Izrael

Masada

(Kryt. III, IV, VI / 2001)

Wznosząca się na skalistej górze Masada stanowi naturalną, majestatycznie piękną twierdzę, górującą nad Morzem Martwym, pośrodku pustyni Judzkiej. Symbol starożytnego królestwa Izraela i jego brutalnego zniszczenia, Masada była ostatnim miejscem oporu patriotów żydowskich przed armią rzymską w r. 73 n.e. Pałac-twierdza został wzniesiony w klasycznym stylu początków Cesarstwa Rzymskiego przez Heroda Wielkiego, króla Judei, panującego w latach 37-4 p.n.e. Otaczające Masadę obozy wojskowe, fortyfikacje i przeznaczona do ataku pochylnia, stanowią najpełniejszy zachowany do naszych czasów przykład organizacji oblężenia z czasów rzymskich.

Zespół zabytkowy Akry

(Kryt. II, III, V / 2001)

Akra jest historycznym, warownym miastem portowym, w którym osadnictwo ludzkie występowało nieprzerwanie od czasów fenickich. Obecne miasto jest typowe dla ottomańskich miast warownych z XVIII i XIX w., obejmujących cytadele, meczety, karawanseraje oraz łaźnie publiczne. Ruiny miasta krzyżowców, pochodzące z okresu 1104-1291, są praktycznie nienaruszone, zarówno w części podziemnej, jak i naziemnej. Odzwierciedlają one organizację przestrzeni miejskiej oraz strukturę stolicy Królestwa Jerozolimskiego, utworzonego w średniowieczu przez krzyżowców.

Białe Miasto Tel-Awiw – styl międzynarodowy

(Kryt. II, IV / 2003)

Tel Awiw został założony w 1909 r. i rozwijał się w czasach pozostawania Palestyny pod mandatem brytyjskim (1920-1948). Białe Miasto zostało wzniesione pomiędzy początkiem lat 30. i 1948 r. i oparte na planie miejskim autorstwa sir Patrica Geddesa, odzwierciedlającym modernistyczne zasady planowania organicznego. Budowle zostały zaprojektowane przez architektów wykształconych w Europie i pracujących tam przed emigracją do Palestyny. Stworzyli oni jedyny w swoim rodzaju zespół modernistyczny w nowym kontekście kulturowym.

Telle biblijne w Megiddo, Hazor i Beer Szewie

(Kryt. II, III, IV, VI / 2005)

Telle czyli prehistoryczne wzgórza ze śladami osadnictwa ludzkiego, są charakterystyczne dla nizinnych terenów wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, szczególnie dla Libanu, Syrii, Izraela i Wschodniej Turcji. Spośród 200 telli na terenie Izraela, te w Mogiddo, Hazor i Beer Szewie kryją w sobie materialne pozostałości miast wymienianych w Biblii. Przechowują także jedne z najlepiej zachowanych w Lewancie śladów rozwiniętej epoki żelaza: podziemne systemy gromadzenia zapasów wody dla potrzeb gęsto zaludnionych ówczesnych miast. Pozostałości budowli świadczą o istnieniu scentralizowanej władzy, dobrze prosperującego rolnictwa oraz handlu, kwitnącego dzięki przechodzącym tędy ważnym szlakom kupieckim.

Szlak kadzidlany i miasta na pustyni Negew

(Kryt. III, V / 2005)

Cztery nabatejskie miasta: Haluza, Mamszit, Agdad i Sziwta, wraz z ich twierdzami i rolniczym krajobrazem Pustyni Negew, rozciągają się wzdłuż dróg prowadzących do śródziemnomorskiego krańca handlowych szlaków kadzidlanych i przyprawowych. Razem stanowią przykład miast, które rozkwitły dzięki nadzwyczaj intratnemu handlowi kadzidłem i mirrą, przywożonym z południowej Arabii nad Morze Śródziemne od III wieku p.n.e. aż do II wieku po Chrystusie. Pozostałości złożonych systemów irygacyjnych, budowle miejskie, obwarowania i karawanseraje stanowią świadectwo tego, w jaki sposób na surowej pustyni powstawały ośrodki handlu i rolnictwa.

Święte miejsca wyznawców bahaizmu w Hajfie i Zachodniej Galilei

(Kryt. III, VI / 2008)

Zostały wpisane na Listę jako świadectwo tradycji pielgrzymek do miejsc związanych z bahaizmem. Wpis obejmuje 26 budynków, pomników i miejsc w Akrze i w Hajfie, związanych z założycielami tej religii, wśród których są m.in.: sanktuarium i grobowiec Baha Allaha w Akrze oraz Mauzoleum założyciela babizmu w Hajfie. W tym mieście znajdują się również domy, ogrody, cmentarz i duży zespół współczesnych budowli w stylu neoklasycystycznym, mieszczących administrację, archiwa oraz centrum badawcze.

Ślady ewolucji człowieka na górze Karmel – jaskinie Nahal Me’arot/Wadi el-Mughara

(Kryt. III, V / 2012)

Na zachodnim zboczu góry Karmel znajdują się jaskinie Tabun, Jama, el-Wad i Skhul. Obszar wpisany ma powierzchnię 54 ha i zawiera ślady pięciuset tysięcy lat ewolucji człowieka, dokumentujące pochówki, wczesną kamienną architekturę, a także zmianę trybu życia z łowiecko-zbierackiego na osiadły, oparty o uprawę roli oraz hodowlę zwierząt. Obiekt ukazuje unikalne współistnienie Neandertalczyków i anatomicznie współczesnych ludzi w tym samym okresie kultury mustierskiej w środkowym paleolicie. W związku z tym, jest to miejsce kluczowe dla stratygrafii czasowej ewolucji człowieku w ogóle, a dla prehistorii Bliskiego Wschodu w szczególności. Dziewięćdziesiąt lat wykopalisk archeologicznych wykazało zachowanie nieporównywalnej z niczym ciągłości kulturowej na tym obszarze, dostarczając danych na temat życia wczesnego człowieka w Azji Południowo-Zachodniej.

Groty w Maresza i Ben Guwrin w dolnej Judei, podziemny mikrokosmos

(Kryt. V / 2014)

Szereg jaskiń wydrążonych w cienkich i jednorodnych pokładach miękkiej kredy w Dolnej Judei stanowi całe podziemne miasto. Są to połączone ze sobą komory o różnych formach i funkcjach, położone pod starożytnymi miastami Maresza i Bet Guwrin. Są świadectwem kolejnych okresów historycznych na przestrzeni ponad 2 tys. lat od epoki żelaza do czasów wypraw krzyżowych, w których drążono jaskinie i wykorzystywano je do różnych celów. Świadczą one również o różnorodności technik stosowanych w podziemnych budowlach. Pierwotnie jaskinie były kamieniołomami. Później były przekształcane, by spełniać różne funkcje związane z rolnictwem i lokalnym rzemiosłem. Tłoczono w nich oliwę, hodowano gołębie i trzymano konie. Jaskinie były podziemnymi zbiornikami wody i kanałami. Urządzano w nich łaźnie, służyły jako cmentarze i miejsca modlitwy. W czasie zamieszek dawały schronienie.

Nekropolia Bet Sze’arim, miejsce związane z odnową judaizmu

(Kryt. II, III / 2015)

Nekropolia Bet Sze’arim, która powstała w II wieku n.e., leży na południowy wschód od Hajfy. Było to pierwsze miejsce pochówku Żydów poza Jerozolimą po upadku drugiego powstania żydowskiego przeciw panowaniu rzymskiemu. W katakumbach znajdują się liczne dzieła sztuki oraz inskrypcje w języku greckim, aramejskim, hebrajskim i palmyreńskim. Nekropolia stanowi unikalne świadectwo starożytnego judaizmu, rozwijającego się pod kierunkiem rabina Judy ha-Nasi (znanego również jako Jehuda ha-Nasi i Jehuda Książę), któremu przypisuje się odnowę judaizmu po 135 r. n.e.