Federacja Rosyjska
Zabytkowe centrum Sankt Peterbsburga i pobliskie zabytki
(Kryt. I, II, IV, VI / 1990)
„Wenecja Północy”, z licznymi kanałami i przeszło 400 mostami, powstała w wyniku realizacji zakrojonego na szeroką skalę założenia urbanistycznego, rozpoczętego w 1703 r., za panowania Piotra Wielkiego. Miasto, znane później pod nazwą Leningrad (w dawnym ZSRR), było ściśle związane z Rewolucją Październikową. Jego spuścizna architektoniczna łączy w swych budowlach przeciwstawne style baroku i czystego klasycyzmu, co najbardziej widoczne jest w gmachach Admiralicji, Pałacu Zimowym, Pałacu Marmurowym i Ermitażu.
Kiży Pogost
(Kryt. I, IV, V / 1990)
Kiży Pogost (pogost znaczy obszar terytorialny) położony jest na jednej z licznych wysp Jeziora Onega w Karelii. Znajdują się tam dwie XVIII-wieczne drewniane cerkwie i ośmioboczna, także drewniana dzwonnica, wzniesiona w 1862 r. Te zadziwiające budowle, łączące umiejętności ciesielskie ze śmiałą architekturą wizjonerską, kontynuują dawny model parafialnej organizacji przestrzennej oraz wtapiają się harmonijnie w otaczający krajobraz.
Kreml i Plac Czerwony w Moskwie
(Kryt. I, II, IV, VI / 1990)
Kreml, nierozerwalnie związany ze wszystkimi najważniejszymi wydarzeniami historycznymi i politycznymi w Rosji począwszy od XIII w., zbudowany został pomiędzy XIV i XVII w. przez najwybitniejszych artystów rosyjskich i zagranicznych. Stanowił on siedzibę Wielkiego Księcia Moskiewskiego, był także ośrodkiem religijnym. U stóp murów Kremla, na Placu Czerwonym, wznosi się sobór Wasyla Błogosławionego, jeden z najpiękniejszych zabytków sztuki prawosławnej.
Zabytki historyczne Nowogrodu Wielkiego i okolic
(Kryt. II, IV, VI / 1992)
W IX w. Nowogród, położony na dawnym szlaku handlowym łączącym Azję Wschodnią i Europę Północną, był pierwszą stolicą Rosji. Otoczony cerkwiami i soborami, stał się ośrodkiem duchowym prawosławia oraz ośrodkiem architektury rosyjskiej. Średniowieczne zabytki miasta oraz XIV-wieczne freski Teofana Greka (mistrza Andrieja Rublowa) ilustrują rozwój unikalnej architektury oraz twórczości artystycznej.
Zespół historyczny, kulturalny i naturalny Wysp Sołowieckich
(Kryt. IV / 1992)
Sześć wysp archipelagu Sołowieckiego, o powierzchni 300 km2, znajduje się w zachodniej części Morza Białego. Wyspy były zamieszkałe od V w. p.n.e., ale odnalezione ślady osadnictwa pochodzą już z V tysiąclecia p.n.e. Począwszy od XV w. archipelag stał się miejscem ożywionej działalności klasztornej i nadal znajduje się tam kilka cerkwi zbudowanych pomiędzy XVI i XIX w.
Zabytki Władymira i Suzdalu
(Kryt. I, II, IV / 1992)
Władymir i Suzdal, zabytkowe miasta środkowej Rosji, zajmują istotne miejsce w historii architektury rosyjskiej. Znajdują się w nich liczne, wspaniałe budowle świeckie i sakralne, z XII i XIII w., a sobór Św. Dymitra oraz cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej (Uspienska), uważane są za prawdziwe arcydzieła.
Sergijew Posad – zespół architektoniczny Ławry Troicko-Siergjejewskiej
(Kryt. II, IV / 1993)
Ławra Troicko-Siergjejewska stanowi wyjątkowy przykład prawosławnego zespołu klasztornego, przywróconego do działalności kultowej i posiadającego funkcje obronne, charakterystyczne dla jego okresu rozwoju, od XV do XVIII w. Główna cerkiew Ławry - Zaśnięcia Matki Bożej (Uspienska), przypominająca cerkiew tego samego wezwania na Kremlu, mieści grób Borysa Godunowa. Do skarbów Ławry należy ikona Świętej Trójcy Andrieja Rublowa.
Cerkiew Wniebowstąpienia w Kołomieńskie
(Kryt. II / 1994)
Cerkiew Wniebowstąpienia (Wozniesenskaja Cerkiew) została zbudowana w 1532 r. w letniej rezydencji carskiej Kołomieńskie, w pobliżu Moskwy, dla uczczenia narodzin przyszłego Iwana Groźnego. Stanowi ona jeden z pierwszych przykładów tradycyjnych cerkwi drewnianych o dachu namiotowym, zbudowanych na strukturze kamienno-ceglanej. Wywarła ona istotny wpływ na rozwój rosyjskiej architektury drewnianej.
Dziewicze lasy Komi
(Kryt. VII, IX / 1995)
Dziewicze lasy Komi pokrywają 3,28 mln ha tundry i lasotundry Uralu oraz stanowią jedną z największych dziewiczych stref lasów borealnych w Europie. Rozległe połacie drzew iglastych, osik, brzóz, torfowisk, dzikich rzek i jezior od przeszło 50 lat poddawane są obserwacjom i badaniom naukowym. Stanowią one cenne świadectwo procesów naturalnych, wpływających na różnorodność biologiczną tajgi
Wulkany Kamczatki
(Kryt. VII, VIII, IX, X / 1996, 2001)
Jest to jeden z najosobliwszych regionów wulkanicznych na świecie, z licznymi aktywnymi wulkanami oraz różnorodnością typów i zjawisk wulkanicznych. Na sześciu włączonych obecnie obszarach występuje większość zjawisk wulkanicznych półwyspu Kamczatki. Współdziałanie wulkanów z lodowcami tworzy dynamiczny, niezwykle malowniczy krajobraz. Obszar zamieszkują liczne gatunki, wśród których największa znana różnorodność ryb łososiowatych, niespotykana koncentracja wydr morskich, niedźwiedzi brunatnych oraz orłów morskich Stellara.
Jezioro Bajkał
(Kryt. VII, VIII, IX, X / 1996)
Jezioro Bajkał, o powierzchni 3,15 mln ha, położone jest na południowym-wschodzie Syberii. Jest ono najstarszym (25 mln lat) i najgłębszym (1700 m) jeziorem na Ziemi. Zawiera 20% niemarznących zasobów słodkiej wody planety. Jego wiek i odizolowanie przyczyniły się do rozwoju jednej z najbogatszych i najbardziej oryginalnej fauny słodkowodnej planety, mającej kluczowe znaczenie dla nauki o ewolucji, dzięki której Bajkał nosi nazwę „rosyjskiego Galapagos”.
Złote góry Ałtaju
(Kryt. X / 1998)
Ałtaj, w południowej Syberii, stanowi główny łańcuch górski biogeograficznego regionu Syberii Zachodniej, w którym biorą początek główne rzeki regionu: Ob i Irtysz. Na wpis składają się trzy odrębne strefy: Zapowiednik (rezerwat) Ałtajski i strefa buforowa wokół Jeziora Teleckiego, Zapowiednik Katuński i strefa buforowa wokół szczytu Biełucha oraz strefa ciszy Ukoku na płaskowyżu Ukok. Obszar pokrywa powierzchnię 1 611 457 ha i dostarcza najpełniejszego przekroju wysokogórskiej piętrowości roślinnej środkowej Syberii; występują tam stepy, lasostepy, lasy mieszane, roślinność subalpejska i alpejska. Obszar ten stanowi również istotne siedlisko dla zagrożonych gatunków zwierzęcych, m. in. pantery śnieżnej.
Zachodni Kaukaz
(Kryt. IX, X / 1999)
Obszar Zachodniego Kaukazu, położony w odległości 50 km na północny-wschód od Morza Czarnego i zajmujący powierzchnię przeszło 275 tys. ha, jest jednym z nielicznych wielkich regionów górskich Europy, który nie uległ istotnym zmianom w wyniku działań człowieka. Łąki subalpejskie i alpejskie służą wyłącznie dzikim zwierzętom, a rozległe, dziewicze połacie lasu górskiego, rozciągające się od nizin do piętra z roślinnością subalpejską, są jedyne w Europie. Obszar ten znany jest z różnorodnych ekosystemów, z bogatą, endemiczną florą i fauną. Jest on również miejscem pochodzenia oraz ponownego wprowadzenia podgatunku górskiego żubra europejskiego.
Mierzeja Kurońska
(Kryt. V / 2000)
Federacja Rosyjska, Litwa
Na tym wąskim, pokrytym wydmami półwyspie, o długości 98 km i szerokości od 0,4 do 4 km, osadnictwo sięga czasów prahistorycznych. Przez cały ten okres półwyspowi zagrażały siły natury, a szczególnie wiatr i fale morskie. Przesmyk udało się zachować dzięki nieustającym wysiłkom mieszkańców walczących z jego erozją; wysiłkom, które znajdują odzwierciedlenie w nieustannych projektach stabilizacji wydm, jak również w projektach zadrzewiania.
Zespół architektoniczny i zabytkowy Kremla w Kazaniu
(Kryt. II, III, IV / 2000)
Kreml w Kazaniu, wzniesiony na miejscu pierwotnej osady, pochodzi z czasów muzułmańskiej Złotej Ordy oraz chanatu kazańskiego. W 1552 r. został zdobyty przez Iwana Groźnego i stał się ośrodkiem chrześcijaństwa krajów nadwołżańskich. Kreml w Kazaniu, jedyna zachowana w Rosji twierdza tatarska oraz ważne miejsce pielgrzymkowe, obejmuje cenny zespół budowli historycznych, pochodzących z XVI-XIX w., łącznie z fragmentami wcześniejszych konstrukcji (X-XVI w.).
Zespół monastyru Terapontowskiego
(Kryt. I, IV / 2000)
Monastyr Terapontowski położony jest w regionie Wołogdy, w północnej Rosji. Jest to wyjątkowo dobrze zachowany i najpełniejszy rosyjski prawosławny zespół klasztorny z XV-XVII w., kluczowego okresu dla rozwoju zjednoczonego państwa rosyjskiego oraz jego kultury. Architektura klasztoru jest unikalna ze względu na urozmaicenie oraz czystość form, zaś jego wnętrze zdobią wspaniałe malowidła ścienne pędzla Dionizego, najwybitniejszego artysty rosyjskiego końca XV w.
Środkowa część gór Sichote-Aliń
(Kryt. X / 2001, 2018)
Łańcuch górski Sichote-Aliń porasta jeden z najbogatszych i najbardziej zadziwiających na świecie lasów strefy umiarkowanej. Jest to strefa przejściowa między tajgą a regionami podzwrotnikowymi, gdzie gatunki fauny, występujące na południu, takie jak tygrys i niedźwiedź himalajski, współzamieszkują z gatunkami typowymi dla północy: niedźwiedziem brunatnym i rysiem. Obszar, rozciągający się od szczytów Sichote-Aliń do Morza Japońskiego, jest kluczowy dla zachowania licznych zagrożonych gatunków, takich jak tygrys amurski.
Wpis został rozszerzony w 2018 r. o Dolinę rzeki Bikin.
Cytadela, zabytkowy zespół miejski oraz zabudowania twierdzy w Derbencie
(Kryt. III, IV / 2003)
Cytadela, zabytkowy zespół miejski oraz zabudowania twierdzy w Derbencie stanowiły część północnej granicy państwa perskiego Sasanidów, które rozciągało się na wschód i na zachód od Morza Kaspijskiego. Kamienne fortyfikacje składają się z dwóch równoległych pierścieni murów, tworzących barierę biegnącą od wybrzeża morskiego do gór. Miasto Derbent zostało zbudowane w obrębie tych murów i w dużej części zachowało średniowieczną tkankę miejską. Aż do XIX w. zespół odgrywał istotną rolę strategiczną.
Basen Uws Nuur
(Kryt. IX, X / 2003)
Mongolia, Federacja Rosyjska
Nazwa zamkniętego basenu, o powierzchni przeszło miliona ha, wysuniętego najdalej na północ w Azji Środkowej, wywodzi się od Uws Nuur: wielkiego, płytkiego i bardzo zasolonego jeziora o kluczowym znaczeniu dla ptaków wędrownych oraz ptaków wodnych i morskich. Obszar, podzielony na dwanaście stref, obejmuje główne biomy wschodniej Eurazji. Ekosystem stepowy zamieszkują różnorodne gatunki ptaków, a pustynny - liczne myszoskoczki, skoczki oraz rzadkie tchórze nakrapiane. Góry stanowią ostoję zagrożonego gatunku pantery śnieżnej.
Naturalny system Rezerwatu wyspy Wrangla
(Kryt. IX, X/ 2004)
Miejsce to, znajdujące się znacznie powyżej Kręgu Polarnego, obejmuje górzystą wyspę Wrangla (7608 km kw.), wyspę Harolda ( 11 km kw.) oraz otaczające je wody. Dzięki temu, że Wyspa Wrangla nie uległa zlodowaceniu w Epoce Lodowcowej okresu Czwartorzędu, charakteryzuje ją wyjątkowo duża bioróżnorodność. Wyspa szczyci się najliczniejszą na świecie populacją morsów pacyficznych oraz największym zagęszczeniem pierwotnych legowisk niedźwiedzi polarnych. Jest to główne żerowisko szarych wielorybów migrujących z Meksyku, a także miejsce najdalej na północ położonych terenów lęgowych 100 gatunków wędrownych ptaków, w tym wielu zagrożonych. Obecnie na wyspie wyodrębnić można 417 gatunków i podgatunków roślin naczyniowych - dwa razy więcej niż na innych terytoriach arktycznej tundry o porównywalnym obszarze oraz więcej niż na jakiejkolwiek innej wyspie arktycznej. Niektóre gatunki są pochodnymi szeroko rozpowszechnionych form kontynentalnych, inne powstały niedawno w wyniku hybrydyzacji, 23 są endemiczne.
Zespół Klasztoru Nowodziewiczego
(Kryt. I, IV, VI / 2004)
Klasztor Nowodziewiczy w południowo-zachodniej części Moskwy, zbudowany na przełomie XVI i XVII wieku, stanowił element łańcucha zespołów zakonnych, będących częścią systemu obronnego miasta. Historia klasztoru jest ściśle związana z polityczną, kulturalną i religijną historią Rosji oraz z moskiewskim Kremlem. Z jego gościny korzystały członkinie carskiej rodziny oraz rosyjscy arystokraci. Na miejscowym cmentarzu znajdują się groby rodziny oraz osób z najbliższego otoczenia cara. Zespół klasztorny wraz z bogatym wyposażeniem wnętrz i cenną kolekcją obrazów, stanowią przykład najwyższych osiągnięć architektury rosyjskiej.
Zabytkowe centrum Jarosławia nad Wołgą
(Kryt. II, IV / 2005)
Położony nad Wołgą, przy ujściu rzeki Kotorośl, około 250 km na północny wschód od Moskwy, Jarosław rozwinął się w XI wieku w znaczący ośrodek handlowy. Miasto słynące z licznych XVII-wiecznych kościołów, jest także znakomitym przykładem rewaloryzacji miast, które dekretem carycy Katarzyny Wielkiej zarządzono w 1763 roku w całej Rosji. Zachowując najważniejsze zabytkowe struktury, miasto zrewaloryzowano w stylu klasycystycznym, wprowadzając promienisty układ ulic. Jarosław nad Wołgą ma także pozostałości XVI-wieczne, dobrze zachowane w klasztorze Spaso-Preobrażeńskim, jednym z najstarszych klasztorów w regionie Górnej Wołgi, zbudowanym pod koniec XII wieku w miejscu dawnej świątyni pogańskiej, lecz później wielokrotnie przebudowywanym.
Południk Struvego
(Kryt. II, IV, VI / 2005)
Białoruś, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Norwegia, Mołdowa, Rosja, Szwecja, Ukraina
Jest to łańcuch punktów triangulacyjnych, ciągnący się od Hammerfest na północy Norwegii aż do Morza Czarnego przez 2820 km i dziesięć krajów. Punkty zostały wyznaczone w wyniku badań prowadzonych w latach 1830-1855 przez astronoma Friedricha Georga Wilhelma Struve’go, który jako pierwszy dokonał dokładnych pomiarów długiego odcinka południka. Pomogło to w precyzyjnym ustaleniu kształtu i wymiarów naszej planety, stanowiąc także istotny krok w rozwoju nauk o ziemi oraz kartografii. Dzieło Struve’go stanowi znakomity przykład współpracy naukowców z różnych krajów, jak również współdziałania monarchów w imię dobra nauki. Oryginalny południk Struve’go był krzywą wyznaczoną przez 258 trójkątów, zawierających 265 głównych punktów pomiarowych. Wpisem objęto 34 oryginalne punkty, zaznaczone w bardzo różny sposób, np. otworem wydrążonym w skale, żelaznym krzyżem, kamiennym kopcem lub specjalnie w tym celu zbudowanym obeliskiem.
Płaskowyż Putorana
(Kryt. VII, IX / 2010)
Obszar objęty wpisem stanowi część Putorańskiego Państwowego Rezerwatu Przyrody i znajduje się w środkowej części Płaskowyżu Putorana w północnej części Środkowej Syberii. Miejsce to położone jest w odległości około 100 km na północ od Koła Podbiegunowego. Część Płaskowyżu wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa to przykład pojedynczego łańcucha górskiego, stanowiącego schronienie dla wszystkich rodzajów ekosystemów podbiegunowych i polarnych, w tym pierwotnej tajgi, lasotundry, tundry arktycznej i polarnych systemów pustynnych, jak również dziewiczych systemów wodnych jezior i rzek. Przez terytorium Płaskowyżu biegnie główny szlak wędrówek reniferów, które same w sobie stanowią wyjątkowe zjawisko przyrodnicze.
Park Przyrodniczy Leńskie Stołby
(Kryt. VIII / 2012)
W Parku Przyrodniczym Leńskie Stołby położonym wzdłuż wybrzeży rzeki Leny w środkowej części Republiki Sacha (Jakucja) wznoszą się spektakularne, kamienne słupy, których wysokość sięga około stu metrów. Są one wytworem ekstremalnie kontynentalnego klimatu panującego w tym regionie z roczną amplitudą temperatur wynoszącą prawie sto stopni (od -60°C w zimie do 40°C w lecie). Kamienne fundamenty słupów są od siebie oddzielone głębokimi, stromymi wąwozami, które powstały pod naporem lodu. Woda działająca na powierzchni ziemi wywoływała procesy kriogeniczne (sekwencja zamarzanie-odwilż), które poszerzały wąwozy między filarami, prowadząc do zwiększenia odległości między nimi. O obecnym wyglądzie Leńskich Stołbów zdecydowały również procesy fluwialne. Na tym obszarze występuje także duża ilość skamielin z epoki kambru, w tym wiele unikalnych.
Zespół historyczno-archeologiczny w Bołgarze
(Kryt. II, VI / 2014)
Bołgar leży nad Wołgą, na południe od ujścia rzeki Kamy i stolicy Tatarstanu, Kazania. Jest dawną osadą koczowniczego ludu Bułgarów Nadwołżańskich. Osada istniała tu od VII do XV wieku i była pierwszą stolicą Złotej Hordy w XIII stuleciu. Pozostałości średniowiecznej osady ilustrują historię wymiany kulturalnej i przemian zachodzących na terenie Euro-Azji, która na przestrzeni kilku stuleci odgrywała kluczową rolę w kształtowaniu się cywilizacji, zwyczajów i tradycji kulturowych. Znajdują się tu znaczące dowody ciągłości historycznej i krzyżowania się wpływów kulturowych. Jest to symboliczne miejsce przejścia Bułgarów Nadwołżańskich na islam w 922 roku, które pozostaje miejscem pielgrzymek Tatarów wyznania muzułmańskiego.
Krajobrazy Daurii
(Kryt. IX, X / 2017)
Mongolia, Federacja Rosyjska
Stepy dauryjskie, leżące na terenie Mongolii i Federacji Rosyjskiej, są wyjątkowym przykładem eko-regionu, który rozciąga się od wschodniej Mongolii, przez rosyjską Syberię, po północno-wschodnie Chiny. Cykliczne zmiany klimatu, z wyraźną porą suchą i deszczową, sprzyjają wielkiej różnorodności gatunków i ekosystemów o znaczeniu w skali światowej. Różne typy stepów, w tym łąki i lasy, jak również jeziora i tereny podmokłe, są siedliskiem rzadkich gatunków fauny, takich jak żuraw białoszyi czy drop zwyczajny, a także schronieniem dla milionów podatnych na zagrożenia lub zagrożonych wyginięciem ptaków wędrownych. Jest to również obszar o kluczowym znaczeniu na szlaku migracji gazeli mongolskiej.
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej i monaster w Swijażsku
(Kryt. II. IV / 2017)
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej znajduje się w Swijażsku, mieście położonym na wyspie i jest częścią monasteru o tej samej nazwie. Miasto leżące u zbiegu Wołgi i Swijagi, zostało założone przez Iwana Groźnego w 1551 roku. Z tego właśnie miejsca rozpoczął się podbój Chanatu Kazańskiego. Monaster Zaśnięcia Matki Bożej, poprzez swe strategiczne położenie i układ architektoniczny, stał się ilustracją działalności politycznej i misjonarskiej cara Iwana IV, który zbudował potęgę Księstwa Moskiewskiego. Znajdujące się w świątyni freski stanowią jeden z niewielu przykładów malowideł ściennych w Kościele prawosławnym.
Kościoły pskowskiej szkoły architektury
(Kryt. II / 2019)
Kościoły znajdują się w historycznej części miasta Psków, nad brzegami rzeki Wielikaja, w północno-zachodniej części Rosji. Charakterystyczne cechy tych budowli, będących dziełem pskowskiej szkoły architektury, to sześcienne formy, sklepienia, przedsionki i dzwonnice z najstarszymi elementami pochodzącymi z XII wieku. Wkomponowane w naturalny krajobraz kościoły i katedry są otoczone ogrodami, murami granicznymi i ogrodzeniami. Pskowska szkoła architektury, czerpiąca wzorce z architektury bizantyjskiej i odwołująca się do tradycji Nowogrodu, przeżywała rozkwit w XV i XVI wieku i była jedną z głównych szkół architektury w Rosji. W ciągu pięciu kolejnych stuleci wywierała wpływ na rozwój architektury rosyjskiej.
Petroglify nad jeziorem Onega i Morzem Białym
(Kryt. III / 2021)
Na terenie miejsca światowego dziedzictwa znajdującego się w Republice Karelii w Federacji Rosyjskiej, występuje 4500 petroglifów wykutych w skale w okresie neolitu, około 6 do 7 tysięcy lat temu. Jest to jedno z największych skupisk rytów naskalnych w Europie. Petroglify dokumentują kulturę neolityczną na Półwyspie Fennoskandzkim. Na wpis seryjny składają się 33 stanowiska położone w dwóch, odległych od siebie o 300 km miejscach: 22 stanowiska petroglifów nad jeziorem Onega w rejonie pudożskim, z łącznie ponad 1200 rysunkami naskalnymi i 11 stanowisk nad Morzem Białym w rejonie biełomorskim, z 3411 rysunkami. Ryty nad jeziorem Onega przedstawiają głównie ptaki, zwierzęta, figury półludzi i półzwierząt, a także formy geometryczne, które mogą być odczytane jako symbole księżyca i słońca. Petroglify nad Morzem Białym składają się głównie z rysunków przedstawiających sceny myśliwskie i żeglarskie oraz związane z nimi narzędzia, a także odciski stóp zwierząt i ludzi. Reprezentujące wysokie walory artystyczne rysunki wyryte w skale stanowią świadectwo twórczości epoki kamienia. Ich występowanie jest ściśle związane z osadami ludzkimi i miejscami pochówków.
Obserwatoria astronomiczne Federalnego Uniwersytetu Kazańskiego
(Kryt. II, IV / 2023)
Dobro składa się z dwóch części: historycznego centrum Kazania i dzielnicy podmiejskiej pokrytej lasem w zachodniej części miasta. Astronomiczne obserwatorium miejskie, leżące na terenie kampusu uniwersyteckiego, powstało w 1837 r. Budowla ma półokrągłą fasadę i obejmuje trzy zwieńczone kopułami wieże mieszczące instrumenty astronomiczne. W podmiejskim obserwatorium Engelhardta, znajdującym się w parku z zabudową rezydencjonalną, wznoszą się budowle pozwalające na obserwację nieba. Obserwatoria zachowały się całkowicie wraz z wyposażeniem i obecnie pełnią głównie funkcje edukacyjne.