Szwajcaria

Opactwo Sankt Gallen

(Kryt. II, IV / 1983)

Opactwo Sankt Gallen, doskonały przykład wielkiego karolińskiego założenia monastycznego, było jednym z najważniejszych w Europie, od VIII w. do sekularyzacji w 1805 r. Biblioteka klasztorna, jedna z najbogatszych i najstarszych na świecie, zawiera cenne rękopisy, m.in. najstarszy znany na świecie rysunek na pergaminie przedstawiający plan opactwa. W latach 1755-1768 kościół klasztorny został przebudowany w stylu barokowym. Katedra i biblioteka stanowią główne części tego cennego zespołu architektonicznego, odzwierciedlającego dwanaście wieków działalności.

Klasztor benedyktyński Św. Jana w Münstair

(Kryt. III / 1983)

Klasztor w Münstair, typowy dla odnowy monastycyzmu chrześcijańskiego w czasach karolińskich, jest położony w dolinie Gryzonii. Zachował się tam najważniejszy w Szwajcarii zespół malowideł ściennych, wykonanych około 800 r., jak również freski i sztukaterie z okresu romańskiego.

Zespół zabytkowy w Bernie

(Kryt. III / 1983)

Berno, założone w XII w. na wzgórzu otoczonym przez rzekę Aare, rozwijało się według ściśle określonych założeń urbanistycznych. Budowle zespołu staromiejskiego, pochodzące z różnych okresów, obejmują m. in. XV-wieczne arkady oraz XVI-wieczne fontanny. Główna część miasta średniowiecznego została odbudowana w XVIII w., lecz zachowała swój pierwotny charakter.

Trzy zamki, mury i fortyfikacje miasta Bellinzone

(Kryt. IV / 2000)

Zespół zabytkowy Bellinzone składa się z systemu fortyfikacji wokół zamku Castelgrande, wznoszącym się na szczycie skały górującej nad doliną rzeki Ticino. Odchodzące od zamku fortyfikacje chronią dawne miasto i przecinają dolinę Ticino. Drugi zamek (Montebello) stanowi część systemu umocnień; trzeci, odosobniony zamek (Sasso Corbaro), został zbudowany na wzgórzu, na południowym-wschodzie zespołu.

Jungfrau-Aletsch-Bietschhorn

(Kryt. VII, VIII, IX / 2001, 2007)

Jest to najbardziej lodowcowa strefa Alp, którą tworzą największy lodowiec Europy oraz najbardziej klasyczne formy lodowcowe: doliny w kształcie litery U, cyrki, turnie i moreny. Stanowi ona cenny inwentarz form geologicznych wypiętrzenia i fałdowania, w wyniku których powstały Alpy Wysokie. Różnorodne środowiska alpejskie i subalpejskie charakteryzują się obfitą florą i fauną: roślinność, zarastająca miejsca po cofających się lodowcach, stanowi rzadko spotykany przykład ponownego zasiedlania przez świat roślinny. Widowiskowy krajobraz północnej ściany Alp Wysokich, na której wznoszą się szczyty Eiger, Mönch oraz Jungfrau, odegrał istotną rolę w europejskiej literaturze i sztuce. Wpis, obejmujący pierwotnie 53900 ha, poszerzono w 2007 roku do 82400 ha.

Monte San Giorgio

(Kryt. VIII / 2003, 2010)

Szwajcaria, Włochy

Góra w kształcie piramidy (1 096 m n.p.m.), porośnięta drzewami, położona jest na południu Jeziora Lugano, w kantonie Ticino. Obszar, o powierzchni 849 ha, stanowi najbardziej znane świadectwo życia morskiego w triasie (245-230 mln lat temu). Do tej pory odkryto przeszło 10 tys. próbek skamielin licznych gatunków. Do okazów wyróżniających się pełnymi szkieletami, z których niektóre liczą przeszło 6 m długości, należą ichtiozaury, notozaury, plakodonty oraz wyjątkowy okaz Tanystrophaeusa, płetwojaszczura "z szyją żyrafy".

Wpis, obejmującypoczątkowo tylko szwajcarską część Monte San Giorgio, został w 2010 r. poszerzony o obszar należący do Włoch.

Linia kolejowa w Alpach Retyckich wraz z krajobrazem kulturowym Albula/Bernina

(Kryt. II, IV / 2008)

Szwajcaria, Włochy

Wpis obejmuje dwie zabytkowe linie kolejowe biegnące przez Alpy Szwajcarskie dwoma przełęczami. Otwarta w 1904 roku linia prowadząca przez Przełęcz Albula ma 67 km długości i obejmuje liczne imponujące konstrukcje, m. in. 42 tunele i kryte korytarze oraz 144 wiadukty i mosty. Licząca 61 km linia biegnąca przez Przełęcz Bernina przemierza 13 tuneli oraz 52 wiadukty i mosty. Obie linie zbudowane na początku XX wieku i służące połączeniu ze światem najbardziej odciętych osiedli ludzkich w wysokich Alpach, wywarły ogromny i trwały wpływ społeczno-ekonomiczny na życie w tym regionie. Są także przykładem wybitnych osiągnięć myśli technicznej i architektonicznej tamtego okresu zrealizowanej w harmonii i z poszanowaniem krajobrazu, przez który kolej poprowadzono.

Monte San Giorgio

(Kryt. VIII / 2003, 2010)

Wpis, obejmujący początkowo tylko szwajcarską część Monte San Giorgio, został w 2010 r. poszerzony o obszar należący do Włoch, stając sie wpisem transgranicznym.

Krajobraz kulturowy winnic tarasowych w Lavaux

(Kryt. VIII / 2007)

Krajobraz kulturowy winnic tarasowych w Lavaux, wznoszących się nad jeziorem Genewskim, u podnóża Alp. Jest on świadectwem wielu wieków przemian dokonujących się w relacjach wzajemnych pomiędzy środowiskiem a człowiekiem, próbującym w najbardziej efektywny sposób wykorzystać dobra natury dla potrzeb lokalnej produkcji wysokiej jakości wina. Winnice Lavaux stanowią także żywy zapis historii gospodarczej tego miejsca, które odegrało znaczącą rolę w rozwoju regionu Lozanny.

Szwajcarska arena tektoniczna Sardona

(Kryt. VIII / 2008)

Położona w północno-wschodniej części kraju, zajmuje górzysty obszar o powierzchni 32850 ha, na którym wznosi się siedem szczytów o wysokości powyżej 3000 metrów. Miejsce to dokumentuje proces formowania się gór w wyniku zderzenia kontynentalnych płyt tektonicznych i ukazuje wyjątkowe sekcje budowy geologicznej poprzez tektoniczne nasunięcie, np.: proces nałożenia głębszych, starszych warstw skał na młodsze. Miejsce wyróżnia doskonała trójwymiarowa ekspozycja skał i zachodzących procesów charakteryzujących ten fenomen, która spowodowała, że Sardona jest już od XVIII wieku jednym z najważniejszych stanowisk badawczych dla geologów. W pokrytych lodowcem Alpach Glarneńskich góry wznoszą się stromo ponad wąskie doliny rzeczne i są miejscem największych osuwisk polodowcowych w centralnym rejonie Alp.

La Chaux-de-Fonds/Le Locle, miasta związane z produkcją zegarmistrzowską

(Kryt. IV / 2009)

Sąsiadujące ze sobą miasta La Chaux -de-Fonds i Le Locle, położone w szwajcarskiej Jurze, na terenach niesprzyjających uprawie roli, stanowią przykład oryginalnego rozwoju urbanistycznego, służącego racjonalnej organizacji produkcji zegarmistrzowskiej. Miasta, których założenia urbanistyczne powstały na początku XIX wieku, po trzykrotnych zniszczeniach w wyniku pożarów zajęły się wyłącznie zegarmistrzostwem. Zostały zbudowane na planie o schemacie otwartym z biegnącymi równolegle okręgami ulic, przy których znajdowały się zarówno domy mieszkalne, jak i pracownie. Są związane z kulturą zawodową sięgającą XVII wieku i żywą do dziś, stanowiąc znakomity przykład miast podporządkowanych jednemu rodzajowi produkcji, które oparły się próbie czasu i zachowały swoje pierwotne funkcje. Zagospodarowanie przestrzenne obu miast ukazuje przystosowanie się do przejścia od wytwórczości rzemieślniczej, bazującej na pracy nakładczej, do bardziej złożonego systemu produkcji opartego na fabrykach, pochodzącego z końca XIX i z XX wieku. Karol Marks, analizując podział pracy w „Kapitale”, podaje jako przykład przemysł zegarmistrzowski w szwajcarskiej Jurze, a tworząc termin „miasta-manufaktury” wskazuje na La Chaux-de-Fonds.

Prehistoryczne osady na palach

(Kryt. IV, V / 2011)

Austria, Francja, Niemcy, Słowenia, Szwajcaria, Włochy

Jest to obiekt seryjny obejmujący 111 niewielkich obszarów w Alpach i w okolicy Alp, na terenie których znajdują się pozostałości prehistorycznych osad na palach. Osady powstawały w latach od ok. 5000 – 500 p.n.e. na brzegach jezior i rzek oraz na terenach podmokłych. Prace wykopaliskowe przeprowadzone tylko w niektórych z tych miejsc dostarczyły materiału, pozwalającego odtworzyć obraz życia codziennego na obszarach górskich Europy w czasach epoki brązu i neolitu. Przyniosły także informacje o sposobach oddziaływania ludzi na środowisko. 56 spośród tych miejsc znajduje się w Szwajcarii. Osady reprezentują grupę wyjątkowo dobrze zachowanych, bogatych kulturowo miejsc archeologicznych. Stanowią jedno z najważniejszych źródeł badań nad pierwszymi społecznościami rolniczymi tego regionu.

Dzieła architektury Le Corbusiera jako wybitny wkład do modernizmu

(Kryt. I, II, VI / 2016)

Argentyna, Belgia, Francja, Niemcy, Indie, Japonia, Szwajcaria

Wyodrębnienie z twórczości Le Corbusiera siedemnastu dzieł znajdujących się w siedmiu krajach świata ma zaświadczać o stworzeniu nowego języka architektury, całkowicie zrywającego z przeszłością. Budowle zostały wzniesione na przestrzeni pół wieku, w trakcie, jak to nazwał sam Le Corbusier, „żmudnych badań”. Zespół Kapitolu w Czandigarh (Indie), Muzeum Narodowe Sztuki Zachodniej w Tokio (Japonia), Dom Doktora Curutcheta w La Plata (Argentyna) i Jednostka mieszkaniowa (l’Unité d’habitation) w Marsylii (Francja) ilustrują rozwiązania, jakie modernizm wprowadzał w XX w., stawiając sobie za cel wypracowanie nowych technik architektonicznych, które odpowiadałyby zmieniającym się potrzebom społecznym. Osiągnięcia geniuszu twórczego Le Corbusiera świadczą również o procesie umiędzynarodowienia architektury na całym świecie.

Pradawne i pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy

(Kryt. IX / 2007, 2011, 2017, 2021)

Albania, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Francja, Hiszpania, Macedonia Północna, Niemcy, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Ukraina, Włochy

Międzynarodowy wpis seryjny, zainicjowany w roku 2007 i następnie trzykrotnie rozszerzany w latach 2011, 2017 i 2021, obejmuje obecnie 94 elementy w 18 krajach, w tym lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Są to ściśle wyznaczone kompleksy leśne na zboczach Połoniny Wetlińskiej, Smereka, w dolinie Terebowca, Górnej Solinki i Wołosatki.

Pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy są znakomitym przykładem zachowanych w stanie nienaruszonym kompleksów leśnych strefy umiarkowanej i jednocześnie najbardziej kompletnych systemów ekologicznych europejskich lasów bukowych. Obszar ten jest także bezcennym rezerwuarem materiału genetycznego nie tylko buków, ale także wielu innych gatunków związanych z tego typu siedliskiem leśnym. Od końca ostatniej epoki lodowcowej, w krótkim okresie zaledwie kilku tysięcy lat, buk europejski rozprzestrzenił się na całym kontynencie z kilku pierwotnie odizolowanych obszarów w Alpach, Karpatach, Górach Dynarskich, Pirenejach i basenie Morza Śródziemnego. Powodzenie tego procesu, który trwa w dalszym ciągu, związane jest z tolerancją buka na różne warunki klimatyczne, geograficzne i fizyczne oraz z jego łatwą adaptacją.