Belgia
La Grand-Place w Brukseli
(Kryt. II, IV / 1998)
La Grand-Place w Brukseli stanowi jednolity zespół budowli publicznych i prywatnych, pochodzących głównie z końca XVII w. Jego architektura streszcza i odzwierciedla poziom życia społecznego i kulturalnego Brukseli jako ważnego ośrodka polityczno-handlowego.
Domy beginek (béguinages) we Flandrii
(Kryt. II, III, IV / 1998)
Beginki były kobietami poświęcających swe życie Bogu bez składania ślubów zakonnych. W XIII w. zakładały one zamknięte wspólnoty (béguinages), odpowiadające ich potrzebom duchowym i materialnym. Domy beginek we Flandrii tworzą zespoły architektoniczne złożone z domów mieszkalnych, kościołów, budynków gospodarczych oraz terenów zielonych, zgodnie z koncepcją przestrzenną miasta lub wsi, na terenie których się znajdują. Zbudowane są w stylu typowym dla flamandzkiego regionu kulturowego i stanowią cenne świadectwo tradycji beginek, która rozwinęła się w średniowieczu w Europie Północno-Zachodniej.
Cztery windy na Kanale Centralnym wraz z otoczeniem, La Louvrire i Le Roeulx (Hainault)
(Kryt. III, IV / 1998)
Cztery windy hydrauliczne dla statków zgrupowane na krótkim odcinku historycznego Kanału Centralnego są zabytkami przemysłowymi najwyższej klasy. Wraz z kanałem i związanymi z nim obiektami stanowią pełny i doskonale zachowany przykład krajobrazu przemysłowego końca XIX w. Cztery windy hydrauliczne dla statków na Kanale Centralnym, spośród ośmiu zbudowanych na przełomie XIX i XX w., jako jedyne na świecie zachowały się w pierwotnym stanie i są eksploatowane do dzisiaj.
Wieże zegarowe (beffroi) Flandrii i Walonii
(Kryt. II, IV / 1999, 2005)
Trzydzieści majestatycznych wież ratuszowych (beffroi) Flandrii i Walonii zostało wziesionych w średniowieczu. Położone w obrębie miast i pełniące funkcję dzwonnic, w przeważającej mierze były przypisane ratuszom, rzadziej kościołom. Niezależnie od wartości artystycznej, wieże ratuszowe stanowią symbol przejścia od feudalizmu do miejskiego społeczeństwa kupieckiego, odgrywającego istotną rolę w rozwoju Europy w końcu średniowiecza. Wpis został rozszerzony w 2005 roku pod nazwą Miejskie wieże strażnicze (beffrois) Belgii i Francji.
Neolityczne kopalnie krzemienia w Spiennes (Mons)
(Kryt. I, III, IV / 2000)
Neolityczne kopalnie krzemienia w Spiennes, zajmujące obszar przeszło 100 ha, stanowią największą i najstarszą koncentrację kopalń tego surowca w Europie. Ich szczególny charakter wiąże się również z osadnictwem tego okresu oraz z różnorodnością rozwiązań technicznych stosowanych do wydobycia krzemienia.
Zabytkowe centrum Brugii
(Kryt. II, IV, VI / 2000)
Brugia jest szczególnym przykładem zabudowy średniowiecznej, która zachowała historyczną, rozwijającą się przez stulecia tkankę miejską i gdzie pierwotna zabudowa gotycka stanowi istotną część tożsamości miasta. Brugia, jedna z handlowych i kulturalnych stolic Europy, rozwinęła kontakty kulturalne z różnymi częściami świata. Z miastem tym wiąże się także szkoła malarska prymitywistów flamandzkich.
Katedra w Tournai
(Kryt. II, IV / 2000)
Katedra w Tournai, wzniesiona w pierwszej połowie XII w., wyróżnia się wyjątkowo obszerną nawą romańską, bogatą dekoracją rzeźbiarską kapiteli oraz transeptem, zwieńczonym pięcioma wieżami zwiastującymi sztukę gotycką. Chór przebudowany został w XIII w. w czystym stylu gotyckim.
Główne rezydencje miejskie zaprojektowane przez Victora Hortę (Bruksela)
(Kryt. I, II, IV / 2000)
Cztery najważniejsze rezydencje zaprojektowane przez architekta Victora Hortę, jednego z inicjatorów Art Nouveau: Hôtel Tassel, Hôtel Solvay, Hôtel van Eetvelde oraz dom i pracownia architektoniczna Horty, położone w Brukseli, należą do najbardziej nowatorskich zabytków architektury końca XIX w.. Budowle te ilustrują przełom stylistyczny, który wyraża się otwartym planem, rozprzestrzenianiem się światła oraz doskonałym włączeniem miękkiego, falistego ornamentu do struktury budynku.
Zabytkowy zespół: dom, pracownie i muzeum rodów Plantin i Moretus
(Kryt. II, III / 2005)
Muzeum Plantin-Moretus to drukarnia i wydawnictwo, których historia sięga epoki Renesansu i Baroku. Znajdujący się w Antwerpii, będącej jednym z trzech – obok Paryża i Wenecji – najwcześniejszych w Europie liczących się ośrodków sztuki drukarskiej, związany jest ściśle z samym wynalazkiem i z początkowym rozwojem typografii. Jego nazwa pochodzi od nazwiska Christophe’a Plantina (ok. 1520-1589), najznakomitszego drukarza i wydawcy drugiej połowy XVI wieku. W zabytkowym zespole budynków o wyjątkowej wartości architektonicznej zgromadzono wyczerpującą dokumentację życia i pracy tej jednej z najbardziej płodnych oficyn wydawniczych szesnastowiecznej Europy. Budynek przedsiębiorstwa, które prowadziło swoją działalność do 1867 roku, przechowuje ogromną kolekcję urządzeń drukarskich, bogatą bibliotekę, bezcenne archiwa, a także zbiory dzieł sztuki, wśród których znajduje się obraz Rubensa.
Pałac Stocleta
(Kryt. I, II / 2009)
Pałac został zaprojektowany w 1905 roku na zamówienie bankiera i kolekcjonera Adolphe’a Stocleta przez jednego z czołowych przedstawicieli wiedeńskiej secesji, architekta Josefa Hoffmana. Architekt pracował bez ograniczeń finansowych czy estetycznych. Ukończony w 1911 roku Pałac wraz z ogrodem dzięki oszczędnemu geometryzmowi stanowi przełom w Art Nouveau. Jest to przemiana zapowiadająca Art déco i modernizm w architekturze. Pałac Stocleta w Brukseli jest jednym z najwybitniejszych osiągnięć wiedeńskiej secesji. Znajdują się nim dzieła Kolomana Mosera i Gustava Klimat, związane z koncepcją Gesamtkunstwerk, w myśl której architektura, rzeźba, malarstwo i sztuki zdobnicze powinny łączyć się w jednym dziele. Pałac świadczy o odnowie artystycznej architektury europejskiej i w najwyższym stopniu jednoczy architekturę zewnętrzną z architekturą wewnętrzną i wystrojem wnętrz. Zachowało się w nim oryginalne wyposażenie i umeblowanie.
Główne ośrodki górnicze Walonii
(Kryt. II, IV / 2012)
Obiekt obejmuje cztery ośrodki górnicze, położone na obszarze o długości 170 kilometrów i szerokości od 3 do 15 km, rozciągającym się ze wschodu na zachód Belgii. W jego skład wchodzą najlepiej zachowane dziewiętnastowieczne i dwudziestowieczne kopalnie węgla. Znajdują się tam przykłady utopijnej architektury z wczesnej epoki przemysłowej w Europie, pośrodku zwartego zespołu budownictwa przemysłowego i miejskiego, jaki stanowią kopalnia Grand-Hornu wraz z miasteczkiem robotniczym, zaprojektowanym przez Brunona Renarda w pierwszej połowie XIX w. W Bois-du-Luc znajduje się wiele budynków wzniesionych w latach 1838-1909 i jedna z najstarszych europejskich kopalni węgla (z końca XVII w.). Podczas gdy większość z setek walońskich kopalni utraciło dawną infrastrukturę, cztery główne ośrodki górnicze zachowały w dużym stopniu zabytkowy, spójny układ.
Dzieła architektury Le Corbusiera jako wybitny wkład do modernizmu
(Kryt. I, II, VI / 2016)
Argentyna, Belgia, Francja, Niemcy, Indie, Japonia, Szwajcaria
Wyodrębnienie z twórczości Le Corbusiera siedemnastu dzieł znajdujących się w siedmiu krajach świata ma zaświadczać o stworzeniu nowego języka architektury, całkowicie zrywającego z przeszłością. Budowle zostały wzniesione na przestrzeni pół wieku, w trakcie, jak to nazwał sam Le Corbusier, „żmudnych badań”. Zespół Kapitolu w Czandigarh (Indie), Muzeum Narodowe Sztuki Zachodniej w Tokio (Japonia), Dom Doktora Curutcheta w La Plata (Argentyna) i Jednostka mieszkaniowa (l’Unité d’habitation) w Marsylii (Francja) ilustrują rozwiązania, jakie modernizm wprowadzał w XX w., stawiając sobie za cel wypracowanie nowych technik architektonicznych, które odpowiadałyby zmieniającym się potrzebom społecznym. Osiągnięcia geniuszu twórczego Le Corbusiera świadczą również o procesie umiędzynarodowienia architektury na całym świecie.
Pradawne i pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy
(Kryt. IX / 2007, 2011, 2017, 2021)
Albania, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Francja, Niemcy, Włochy, Macedonia Północna, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwajcaria, Ukraina
Międzynarodowy wpis seryjny, zainicjowany w roku 2007 i następnie trzykrotnie rozszerzany w latach 2011, 2017 i 2021, obejmuje obecnie 94 elementy w 18 krajach, w tym lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Są to ściśle wyznaczone kompleksy leśne na zboczach Połoniny Wetlińskiej, Smereka, w dolinie Terebowca, Górnej Solinki i Wołosatki.
Pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy są znakomitym przykładem zachowanych w stanie nienaruszonym kompleksów leśnych strefy umiarkowanej i jednocześnie najbardziej kompletnych systemów ekologicznych europejskich lasów bukowych. Obszar ten jest także bezcennym rezerwuarem materiału genetycznego nie tylko buków, ale także wielu innych gatunków związanych z tego typu siedliskiem leśnym. Od końca ostatniej epoki lodowcowej, w krótkim okresie zaledwie kilku tysięcy lat, buk europejski rozprzestrzenił się na całym kontynencie z kilku pierwotnie odizolowanych obszarów w Alpach, Karpatach, Górach Dynarskich, Pirenejach i basenie Morza Śródziemnego. Powodzenie tego procesu, który trwa w dalszym ciągu, związane jest z tolerancją buka na różne warunki klimatyczne, geograficzne i fizyczne oraz z jego łatwą adaptacją.
Charytatywne kolonie rolnicze
(Kryt. II, IV / 2021)
Belgia, Holandia
Seryjny wpis międzynarodowy obejmuje cztery kolonie (jedną w Belgii i trzy w Holandii) oraz krajobrazy kulturowe. Miejsca te są świadectwem przeprowadzonej w XIX wieku eksperymentalnej reformy społecznej, polegającej na zakładaniu kolonii rolniczych na odległych, niezamieszkałych oterenach, a mającej na celu zwalczanie ubóstwa w miastach. W powstałej w 1818 roku najstarszej kolonii Frederiksoord (Holandia) mieściła się pierwsza siedziba Towarzystwa Dobroczynności stowarzyszenia, które stawiało sobie za cel zmniejszenie ubóstwa w skali kraju. Pozostałe miejsca, należące do wpisanego na Listę dobra światowego dziedzictwa, to kolonie Vilhelminaoord i Veeenhuizen w Holandii oraz Wortel w Belgii. Niewielkie gospodarstwa rolne nie przynosiły większych zysków i Towarzystwo Dobroczynności musiało poszukiwać innych źródeł dochodu, zawierając umowy z państwem w sprawie opieki nad sierotami, a następnie również nad żebrakami i włóczęgami. W związku z tym powstały kolonie przymusowe, Veenhuizen, z zabudowaniami mieszczącymi duże noclegownie i większymi scentralizowanymi gospodarstwami rolnymi, w których pracowano pod nadzorem strażników. Osady te projektowane były zgodnie z koncepcją panoptykonu, z pojedynczymi budynkami, ustawionymi wzdłuż linii prostych na prostokątnych parcelach. Oprócz budynków mieszkalnych znalazły się tu gospodarstwa rolne, kościoły i różnego rodzaju obiekty przeznaczone do wspólnego użytkowania. W okresie największej aktywności, przypadającej w połowie XIX wieku, kolonie rolnicze na terenie Holandii zamieszkiwało ponad 11 tysięcy osób. W Belgii największa liczba mieszkańców kolonii – 6 tysięcy osób – przypadła na rok 1910.
Wielkie uzdrowiska europejskie
(Kryt. II, III / 2021)
Niemcy, Austria, Belgia, Francja, Włochy, W. Brytania, Czechy
Międzynarodowy wpis obejmuje 11 miast w 7 krajach: Bad Ems (Niemcy), Baden-Baden (Niemcy), Bad Kissingen (Niemcy), Bad bei Wien (Austria), Spa (Belgia), Vichy (Francja), Montecatini Terme (Włochy), Bath (W. Brytania), Franciszkowe Łaźnie (Czechy), Karlowe Wary (Czechy) i Mariańskie Łaźnie (Czechy). Wszystkie te miasta są świadectwem szczególnej europejskiej kultury uzdrowiskowej, związanej ze źródłami termalnymi, która rozwijała się od początków XVIII w. do lat 30. XX w., doprowadzając do rozkwitu dużych międzynarodowych uzdrowisk. Wywarły one wpływ na typologię miast rozwijających się wokół zespołów budowli uzdrowiskowych, takich jak kurhaus i kursaal (budynki i sale przeznaczone dla kuracjuszy), przepompownie, pijalnie wód, kolumnady i galerie, służących do czerpania wprost ze źródeł bogactw naturalnych, wykorzystywanych do celów kuracji wodą mineralną. Zabudowa uzdrowiskowa obejmuje także ogrody, miejsca spotkań, kasyna, teatry, hotele i wille oraz charakterystyczną infrastrukturę. Ośrodek uzdrowiskowy zwykle harmonijnie wpisuje się w otoczenie miejskie, w którym przeważają funkcje terapeutyczne i rekreacyjne. Jako całość, uzdrowiska wpisane na Listę światowego dziedzictwa zaświadczają o wymianie idei i wpływów w dziedzinie medycyny, nauki i balneoterapii.
Cmentarze i pomniki upamiętniające ofiary walk w czasie I wojny światowej na froncie zachodnim
(Kryt. III, IV, VI / 2023)
Belgia, Francja
Poszczególne miejsca zaliczane do tego seryjnego dobra rozrzucone są wzdłuż linii frontu zachodniego I wojny światowej, gdzie toczyły się walki sił niemieckich i alianckich w latach 1914 – 1918. Elementy składowe dobra, leżące na obszarze rozciągającym się od północnej Belgii po wschodnią Francję, są zróżnicowane pod względem wielkości. Są to zarówno duże nekropolie, gdzie spoczywają dziesiątki tysięcy żołnierzy kilku narodowości, jak i zwykłe niewielkie cmentarze i pojedyncze pomniki. Na wpis składają się także różne cmentarze wojskowe, pola bitew i cmentarze przyszpitalne wraz z wniesionymi w tych miejscach pomnikami.