Azerbejdżan

Twierdza w Baku, Pałac szachów Szyrwanu i Baszta Dziewicza

(Kryt. IV / 2000)

Twierdza w Baku, zbudowana na obszarze zamieszkałym od epoki paleolitu, odzwierciedla wyjątkową ciągłość kulturową, ze śladami obecności zoroastryzmu, śladami sasanidzkimi, arabskimi, perskimi, szyrwańskimi, ottomańskimi i rosyjskimi. Miasto wewnątrz murów (Iczeri Szecher) zachowało dużą część XII-wiecznych murów obronnych. Baszta Dziewicza (Giz Galasy), której fundamenty pochodzą z VII-VI w. p.n.e., została odrestaurowana w XII w. XV-wieczny pałac szachów Szyrwanu jest jednym z arcydzieł architektury azerbejdżańskiej. 

Gobustańska sztuka naskalna

(Kryt. III / 2007)

Krajobraz kulturowy rozciągający się na powierzchni 537 ha, obejmuje trzy płaskowyże pokryte skalnymi głazami, wyrastającymi z półpustynnych terenów środkowego Azerbejdżanu. Zachowało się na nich ponad 6000 rytów skalnych, dokumentujących 4000 lat rozwoju tej formy sztuki. W Gobustanie znajdują się także liczne pozostałości siedlisk ludzkich i miejsc pochówku, świadczące o intensywnym osadnictwie w tym rejonie od czasu górnego paleolitu aż do średniowiecza.

Historyczne centrum miasta Szeki z pałacem chana

(Kryt. II, V / 2019)

Historyczne miasto Szeki, położone u stóp łańcucha górskiego Wielkiego Kaukazu, dzieli na dwie części rzeka Gurjana. Północna, starsza część miasta leży na wzgórzu, a południowa  rozciąga się do doliny rzecznej. Dla centrum historycznego, odbudowanego po zalaniu przez lawinę błotną w XVIII wieku, charakterystyczny jest zespół budynków o tradycyjnej architekturze z wysokimi, dwuspadzistymi dachami. Miasto leży na ważnych historycznych szlakach handlowych. W architekturze znalazły odzwierciedlenie tradycje safawidzkie, kadżarskie i rosyjskie. Pałac chana, znajdujący się w północno-wschodniej części miasta oraz domy należące do kupców świadczą o wzbogaceniu się miasta na rozwoju hodowli jedwabników i handlu kokonami jedwabnika pod koniec XVIII i w XIX wieku.

Krajobraz kulturowy związany z ludnością chinalugijską i szlak pasterski „Köç Yolu”

(Kryt. III, V / 2023)

Wpis krajobrazu kulturowego obejmuje wioskę Hinalug (az. Xinalig), położoną wysoko w górach na północy Azerbejdżanu, tereny letnich wypasów, tarasowe pola uprawne w górach Wielkiego Kaukazu, zimowe pastwiska na nizinnych równinach w środkowym Azerbejdżanie oraz liczący 200 km szlak sezonowego pędzenia stad zwany „Köç Yolu” („droga wędrówki”). Wioskę zamieszkuje półkoczownicza ludność chinalugijska. Jej kulturę i tryb życia kształtuje sezonowe przemieszczanie się z gór w doliny, związane z wypasem stad latem i zimą oraz zachowanie dawnych zwyczajów transhumancji pionowej na dużych odległościach.. Powstała w naturalny sposób sieć pradawnych dróg, tymczasowych pastwisk, miejsc obozowania, mauzoleów i meczetów obrazuje zrównoważony system ekospołeczny, dostosowany do ekstremalnych warunków środowiskowych.

Lasy hyrkańskie

(Kryt. IX / 2019, 2023)

Azerbejdżan, Iran

Lasy hyrkańskie stanowią unikalny masyw leśny rozciągający się wzdłuż wybrzeży Morza Kaspijskiego w Azerbejdżanie i Iranie. Historia tych liściastych lasów sięga od 25 do 50 milionów lat, kiedy to pokrywały większość obszaru północnych lasów strefy umiarkowanej. Występuje tu wyjątkowa bioróżnorodność w świecie roślin, z ponad 3.200 udokumentowanymi gatunkami roślin naczyniowych. Do dziś zidentyfikowano 180 gatunków ptaków typowych dla lasów liściastych strefy umiarkowanej i 58 gatunków ssaków. Elementy dobra obejmują pełne ekosystemy z wielkimi drapieżnikami, takimi jak lampart, wilk i niedźwiedź brunatny oraz wiele rzadkich i endemicznych gatunków drzew. Rosną tu drzewa liczące od około 300 do 400, a niekiedy nawet 500 lat.