Słowenia

Jaskinie Skocjańskie

(Kryt. VII, VIII / 1996)

Rozległy labirynt jaskiń wapiennych składa się z głębokich dolin zapadliskowych i z około 6 km korytarzy, położonych na głębokości 200 m, z licznych wodospadów i z jednej z największych spośród znanych komór podziemnych. Obszar, leżący w regionie Kras, jest jednym z najsłynniejszych na świecie pod względem badań nad procesami krasowymi.

Prehistoryczne osady na palach

(Kryt. IV, V / 2011)

Austria, Francja, Niemcy, Słowenia, Szwajcaria, Włochy

Jest to obiekt seryjny obejmujący 111 niewielkich obszarów w Alpach i w okolicy Alp, na terenie których znajdują się pozostałości prehistorycznych osad na palach. Osady powstawały w latach od ok. 5000 – 500 p.n.e. na brzegach jezior i rzek oraz na terenach podmokłych. Prace wykopaliskowe przeprowadzone tylko w niektórych z tych miejsc dostarczyły materiału, pozwalającego odtworzyć obraz życia codziennego na obszarach górskich Europy w czasach epoki brązu i neolitu. Przyniosły także informacje o sposobach oddziaływania ludzi na środowisko. 56 spośród tych miejsc znajduje się w Szwajcarii. Osady reprezentują grupę wyjątkowo dobrze zachowanych, bogatych kulturowo miejsc archeologicznych. Stanowią jedno z najważniejszych źródeł badań nad pierwszymi społecznościami rolniczymi tego regionu.

Kopalnie rtęci w Almadén (Hiszpania) i Idrija (Słowenia)

(Kryt. II, IV / 2012)

Hiszpania, Słowenia

Obiekt obejmuje tereny kopalni w Almadén, gdzie rtęć zwaną płynnym srebrem  wydobywano od czasów starożytnych oraz kopalni w Idrija, gdzie rtęć odkryto w 1490 r. Na obszarze wpisanym w Hiszpanii znajdują się budynki związane z historią wydobycia rtęci, w tym zamek Retamar, budowle sakralne, tradycyjne domy mieszkalne. W miejscowości Idrija w Słowenii zwracają uwagę przede wszystkim pozostałości składów rtęci i infrastruktury górniczej, a także dawne domostwa i teatr dla górników. Oba obiekty upamiętniają międzykontynentalny handel rtęcią, który zapoczątkował inne ważne kontakty i wymianę między Europą i Ameryką. Te dwie największe na świecie kopalnie rtęci jeszcze do niedawna były eksploatowane.

Koncentrująca się na człowieku urbanistyka Jože Plečnika w Lubljanie

(Kryt. IV / 2021)

Prace Jože Plečnika powstałe w Lubljanie w okresie międzywojennym są przykładem urbanistyki skoncentrowanej na człowieku, która sukcesywnie zmieniała tożsamość tego miejsca po rozpadzie Cesarstwa Austro-Węgierskiego, kiedy to z miasta prowincjonalnego Lubljana przekształciła się w symboliczną stolicę Słowenii. Architekt Jože Plečnik przyczynił się do tej transformacji swoją osobistą, głęboko ludzką wizją miasta, rozbudowywanego w urbanistycznym dialogu z miastem  istniejącym wcześniej i z myślą o potrzebach rodzącego się nowoczesnego społeczeństwa XX wieku.

Na dzieło Plečnika składa się szereg przestrzeni (skwery, parki, ulice, deptaki, mosty) i instytucji publicznych (Biblioteka Narodowa, kościoły, targowiska, kompleks cmentarny), które zostały w subtelny sposób wkomponowane w istniejący wcześniej przyrodniczy i kulturowy kontekst miejski, przyczyniając się do kształtowania nowej tożsamości miasta. Silnie osadzone w miejscowym kontekście i skoncentrowane na człowieku podejście urbanistyczne, a jednocześnie charakterystyczny, indywidualny styl Plečnika, wyróżniają jego dzieło na tle innych realizacji opartych na obowiązujących wówczas założeniach modernistycznych. Jest to wyjątkowy przykład projektowania kompleksowych przestrzeni publicznych, budynków i terenów zielonych według wizji jednego architekta, realizowanych w ograniczonym czasie, w ograniczonej przestrzeni istniejącego miasta i przy stosunkowo ograniczonych środkach.

Pradawne i pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy

(Kryt. IX / 2007, 2011, 2017, 2021)

Albania, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Francja, Hiszpania, Macedonia Północna, Niemcy, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Ukraina, Włochy

Międzynarodowy wpis seryjny, zainicjowany w roku 2007 i następnie trzykrotnie rozszerzany w latach 2011, 2017 i 2021, obejmuje obecnie 94 elementy w 18 krajach, w tym lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Są to ściśle wyznaczone kompleksy leśne na zboczach Połoniny Wetlińskiej, Smereka, w dolinie Terebowca, Górnej Solinki i Wołosatki.

Pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy są znakomitym przykładem zachowanych w stanie nienaruszonym kompleksów leśnych strefy umiarkowanej i jednocześnie najbardziej kompletnych systemów ekologicznych europejskich lasów bukowych. Obszar ten jest także bezcennym rezerwuarem materiału genetycznego nie tylko buków, ale także wielu innych gatunków związanych z tego typu siedliskiem leśnym. Od końca ostatniej epoki lodowcowej, w krótkim okresie zaledwie kilku tysięcy lat, buk europejski rozprzestrzenił się na całym kontynencie z kilku pierwotnie odizolowanych obszarów w Alpach, Karpatach, Górach Dynarskich, Pirenejach i basenie Morza Śródziemnego. Powodzenie tego procesu, który trwa w dalszym ciągu, związane jest z tolerancją buka na różne warunki klimatyczne, geograficzne i fizyczne oraz z jego łatwą adaptacją.