Mongolia

Basen Uws Nuur

(Kryt. IX, X / 2003)

Mongolia, Federacja Rosyjska

Nazwa zamkniętego basenu, o powierzchni przeszło miliona ha, wysuniętego najdalej na północ w Azji Środkowej, wywodzi się od Uws Nuur: wielkiego, płytkiego i bardzo zasolonego jeziora o kluczowym znaczeniu dla ptaków wędrownych oraz ptaków wodnych i morskich. Obszar, podzielony na dwanaście stref, obejmuje główne biomy wschodniej Eurazji. Ekosystem stepowy zamieszkują różnorodne gatunki ptaków, a pustynny - liczne myszoskoczki, skoczki oraz rzadkie tchórze nakrapiane. Góry stanowią ostoję zagrożonego gatunku pantery śnieżnej.

Krajobraz kulturowy doliny Orchon

(Kryt. II, III, IV / 2004)

Krajobraz kulturowy doliny Orchon o powierzchni 121967 ha rozciąga się na rozległym obszarze pastwisk po obu brzegach rzeki Ochron, gdzie zachowały się liczne archeologiczne pozostałości z VI wieku. Miejsce wpisane na Listę obejmuje również miasto Karakorum, które w wiekach XIII i XIV było stolicą ogromnego Imperium Czyngis - chana. Archeologiczne pozostałości dokumentują symbiotyczne związki pomiędzy nomadyczną społecznością pasterzy, zamieszkujących przez wieki te tereny, a istniejącymi tam ośrodkami administracyjnymi i religijnymi. Świadczą także o znaczeniu doliny Orchon dla historii centralnej Azji. Trawiasty obszar jest obecnie nadal wykorzystywany przez mongolskich pasterzy do wypasu owiec.

Zespoły petroglifów w mongolskim Ałtaju

(Kryt. III / 2011)

Odkryte na terenie trzech stanowisk archeologicznych liczne ryty naskalne i nagrobki ilustrują rozwój kultury w Mongolii przez ok. 12 tysięcy lat. Najstarsze petroglify (11000 – 6000 lat p.n.e.) pochodzą z epoki, kiedy ten obszar był częściowo zalesiony, a dolina stanowiła środowisko sprzyjające rozwojowi łowiectwa. Późniejsze petroglify przedstawiają przejście miejscowej ludności na pasterstwo, stając się dominującym zajęciem ludności. Najwcześniejsze przedstawienia odnoszą się do koczowniczego trybu życia na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e., w okresie scytyjskim oraz w późniejszych czasach tureckich (VII – VIII w. n.e.). Petroglify są cennym źródłem informacji, pozwalając zrozumieć życie prehistorycznych społeczności w północnej Azji.

Wielka Góra Burkhan Khaldun wraz pobliskim krajobrazem sakralnym

(Kryt. IV, VI / 2015)

Miejsce jest położone w północno-wschodniej części kraju, w środkowej części łańcucha gór Khentii, gdzie rozległe stepy Azji Środkowej przechodzą w iglaste lasy syberyjskiej tajgi. Burkhan Khaldun wiąże się z kultem gór, rzeki i szamańskich kręgów kamiennych (ovoo), ukształtowanym w wyniku połączenia dawnych szamańskich praktyk z obrzędami buddyjskimi. Panuje powszechne przekonanie, że właśnie tu urodził się i został pochowany Czyngis-chan. Miejsce stanowi również świadectwo jego dążeń do ustanowienia kultu gór jako istotnego elementu jednoczącego ludy mongolskie.

Krajobrazy Daurii

(Kryt. IX, X / 2017)

Mongolia, Federacja Rosyjska

Stepy dauryjskie, leżące na terenie Mongolii i Federacji Rosyjskiej, są wyjątkowym przykładem eko-regionu, który rozciąga się od wschodniej Mongolii, przez rosyjską Syberię, po północno-wschodnie Chiny. Cykliczne zmiany klimatu, z wyraźną porą suchą i deszczową, sprzyjają wielkiej różnorodności gatunków i ekosystemów o znaczeniu w skali światowej. Różne typy stepów, w tym łąki i lasy, jak również jeziora i tereny podmokłe, są siedliskiem rzadkich gatunków fauny, takich jak żuraw białoszyi czy drop zwyczajny, a także schronieniem dla milionów podatnych na zagrożenia lub zagrożonych wyginięciem ptaków wędrownych. Jest to również obszar o kluczowym znaczeniu na szlaku migracji gazeli mongolskiej.

Kamienne bloki z wizerunkami jeleni i związane z nimi miejsca z epoki brązu

(Kryt. I, II / 2023)

Kamienne bloki z wyrytymi na nich postaciami jeleni, rozsiane na zboczach gór Khangaï w środkowej Mongolii, mają związek z obrzędowością świąteczną i pochówkiem zmarłych w okresie od ok. 1200 do 600 lat p.n.e. Liczące do 4 metrów wysokości, zagłębione w ziemi kamienne stele występują pojedynczo lub w skupiskach, prawie zawsze na obszarach, na których znajdują się  duże kopce grzebalne zwane khirgisüürs i ołtarze ofiarne. Wyobrażenia jeleni wyryte w kamieniu są stylizowane lub figuratywne. Kamienne stele są jedną z najważniejszych pozostałości kultury epoki brązu euroazjatyckich ludów koczowniczych, która rozwinęła się, a następnie stopniowo zaniknęła w okresie między II i I tysiącleciem p.n.e.