Grecja

Świątynia Apollina Epikuriosa w Bassai

(Kryt. I, II, III / 1986)

Ta słynna świątynia boga Słońca i uzdrowiciela została zbudowana w połowie V w. p.n.e. na pustkowiu wyżynnej Arkadii. Budowla, w której znajduje się najstarszy zachowany kapitel koryncki, wyróżnia się śmiałością architektoniczną i łączy sztukę archaiczną z pogodnym stylem doryckim.

Stanowisko archeologiczne w Delfach

(Kryt. I, II, III, IV, VI / 1987)

Sanktuarium panhelleńskie w Delfach, gdzie przemawiała wyrocznia Apollina, mieściło Omfalós, “pępek świata”. Przesiąknięte uświęconymi treściami, harmonijnie wtopione we wspaniały krajobraz, w V w. p.n.e. stanowiło prawdziwe centrum i symbol jedności Grecji.

Akropol w Atenach

(Kryt. I, II, III, IV, VI / 1987)

Akropol w Atenach, na którym wznoszą się cztery arcydzieła klasycznej sztuki greckiej: Partenon, Propyleje, Erechteion oraz świątynia Nike Apteros, stanowi wykładnię cywilizacji, mitów i religii starożytnej Grecji na przestrzeni przeszło tysiąca lat i może być uznany za symbol idei światowego dziedzictwa

Góra Athos

(Kryt. I, II, IV, V, VI, VII / 1988)

Od 1054 “Święta Góra”, bez prawa wstępu dla kobiet i dzieci, stanowi środek duchowy prawosławia, a od czasów bizantyjskich posiada statut autonomiczny. Jest to również ważny ośrodek artystyczny. Wzorcowy plan klasztorów (obecnie, w około dwudziestu klasztorach żyje 1400 mnichów) rozprzestrzenił się aż po Rosję, zaś tamtejsza szkoła malarska odcisnęła piętno na historii sztuki prawosławnej.

Meteora

(Kryt. I, II, IV, V, VII / 1988)

W regionie prawie niedostępnych, granitowych szczytów, pierwsi eremici zamieszkali na “podniebnych kolumnach” już w XI w. W XV w., w okresie odnowy ideału pustelniczego, za cenę ogromnego wysiłku zbudowano tam dwadzieścia cztery klasztory. Ich XVI-wieczne freski stanowią istotny etap w rozwoju malarstwa postbizantyjskiego.

Zabytki wczesnochrześcijańskie i bizantyjskie w Salonikach

(Kryt. I, II, IV / 1988)

Saloniki, założone w r. 315 p.n.e., stolica prowincji rzymskiej i miasto portowe, było jednym z pierwszych ośrodków rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa. Spośród zabytków tego okresu należy wyróżnić kościoły na planie centralnym, bazylikowym lub łączącym cechy ich obu, powstałe pomiędzy IV i XV w., stanowiące diachroniczną serię typologiczną, która miała znaczny wpływ w świecie bizantyjskim. Mozaiki rotundy (przebudowanej na kościół Św. Jerzego), kościołów Św. Demetriusza i Św. Dawida należą do arcydzieł sztuki wczesnochrześcijańskiej.

Stanowisko archeologiczne w Epidauros

(Kryt. I, II, III, IV, VI / 1988)

W niewielkiej dolinie Peloponezu, Epidauros rozciąga się na kilku poziomach. W VI w. p.n.e. wprowadzono tam kult Asklepiosa, ale główne zabytki - przede wszystkim teatr, uważany za jedno z najczystszych arcydzieł architektury greckiej - pochodzą z IV w. Obszar sanktuarium, obejmujący świątynie i zabudowania szpitalne poświęcone bogom uzdrowicielom, stanowi cenne świadectwo kultów o charakterze terapeutycznym świata hellenistycznego i rzymskiego.

Średniowieczne miasto Rodos

(Kryt. II, IV, V / 1988)

W latach 1309-1523 wyspę zajmowali joannici, którzy przekształcili ją w miasto warowne. Następnie wyspa przechodziła kolejno pod panowanie tureckie i włoskie. Górne Miasto, z Pałacem Wielkich Mistrzów, Szpitalem i Ulicą Kawalerów, stanowi jeden z najpiękniejszych gotyckich zespołów miejskich. W Dolnym Mieście znajdują się zarówno budowle gotyckie, jak i meczety, łaźnie publiczne oraz inne zabudowania z okresu ottomańskiego.

Mistra

(Kryt. II, III, IV / 1989)

Mistra, “cud Morei”, została wybudowana na planie amfiteatralnym, wokół twierdzy wzniesionej w 1249 r. przez księcia Achai, Wilhelma de Villehardouin. Miasto, zdobyte przez Bizancjum, a później okupowane przez Turków i Wenecjan, zostało całkowicie opuszczone w 1832 r. Pozostał jedynie imponujący zespół średniowiecznych ruin na tle malowniczego krajobrazu.

Olimpia – stanowisko archeologiczne

(Kryt. I, II, III, IV, VI / 1989)

Olimpia, położona w dolinie Peloponezu, była zamieszkała od czasów prahistorycznych. W X w. stała się ośrodkiem kultu Zeusa. W gaju zwanym Altis - sanktuarium bogów - znajdowały się liczne arcydzieła antycznej Grecji. Oprócz świątyń, znajdują się tam również ruiny różnych urządzeń sportowych służącym igrzyskom olimpijskim, odbywającym się co cztery lata począwszy od r. 776 p.n.e.

Delos

(Kryt. II, III, IV, VI / 1990)

Delos, maleńka wyspa archipelagu Cyklad, była miejscem narodzin Apollina. Jego sanktuarium przyciągało pielgrzymów z całej Grecji, a miasto było kwitnącym portem handlowym. Wyspa Delos stanowi unikalne świadectwo cywilizacji basenu Morza Egejskiego, następujących po sobie od III tysiąclecia p.n.e. po czasy wczesnochrześcijańskie. Rozległe stanowisko archeologiczne daje obraz wielkiego, kosmopolitycznego portu Morza Śródziemnego.

Klasztory Dafni w Attyce, Osios Loukas w Beocji i Nea Moni na Chios

(Kryt. I, IV / 1990)

Trzy oddalone od siebie geograficznie klasztory - pierwszy w Attyce, koło Aten, drugi w Fokidzie, w okolicach Delf, a trzeci na jednej z wysp Morza Egejskiego, w pobliżu Azji Mniejszej - należą do tej samej serii typologicznej i posiadają podobne cechy estetyczne. Zbudowane są na planie centralnym i przekryte wielką kopułą wspartą na narożnych trompach, umożliwiających przejście do planu ośmiobocznego. W XI i XII w. zostały ozdobione wspaniałą dekoracją z marmuru oraz pięknymi mozaikami na złotym tle, charakterystycznymi dla “drugiego renesansu bizantyjskiego”.

Pythagorion i Herajon na wyspie Samos

(Kryt. II, III / 1992)

Począwszy od III tysiąclecia p.n.e. na Samos, wysepce Morza Egejskiego położonej w pobliżu Azji Mniejszej, nastąpiło po sobie kilka kolejnych cywilizacji. Ich pozostałością są m.in. ruiny Pythagorionu, dawnego warownego miasta portowego z zabytkami greckimi i rzymskimi oraz wspaniały tunel-wodociąg, jak również Herajon, sanktuarium Hery z Samos.

Stanowiska archeologiczne w Verginie

(Kryt. I, III / 1996)

Dawna Aigai, pierwsza stolica królestwa Macedonii, została odkryta w XIX w. w pobliżu Verginy, w północnej Grecji. Do najstarszych zabytków należą ruiny monumentalnego pałacu o bogatej dekoracji mozaikowej i polichromowanych stiukach oraz nekropola, na której znajduje się przeszło trzysta kopców grobowych, niektóre pochodzące z XI w. Jeden z grobów królewskich Wielkiego Kopca został zidentyfikowany jako grobowiec Filipa II, władcy, który podbił wszystkie miasta-państwa greckie, torując drogę swemu synowi Aleksandrowi oraz ekspansji świata hellenistycznego.

Stanowiska archeologiczne w Mykenach i Tirynsie

(Kryt. I, II, III, IV, VI / 1999)

W Mykenach i Tirynsie pozostały imponujące ruiny dwóch największych miast cywilizacji mykeńskiej, panującej od XV do XII w. p.n.e. we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i która odegrała istotną rolę w rozwoju kultury Grecji klasycznej. Te dwa miasta są nierozerwalnie związane z Iliadą i Odyseją, dwiema epopejami homeryckimi, które od przeszło trzech tysiącleci wywierają ogromny wpływ na literaturę i sztukę.

Zabytkowe centrum (Chora) z klasztorem Św. Jana Teologa oraz Jaskinią Apokalipsy na wyspie Patmos

(Kryt. III, IV, VI / 1999)

Wysepka Patmos w archipelagu Dodekanezu uznawana jest za miejsce, gdzie święty Jan Teolog napisał swą Ewangelię oraz Apokalipsę. W końcu X w. powstał tam klasztor poświęcony “ulubionemu uczniowi”, który stał się odtąd miejscem pielgrzymek oraz nauczania greckiej religii prawosławnej. Ten wspaniały kompleks klasztorny góruje nad wyspą, a w przylegającym doń miasteczku Chora znajdują się liczne budowle sakralne i świeckie.

Stare Miasto Korfu

(Kryt. IV / 2007)

Stare Miasto Korfu z zespołem bizantyjskich fortyfikacji, których początki sięgają VIII wieku p.n.e., położone nad samym brzegiem Adriatyku. Począwszy od XV wieku wyspa przechodziła kolejno we władanie Wenecji, Francji, Wielkiej Brytanii i Grecji. Wiele razy skutecznie broniła granic państwa weneckiego przed naporem armii osmańskiej. Twierdza Korfu to przykład doskonale obmyślanej budowli wojskowej, zaprojektowanej przez inżyniera architekta Sanmicheli’ego. Na oryginalny styl współczesnego Korfu składają się pozostałości starego weneckiego systemu budowli obronnych i nowych neoklasycystycznych budowli powstałych w XIX i XX wieku.

Stanowisko archeologiczne Filippi

(Kryt. III, IV / 2016)

Ruiny otoczonego murami miasta leżą u stóp akropolu w północno-wschodniej Grecji, na starożytnym szlaku Via Egnatia, niegdyś łączącym Europę i Azję. Miasto zostało założone przez króla Macedonii, Filipa II w 356 r. p.n.e. Wraz z ustanowieniem Cesarstwa Rzymskiego, dziesiątki lat po rozegranej w 42 r. p.n.e. bitwie pod Filippi, miasto dynamicznie się rozwijało i było znane jako „mały Rzym”. Wciąż widoczne są mury, bramy, teatry i heroon (grobowiec w formie świątyni) z okresu hellenistycznego, a także liczne budynki użyteczności publicznej z czasów rzymskich, takie jak budowle forum, czy monumentalny taras ze świątyniami w części północnej. Po przybyciu apostoła Pawła z Tarsu, działającego tu w latach 49-50 n.e., miasto stało się ośrodkiem chrześcijaństwa. Ruiny bazylik stanowią wyjątkowe świadectwo epoki wczesnego chrześcijaństwa.

Krajobraz kulturowy Zagorochorii

(Kryt. V / 2023)

Małe kamienne wioski, leżące daleko w górach w północno-zachodniej Grecji, znane jako Zagorachoria, wpisane są w wiejski krajobraz zachodnich stoków północnej części pasma górskiego Pindos. Wioski o tradycyjnej architekturze, przystosowanej do topografii górskiej, w charakterystyczny sposób skupione są wokół centralnie położonego placu, na którym rośnie platan, i otoczone świętymi lasami pielęgnowanymi przez miejscową ludność. System kamiennych łukowatych mostów, ścieżek wyłożonych kamieniami i kamiennych schodów łączył wioski ze sobą, pozwalając im funkcjonować jako jednolity organizm społeczno-polityczny, skupiający społeczności zamieszkujące tereny basenu rzeki Voïdomatis