ze względu na jednorodność kulturalną i chronologiczną, rysunki naskalne w Tanum, w północnej części Bohuslän, stanowią unikalny zespół. Odzwierciedlają one życie i wierzenia w epoce brązu w Europie i są wyjątkowe ze względu na ich ilość oraz wysoki poziom artystyczny.

Cmentarz leśny w Skogskyrkogrden

(Kryt. II, IV / 1994)

Ten cmentarz w Sztokholmie założony został w latach 1917-1920 przez dwóch młodych architektów, Asplunda i Lewerentza, na miejscu dawnego żwirowiska porośniętego sosnami. Koncepcja cmentarza łączy roślinność z elementami architektonicznymi oraz wykorzystuje nierówności terenu. Tworzy ona krajobraz w doskonałej harmonii z jego funkcją, co zapoczątkowało podobne założenia w wielu krajach na świecie.

Hanzeatyckie miasto Visby

(Kryt. IV, V / 1995)

Pomiędzy XII i XIV w. Visby, dawne miasto Wikingów na Gotlandii, było głównym ośrodkiem Hanzy na Bałtyku. Dzięki XIII-wiecznym murom miejskim oraz pochodzącym z tego samego okresu przeszło 200 magazynom i domom kupieckim, Visby jest najlepiej zachowanym miastem warownym i handlowym Europy Północnej.

Kraina Laponii

(Kryt. III, V, VII, VIII, IX / 1996)

Ten region podbiegunowy na północy Szwecji zamieszkały jest przez Lapończyków (Saami). Jest to największy obszar na świecie (i jeden z ostatnich), w którym nadal obowiązuje tradycyjny tryb życia oparty na sezonowym wypasie zwierząt. Każdego lata Lapończycy prowadzą ogromne stada reniferów w stronę gór, przecinając dziewiczy krajobraz naturalny, którego coraz większym zagrożeniem stają się obecnie pojazdy motorowe. Moreny polodowcowe oraz zmienne koryta rzek odzwierciedlają przeszłe i ciągłe procesy geologiczne.

Miasto-kościół Gammelstad w Lulei

(Kryt. II, IV, V / 1996)

Gammelstad, położone w głębi Zatoki Botnickiej, stanowi najlepiej zachowany przykład „miasta-kościoła”, wioski unikalnego typu, rozpowszechnionego w północnej Skandynawii. 424 drewniane domy, skupione wokół kamiennego kościoła z początków XV w., zamieszkałe były jedynie w dniach sprawowania kultu oraz świąt religijnych przez przybyłych z otaczających wiosek wiernych, którym odległość oraz trudne warunki naturalne nie pozwalały na powrót do domu.

Port morski w Karlskronie

(Kryt. II, IV / 1998)

Karlskrona stanowi wyjątkowy przykład europejskiego założonego miasta portowego, charakterystycznego dla końca XVII w. Pierwotny plan oraz liczne budowle zachowały się w nienaruszonym stanie, podobnie jak niektóre instalacje portowe świadczące o późniejszym rozwoju Karlskrony, aż do czasów obecnych.

Archipelag Kvarken / Pobrzeże Zachodniobotnickie

(Kryt. VIII / 2000, 2006)

Finlandia, Szwecja

Pobrzeże zachodniobotnickie położone jest na zachodnim brzegu Zatoki Botnickiej, przedłużającej Morze Bałtyckie ku północy. Obszar, o powierzchni 142,5 tys. ha, składa się z komponentu morskiego o powierzchni 80 tys. ha oraz z wielu wysp przybrzeżnych. Urozmaicone ukształtowanie terenu, z licznymi jeziorami, zatokami oraz spłaszczonymi wzgórzami o wysokości 350 m n.p.m., jest wynikiem połączonych procesów lodowcowych i polodowcowych oraz wyłonienia się z morza nowych obszarów. Od chwili ostatecznego ustąpienia lodowca, 9,6 tys. lat temu, wypiętrzenie wybrzeża osiągnęło 285 m, co stanowi najwyższe znane wyniesienie naszej planety. Pobrzeże zachodniobotnickie stanowi wyjątkowo cenny obszar dla zgłębienia procesów, które doprowadziły do powstania lodowców oraz wypiętrzeń na powierzchni Ziemi.

Archipelag Kvarken położony w Zatoce Botnickiej u wybrzeży Finlandii został w 2006 r. wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa jako rozszerzenie wpisu Pobrzeża Zachodniobotnickiego w Szwecji z 2000 roku. Obecna nazwa to Archipelag Kvarken/Pobrzeże Zachodniobotnickie. Po rozszerzeniu powierzchnia obiektu zwiększyła się dwukrotnie do 194.400 hektarów (z czego 15% stanowi ląd, a 85% morze). Obszar liczy 5600 wysp i wysepek. Charakteryzują się one niespotykanymi gdzie indziej pofałdowanymi grzbietami morenowymi. Ukształtowane zostały około 10.000 do 24.000 lat temu przez topniejącą pokrywę lodowcową. Obecnie w wyniku polodowcowych wypiętrzeń izostatycznych, archipelag nieustannie podnosi się ponad poziom morza. Ląd poprzednio zepchnięty w dół przez lodowiec, teraz podnosi się w tempie należącym do najszybszych na świecie. W konsekwencji linia brzegowa ulega ciągłym przekształceniom, wyłaniają się i łączą wyspy, wysuwają się półwyspy, a z zatok powstają jeziora, które przekształcają się w bagna i trzęsawiska. Wpisany obszar jest bardzo ważny dla badania zjawiska izostazji, które zostało po raz pierwszy zaobserwowane właśnie na tych obszarach.

Krajobraz rolniczy południowej Olandii

(Kryt. IV, V / 2000)

Nad południową częścią Olandii, na Morzu Bałtyckim, góruje wapienny płaskowyż. Obszar jest zamieszkały od 5 tys. lat, a jego mieszkańcy dostosowali swój tryb życia do wymogów fizycznych wyspy, czego konsekwencją jest unikalny krajobraz, stanowiący świadectwo nieprzerwanego osadnictwa od prahistorii po czasy obecne.

Strefa górnicza Wielkiej Góry rudy Miedzianej w Falun

(Kryt. II, III, V / 2001)

Rozległa kopalnia miedzi, znana jako Wielki Szyb w Falun, stanowi najbardziej charakterystyczny rys krajobrazu związanego z wydobyciem miedzi w tym regionie od co najmniej XIII w. Miasto Falun, założone w XVII w., ze wspaniałymi budowlami zabytkowymi, pozostałościami przemysłu oraz osady rozsiane w dużej części regionu Dalarna odzwierciedlają rangę jednego z najważniejszych na przestrzeni wieków regionów górniczych na świecie.

Radiostacja Varberg

(Kryt. II, IV / 2004)

Radiostacja Varberg w Grimeton w południowej Szwecji (zbudowana w latach 1922 – 1924) jest doskonale zachowanym zabytkiem dokumentującym początki transatlantyckiej komunikacji bezprzewodowej. Składa się ze stacji przekaźnikowej oraz zespołu sześciu anten umieszczonych na stalowych wieżach o wysokości 127 m. Chociaż nie jest już regularnie używany, sprzęt utrzymywany jest w stanie, umożliwiającym dalszą eksploatację. Teren o powierzchni 109,9 ha obejmuje budynki, w których mieści się oryginalny nadajnik Alexandersona, wieże przekaźnikowe, nadajniki krótkofalowe z antenami oraz teren wydzielony pod mieszkania dla obsługi stacji.

Budynki w stylu neoklasycystycznym zaprojektowane zostały przez Carla Åkerblada, a wieże przekaźnikowe – najwyższe wówczas w Szwecji – są dziełem inżyniera Henryka Kreűgera. Cały kompleks jest znakomitym świadectwem wczesnego etapu rozwoju telekomunikacji oraz jedynym zachowanym przykładem głównej stacji przekaźnikowej, opartej na technologii analogowej.

Południk Struve’go

(Kryt. II, IV, VI / 2005)

Białoruś, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Norwegia, Mołdowa, Rosja, Szwecja, Ukraina

Jest to łańcuch punktów triangulacyjnych, ciągnący się od Hammerfest na północy Norwegii aż do Morza Czarnego przez 2820 km i dziesięć krajów. Punkty zostały wyznaczone w wyniku badań prowadzonych w latach 1830-1855 przez astronoma Friedricha Georga Wilhelma Struve’go, który jako pierwszy dokonał dokładnych pomiarów długiego odcinka południka. Pomogło to w precyzyjnym ustaleniu kształtu i wymiarów naszej planety, stanowiąc także istotny krok w rozwoju nauk o ziemi oraz kartografii. Dzieło Struve’go stanowi znakomity przykład współpracy naukowców z różnych krajów, jak również współdziałania monarchów w imię dobra nauki. Oryginalny południk Struve’go był krzywą wyznaczoną przez 258 trójkątów, zawierających 265 głównych punktów pomiarowych. Wpisem objęto 34 oryginalne punkty, zaznaczone w bardzo różny sposób, np. otworem wydrążonym w skale, żelaznym krzyżem, kamiennym kopcem lub specjalnie w tym celu zbudowanym obeliskiem.

Zdobione domy w Hälsingland

(Kryt. V / 2012)

Siedem drewnianych domów w miejscowości położonej we wschodniej Szwecji to szczytowe osiągnięcie regionalnego budownictwa drewnianego, którego początki sięgają średniowiecza. Są dowodem zamożności indywidualnych gospodarzy, którzy w XIX w. wybudowali solidne, nowe gospodarstwa z wykwintnie zdobionymi dodatkowymi budynkami i pokojami przeznaczonymi specjalnie na uroczystości. Malowidła reprezentują połączenie sztuki ludowej ze stylami preferowanymi przez ówczesne ziemiaństwo – barokiem i rokoko. Udekorowane zarówno przez znanych malarzy, jak i nieznanych wędrownych artystów, wnętrza domostw stanowią przykład najpełniejszego rozkwitu długiej tradycji kulturowej.