Chorwacja

Stare Miasto w Dubrowniku

(Kryt. I, III, IV / 1979, 1994)

Dubrownik, zwany „perłą Adriatyku”, położony jest na półwyspie wybrzeża dalmackiego. W XIII w. stał się znaczącą potęgą morską Morza Śródziemnego. Pomimo zniszczeń w czasie trzęsienia ziemi w 1667 r., zachowały się piękne, gotyckie, renesansowe i barokowe zabytki, kościoły, klasztory, pałace i fontanny. Miasto, ponownie zniszczone w latach 90. XX w. w wyniku konfliktu zbrojnego, stanowi obecnie cel szerokiego programu odbudowy, koordynowanego przez UNESCO.

Zabytkowe centrum Splitu wraz z Pałacem Dioklecjana

(Kryt. II, III, IV / 1979)

Ruiny pałacu Dioklecjana, zbudowanego na przełomie III i IV w., rozrzucone są w całym mieście. Dawne mauzoleum posłużyło za budulec dla wzniesionej w średniowieczu katedry. Pozostała część zabytkowego zespołu obejmuje kościoły romańskie z XII i XIII w., umocnienia średniowieczne, XV-wieczne pałace gotyckie oraz pałace renesansowe i barokowe.

Park Narodowy Plitwice

(Kryt. VII, VIII, IX / 1979, 2000)

Wody przepływające przez skały dolomitowe i wapienne, w przeciągu tysiącleci osadziły zapory z trawertynu tworzące tamy naturalne, które z kolei dały początek licznym malowniczym jeziorom, jaskiniom i wodospadom. Te procesy geologiczne trwają nadal. Lasy parku zamieszkują niedźwiedzie, wilki i liczne gatunki rzadkich ptaków.

Zespół bazylikalny Eufrazjana na Starym Mieście w Poreč

(Kryt. II, III, IV / 1997)

Zabytki sakralne w Poreč, miejscu kultu chrześcijańskiego począwszy od IV w., tworzą najpełniejszy zachowany tego typu zespół. Bazylika, atrium, baptysterium i pałac biskupi stanowią wybitne przykłady architektury sakralnej, a sama bazylika w wyjątkowy sposób łączy elementy klasyczne z bizantyjskimi.

Zabytkowe miasto Trogir

(Kryt. II, IV / 1997)

Trogir stanowi wyjątkowy przykład ciągłości miejskiej. Szachownicowy układ ulic tej osady wyspiarskiej pochodzi z okresu hellenistycznego. Kolejni władcy wzbogacili ją licznymi budowlami publicznymi i prywatnymi oraz fortyfikacjami. W Trogirze znajdują się również piękne kościoły romańskie oraz budowle renesansowe i barokowe pochodzące z okresu weneckiego.

Katedra św. Jakuba w Szybeniku

(Kryt. I, II, IV / 2000)

Katedra Św. Jakuba (1431-1535) w Szybeniku na wybrzeżu dalmackim świadczy o silnych związkach - w dziedzinie sztuki monumentalnej - między północnymi Włochami, Dalmacją i Toskanią, w XV i XVI w. Trzej kolejni architekci kierujący budową katedry - Francesco di Giacomo, Georgius Mathei Dalmaticus i Niccol di Giovanni Fiorentino - rozwinęli strukturę zbudowaną wyłącznie z kamienia oraz zastosowali jedyną w swoim rodzaju technikę budowlaną, szczególnie w odniesieniu do sklepienia i kopuły. Forma i elementy dekoracyjne katedry (np. unikalny fryz, ozdobiony siedemdziesięcioma jeden rzeźbionymi portretami kobiet, mężczyzn i dzieci) ilustrują udane połączenie sztuki gotyku i renesansu.

Równina Stari Grad

(Kryt. I, II, III V / 2008)

Krajobraz kulturowy adriatyckiej wyspy Hvar zachował się w formie praktycznie niezmienionej od czasu założenia kolonii przez Greków jońskich z Paros w IV wieku p.n.e. Pierwotne rolnictwo, koncentrujące się głównie na uprawie winorośli i oliwek, dominuje na tej żyznej równinie niezmiennie od starożytności do dziś. Miejsce jest także rezerwatem przyrodniczym. Na równinie zachowały się pozostałości starożytnych kamiennych murów i ozdób oraz małe kamienne szałasy, świadczące o dawnym geometrycznym systemie podziału ziemi (chora), którym posługiwali się starożytni Grecy, a który przetrwał ponad 24 wieki w stanie praktycznie nienaruszonym.

Średniowieczne cmentarze z kamieniami nagrobnymi zwanymi stećci

(Kryt. III, VI / 2016)

Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Serbia

Wpis seryjny składający się z 28 miejsc, znajdujących się w Bośni i Hercegowinie, w zachodniej Serbii, w zachodniej Czarnogórze oraz w środkowej i południowej Chorwacji, obejmuje cmentarze i różniące się między sobą zależnie od regionu średniowieczne kamienne nagrobki zwane stećci. Kamienie nagrobne datowane na okres od XII do XVI w. są ułożone w rzędach, zgodnie ze zwyczajem powszechnie przyjętym w Europie od czasów średniowiecza. Większość stećci wykuto w wapieniu. Znajdujące się na nich liczne motywy dekoracyjne i inskrypcje są świadectwem zarówno ciągłości w ikonografii średniowiecznej Europy, jak i zróżnicowania lokalnych tradycji.

Fortyfikacje weneckie z XV-XVII w.: Stato da Terra i zachodnia część Stato da Mar

(Kryt. III, IV / 2017)

Chorwacja, Czarnogóra, Włochy

Transgraniczny wpis fortyfikacji weneckich we Włoszech, Chorwacji i Czarnogórze obejmuje 15 obiektów znajdujących się na obszarze o długości tysiąca kilometrów, leżącym między Lombardią a wschodnim wybrzeżem Morza Adriatyckiego. Fortyfikacje Stato da Terra miały na celu ochronę Republiki Weneckiej na północnym zachodzie przed mocarstwami europejskimi, a fortyfikacje Stato da Mar – ochronę prowadzących na Wschód szlaków morskich i portów na Adriatyku. Były niezbędne dla utrzymania jej potęgi i dalszej ekspansji. Wynalezienie prochu strzelniczego przyczyniło się do znaczących zmian w technice i architekturze militarnej, co znalazło odzwierciedlenie w projektowanych alla moderna fortyfikacjach bastionowych, które upowszechniły się w całej Europie.

Pradawne i pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy

(Kryt. IX / 2007, 2011, 2017, 2021)

Albania, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Francja, Niemcy, Włochy, Macedonia Północna, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwajcaria, Ukraina

Międzynarodowy wpis seryjny, zainicjowany w roku 2007 i następnie trzykrotnie rozszerzany w latach 2011, 2017 i 2021, obejmuje obecnie 94 elementy w 18 krajach, w tym lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Są to ściśle wyznaczone kompleksy leśne na zboczach Połoniny Wetlińskiej, Smereka, w dolinie Terebowca, Górnej Solinki i Wołosatki.

Pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy są znakomitym przykładem zachowanych w stanie nienaruszonym kompleksów leśnych strefy umiarkowanej i jednocześnie najbardziej kompletnych systemów ekologicznych europejskich lasów bukowych. Obszar ten jest także bezcennym rezerwuarem materiału genetycznego nie tylko buków, ale także wielu innych gatunków związanych z tego typu siedliskiem leśnym. Od końca ostatniej epoki lodowcowej, w krótkim okresie zaledwie kilku tysięcy lat, buk europejski rozprzestrzenił się na całym kontynencie z kilku pierwotnie odizolowanych obszarów w Alpach, Karpatach, Górach Dynarskich, Pirenejach i basenie Morza Śródziemnego. Powodzenie tego procesu, który trwa w dalszym ciągu, związane jest z tolerancją buka na różne warunki klimatyczne, geograficzne i fizyczne oraz z jego łatwą adaptacją.