Indie

Groty w Adżancie

(Kryt. I, II, III, VI / 1983)

W wykutych skale grotach Adżanty znajduje się zespół zabytków buddyjskich, z których pierwsze pochodzą z II i I w. p.n.e. Kolejne, większe i bogato zdobione groty, wykute zostały w epoce Guptów (V i VI w. n.e.). Malowidła i rzeźby Adżanty uważane są za arcydzieła buddyjskiej sztuki sakralnej, o znaczącym oddziaływaniu artystycznym.

Groty w Elurze

(Kryt. I, III, VI / 1983)

Ściśle przylegające do siebie trzydzieści cztery klasztory i świątynie zostały wykute w ścianie wysokiego zbocza bazaltowego w pobliżu Aurangzebu. Elura, z nieprzerwaną serią zabytków pochodzących z lat 600-1000, przywróciła do życia cywilizację dawnych Indii. Zespół Elury stanowi unikalne osiągnięcie artystyczne i techniczne, a sanktuaria buddyjskie, hinduistyczne oraz dźinijskie ilustrują ducha tolerancji, charakterystycznego dla dawnych Indii.

Czerwony Fort w Agrze

(Kryt. III / 1983)

W sąsiedztwie ogrodów Tadż Mahal, Czerwony Fort w Agrze, cenny zabytek XVII-wiecznej sztuki Mogołów, jest potężną twierdzą z czerwonego piaskowca, obejmującą - w obrębie 2,5-kilometrowych murów - miasto cesarskie z licznymi bajkowymi pałacami, takimi jak pałac Dżahangira i wzniesiony przez Szahdżahana Khas Mahal, sale audiencyjne (Diwan-i-Khas) oraz dwa piękne meczety.

Tadż Mahal

(Kryt. I / 1983)

Monumentalne mauzoleum grobowe z białego marmuru zostało wzniesione w Agrze w latach 1631-1648, na polecenie Szahdżahana, władcy z dynastii Wielkich Mogołów, dla upamiętnienia jego ukochanej żony. Tadż Mahal, najdoskonalszy skarb sztuki muzułmańskiej w Indiach, jest jednym z powszechnie podziwianych arcydzieł dziedzictwa ludzkości.

Świątynia Słońca w Konaraku

(Kryt. I, III, VI / 1984)

Świątynia w Konaraku, położona na wybrzeżu Zatoki Bengalskiej i zwrócona w kierunku wschodzącego słońca, jest monumentalnym przedstawieniem rydwanu boga Słońca Surji, o dwudziestu czterech kołach, obficie zdobionymi rzeźbionymi motywami symbolicznymi oraz o zaprzęgu złożonym z sześciu koni. Świątynia zbudowana została w XIII w. i jest jednym z najsłynniejszych sanktuariów hinduistycznych Indii.

Zabytkowy zespół w Mahabalipuram

(Kryt. I, II, III, VI / 1984)

Zespół świątyń, powstały na wybrzeżu koromandelskim z inicjatywy władców z dynastii Pallawów, został wykuty w skale i zbudowany w VII i VIII w. Zespół tworzą świątynie w kształcie wozów zwane ratha, świątynie skalne mandapa, monumentalne reliefy skalne, takie jak słynne Zejście Gangesu na Ziemię oraz Świątynia Nadbrzeżna, z setkami rzeźb ku chwale Śiwy.

Park Narodowy Kaziranga

(Kryt. IX, X / 1985)

W samym sercu Asamu, park Kaziranga, jeden z ostatnich niezakłóconych przez człowieka obszarów północnych Indii, zamieszkuje największa na świecie populacja jednorogich nosorożców indyjskich oraz liczne inne gatunki ssaków - tygrysy, słonie, pantery, niedźwiedzie oraz tysiące ptaków.

Rezerwat zwierząt w Manas

(Kryt. VII, IX, X / 1985)

U podnóża Himalajów, gdzie lesiste wzgórza przeplatają się z łąkami aluwialnymi oraz z lasami tropikalnymi, rezerwat Manas zamieszkuje bogata fauna, składająca się z wielu zagrożonych gatunków, takich jak tygrysy, świnie karłowate oraz indyjskie słonie i nosorożce.

Park Narodowy Keoladeo

(Kryt. X / 1985)

Park Narodowy Keoladeo, dawny teren książęcych polowań na kaczki, stanowi główne zimowisko tysięcy ptaków wodnych przybywających z Afganistanu, Turkmenistanu, Chin i Syberii. Występuje tam 364 gatunków ptaków, wśród których rzadki żuraw syberyjski.

Kościoły i klasztory Goa

(Kryt. II, IV, VI / 1986)

Zespół kościołów i klasztorów Goa, dawnej stolicy Indii Portugalskich, a szczególnie kościół Bom Jesus, w którym znajduje się grób świętego Franciszka Ksawerego, ilustruje działalność misyjną w Azji. Zabytki te rozpowszechniły wzorce sztuki manuelińskiej, manieryzmu i baroku we wszystkich krajach misyjnych w Azji.

Zespół zabytkowy w Khadźuraho

(Kryt. I, III / 1986)

Świątynie w Khadźuraho, z których obecnie pozostało jedynie około dwudziestu, są dziełem dynastii Ćandelów, której świetność przypadła na lata 950-1050. Dzielą się one na trzy odrębne grupy i należą do dwóch różnych religii: hinduizmu i dźinizmu, tworząc przykładną syntezę architektury i rzeźby. Świątynia Kandariji Mahadewy posiada bogatą dekorację rzeźbiarską zaliczającą się do największych arcydzieł plastyki hinduskiej.

Zespół zabytkowy w Hampi

(Kryt. I, III, IV / 1986)

Surowe i imponujące Hampi było ostatnią stolicą ostatniego wielkiego państwa hinduskiego Widźajanagara, którego książęta, niezwykle bogaci, rozkazali wznieść świątynie drawidyjskie oraz pałace, podziwiane przez podróżników w okresie pomiędzy XIV i XVI w. W 1565 r. miasto zostało zdobyte przez Konfederację Islamską Dekanu, było plądrowane przez 6 miesięcy, po czym zostało opuszczone.

Fatehpur Sikri

(Kryt. II, III, IV / 1986)

„Miasto zwycięstwa”, zbudowane w drugiej połowie XVI w. przez sułtana Akbara, było stolicą państwa Wielkich Mogołów jedynie przez dziesięć lat. Stanowi ono jednolity zespół architektoniczny, z licznymi zabytkami i świątyniami, wśród których znajduje się jeden z największych meczetów Indii, J
mi Masjid.

Zespół zabytkowy w Pattadakal

(Kryt. III, IV / 1987)

Zabytki w Pattadakal, w stanie Karnataka, ilustrują apogeum sztuki eklektycznej, która - w VII i VIII w. - za panowania dynastii Ćaluków, potrafiła stworzyć udaną syntezę form architektonicznych Indii północnych i południowych. Znajduje się tam seria imponujących świątyń hinduistycznych oraz jedno sanktuarium dźinizmu. W grupie tej wyróżnia się świątynia Wirupakszy, arcydzieło wzniesione około 750 r. przez królową Lokamahedevi, w celu uczczenia zwycięstwa odniesionego przez jej męża nad władcami Południa.

Groty w Elefancie

(Kryt. I, III / 1987)

„Miasto grot”, położone na wyspie Morza Arabskiego w pobliżu Bombaju, tworzy zespół skalny typowy dla kultu Śiwy, w którym sztuka Indii odnalazła najdoskonalszy wyraz, szczególnie w monumentalnych rzeźbach groty głównej.

Wielkie żywe świątynie Ćola

(Kryt. II, III / 1987, 2004)

Wielką świątynię Tańdźore (Tańdźawur) wzniesiono w latach 1003-1010, za panowania potężnego władcy Radżaradża, założyciela państwa Ćolów, które obejmowało Indie południowe i sąsiadujące wyspy. Świątynia Bryhadiśwara, otoczona dwoma pierścieniami murów na planie prostokąta, zbudowana jest z bloków granitowych i częściowo z cegły. Przykryta jest wimaną, wieżą w kształcie trzynastopiętrowej piramidy o wysokości 61 m i zwieńczona wybrzuszonym elementem kamiennym. Ściany świątyni pokrywa bogata dekoracja rzeźbiarska.

Dwie ogromne świątynie Ćola z XI i XII wieku zostały dodane do wpisanej wcześniej świątyni Brihadiswara w Thańdźawur. Pochodzą one z okresu rozkwitu Imperium Ćolów, po którym pozostały do dziś trzy ogromne XI i XII – wieczne Świątynie: Bryhadiśwarar w Thańdźawur oraz Gangaikonda Ćolaśwarar w Ćolapuram i Airawateśwarar w Darasuram. Świątynia Gangaikonda Ćolaswarar, wzniesiona przez Radżendra I, została ukończona w 1035 r. Jej mierząca 53 m vimana (święta wieża) ma wbudowane narożniki, podkreślające elegancką sylwetkę, kontrastującą z prostą i surową wieżą w Thańdźawur. 6 par potężnych, monolitowych posągów dwarapalas strzeże wejścia i znajdujących się wewnątrz bezcennych brązów. Kompleks świątyń Airawateswara, zbudowany przez Radżaradżę II w Darasuram, wyróżnia się 24– metrową vimaną oraz kamiennym posągiem Sziwy. Świątynie są świadectwem wspaniałych osiągnięć dynastii Ćola w architekturze, rzeźbie, malarstwie oraz ornamentyce wnętrz.

Park Narodowy Sundarban

(Kryt. IX, X / 1987)

Region Sundarban obejmuje obszar lądowy i wodny w delcie Gangesu, o łącznej powierzchni 10 tys km², którego przeszło połowa znajduje się w Indiach, a pozostała część w Bangladeszu. Występuje tam największe na świecie skupisko lasów namorzynowych. Park zamieszkuje kilka rzadkich lub zagrożonych gatunków, m. in. tygrysy, ssaki wodne, ptaki i gady.

Nanda Dewi i Park Narodowy Doliny Kwiatów

(Kryt. VII, X / 1988, 2005)

Położony bardzo wysoko w Zachodnich Himalajach, Park Narodowy Doliny Kwiatów w Indiach słynie z łąk, na których występują endemiczne kwiaty alpejskie i z nadzwyczajnego krajobrazu. Jest to bardzo zróżnicowany obszar, na którym występują też rzadkie i ginące gatunki zwierząt, takie jak azjatycki niedźwiedź czarny, leopard śnieżny, niedźwiedź brunatny i bharal (azjatycka dzika owca górska).
Pofałdowany krajobraz Parku Narodowego Doliny Kwiatów dopełniają dzikie i strome góry Parku Narodowego Nanda Devi, wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa w 1988 r. Jest on jedną z najbardziej widowiskowych stref naturalnych Himalajów, nad którą góruje szczyt Nanda Dewi, o wysokości 7817 m n.p.m. Na terenie parku nie ma żadnej osady ludzkiej, a ze względu na niedostępność pozostał on prawie nienaruszony. Park stanowi siedlisko kilku zagrożonych gatunków ssaków, takich jak pantera śnieżna, piżmowiec oraz bharal (azjatycka dzika owca górska). Razem dwa parki tworzą unikalny obszar między łańcuchami gór Zanskar i Wielkimi Himalajami, ceniony od ponad stu lat przez alpinistów i botaników, a od bardzo dawna obecny w mitologii hinduskiej.

Zabytki buddyjskie w Sańći

(Kryt. I, II, III, IV / 1989)

W Sańći, około 40 km od Bhopalu, na wzgórzu dominującym równinę, wznosi się zachowany w całości zespół zabytków buddyjskich (monolityczne filary, pałace, świątynie i klasztory), pochodzących w większości z II i I w. p.n.e. Jest to najstarsze istniejące sanktuarium buddyjskie, które do XII w. stanowiło główny ośrodek buddyzmu w Indiach.

Grobowiec Humajuna w Delhi

(Kryt. II, IV / 1993)

Grobowiec ten, zbudowany w 1570 r., ma istotne znaczenie kulturowe, gdyż stanowi pierwszy na subkontynencie indyjskim przykład grobu-ogrodu. Zainspirował on liczne nowatorskie rozwiązania architektoniczne, które najwybitniej uwidoczniły się w budowie Tadż Mahal.

Kutb Minar i zespół zabytkowy w pobliżu Delhi

(Kryt. IV / 1993)

Minaret Kutb Minar, położony kilka kilometrów na południe od Delhi, został zbudowany w początkach XIII w. Jest on wieżą z czerwonego piaskowca o wysokości 72,5 m, o średnicy podstawy 14,32 m i średnicy wierzchołka 2,75 m. Trzy kondygnacje wieży pokryte są przemiennie żłobkowaniem kanciastym lub zaokrąglonym. W sąsiedniej strefie archeologicznej znajdują się grobowce, wspaniały portal Ala'i Darwaza, wzniesiony w 1331 r. i uważany za arcydzieło sztuki indomuzułmańskiej, dwa meczety, wśród których Kuwwat-al-Islam, najstarszy w Indiach północnych, zbudowany z wtórnie użytych materiałów, pochodzących z około dwudziestu świątyń hinduistycznych.

Koleje górskie w Indiach

(Kryt. II, IV / 1999, 2005, 2008)

Obiekt obejmuje Darjeeling Himalayan Railway, linie kolejowe wpisane w 1999 r. jako pierwszy i najbardziej niezwykły przykład pasażerskiej kolejki górskiej oddanej do użytku w 1881, do budowy której zastosowano śmiałe rozwiązania z zakresu konstrukcji kolei w regionie górskim. Kolejka, przebiegająca przez niezwykle malowniczy krajobraz, jest nadal w użyciu i większość jej pierwotnych rozwiązań pozostała nienaruszona. Wpis został rozszerzony w 2005 o linię kolejową w Górach Nilgiri w Stanie Tamil Nadu. Jest to jednokierunkowa linia kolejowa o długości 46 km. Jej budowę zaplanowano już w 1854 roku, ale ze względu na trudności występujące na obszarze górzystym, prace rozpoczęto dopiero w 1891 roku i zakończono w 1908. Linia kolejowa zaczyna się na wysokości 326 m n.p.m. i osiąga w najwyższym punkcie 2203 m. Czynna nadal, stanowi zabytek ilustrujący osiągnięcia ówczesnej techniki. Kolej miała duże znaczenie w epoce kolonialnej, przewożąc ludzi i sprzyjając rozwojowi społeczno-gospodarczemu regionu. Kolejne rozszerzenie wpisu z roku 2008 objęło zbudowaną w XIX w. linię kolejową Kalka Shimla o długości 96 km, która zapewniła łączność ze światem  położonemu wysoko w górach miastu Shimla.

Zespół świątyni Mahabodhi w Bodh Gaya

(Kryt. I, II, III, IV, VI / 2002)

Zespół świątynny stanowi jedno ze świętych miejsc związanych z życiem Buddy, a szczególnie z jego Oświeceniem. Pierwsza świątynia została wzniesiona przez cesarza Aśokę w III w. p.n.e., zaś obecna świątynia pochodzi z V lub VI w. n.e. Jest to jedna z najstarszych zachowanych świątyń buddyjskich w Indiach i jedna z nielicznych świątyń końca epoki Guptów zbudowanych w całości z cegły.

Schroniska skalne Bhimbetka

(Kryt. III, V / 2003)

Schroniska skalne Bhimbetka znajdują się u stóp gór Windhja, na południe od płaskowyżu Malwa w środkowych Indiach. Pięć zespołów naturalnych schronisk skalnych położonych jest wśród ogromnych ostańców z piaskowca, powyżej piętra gęstego lasu. Zespoły ozdobione są malowidłami, pochodzącymi z okresu od mezolitu do czasów historycznych. Przedstawienia figurujące na malowidłach naskalnych przypominają tradycje kulturowe mieszkańców dwudziestu jeden wiosek otaczających zespół.

Dworzec kolejowy Czatrapati Sziwadżi, dawniej Dworzec Victoria 

(Kryt. II, IV / 2004)

Dworzec kolejowy Czatrapati Sziwadżi w Mumbaju (do 1985 r. Bombaju), niegdyś noszący nazwę Dworca Victoria, jest znakomitym przykładem indyjskiej architektury wiktoriańsko – neogotyckiej. Budynek, zaprojektowany przez brytyjskiego architekta F.W. Stevens’a, stał się symbolem Bombaju jako „Gotyckiego Miasta” i głównego międzynarodowego portu handlowego w Indiach. Terminal był budowany ponad 10 lat, począwszy od 1878 r., zgodnie z zasadami wiktoriańskiego gotyku, opartego na późnośredniowiecznych wzorach włoskich. Jego niezwykła kamienna kopuła, wieżyczki, ostre łuki i nieregularny plan parteru bliskie są tradycjom indyjskiej architektury pałacowej. Dworzec kolejowy Czatrapati Sziwadżi to niezwykły efekt spotkania dwóch kultur, powstały dzięki połączonym wysiłkom brytyjskich architektów i indyjskich rzemieślników, którzy stworzyli w Mumbaju nowy, unikalny styl architektoniczny.

Park Archeologiczny Czampaner – Pavagad

(Kryt. III, IV, V, VI/ 2004)

Skupisko w znacznej mierze nieodkopanych jeszcze historycznych obiektów dziedzictwa kulturalnego tworzy imponujący krajobraz, który obejmuje miejsca prehistoryczne z okresu późnego mezozoiku (kreda), twierdzę na wzgórzu z okresu istnienia tu pierwszej stolicy hinduskiej oraz pozostałości XVI-wiecznej stolicy państwa Gudżarat. Miejsce to obejmuje również, pośród innych pozostałości, fortyfikacje, pałace, świątynie, przyległe tereny mieszkalne, obszar upraw rolnych oraz instalacje wodne z okresu od VIII do XIV wieku. Świątynia Kalikamata na szczycie wzgórza Pawagad, uważana za ważne sanktuarium, przyciąga rokrocznie tłum pielgrzymów. Miejsce to jest jedynym zachowanym w całości i w nienaruszonym stanie muzułmańskim miastem z czasów przedmogolskich.

Kompleks Czerwonego Fortu

(Kryt. II, III, VI / 2007)

Kompleks Czerwonego Fortu, wzniesiony jako pałac Szachdżehana - piątego władcy (1628-58) imperium Mogołów w jego nowej stolicy Szachdżehanabadzie. Swoją nazwę zawdzięcza barwie murów z czerwonego piaskowca. Prywatne apartamenty królewskie to rząd pawilonów połączonych kanałem wodnym, zwanym Nahr-i-Behisht (Rajski Strumień). Pałac zbudowany został na podobieństwo raju opisanego w Koranie i umieszczony na jego ścianie napis głosi: „Jeśli istnieje raj na ziemi, to jest on tutaj, właśnie tutaj”. Ogólny projekt przestrzenny pałacu jest zgodny ze stylem budowli muzułmańskich, ale w każdym z pawilonów znalazły się elementy architektoniczne typowe dla budownictwa mogolskiego, łączącego tradycje perskie, timurydzkie i hinduskie. Nowatorski styl architektoniczny Czerwonego Fortu wywarł znaczny wpływ na kształt późniejszych budowli i ogrodów w Radżastanie, Delhi i Agrze.

Obserwatorium astronomiczne Jantar Mantar

(Kryt. III, IV / 2010)

Jantar Mantar w Jajpurze jest obserwatorium astronomicznym wzniesionym na początku XVIII wieku. Obejmuje zespół 20 murowanych obiektów. Są to monumentalne instrumenty astronomiczne, wprawdzie znane, ale często odznaczające się szczególnymi cechami. Służą do obserwacji gołym okiem i są świadectwem innowacji architektonicznych i technicznych. Jantar Mantar jest najbardziej znaczącym, najpełniejszym i najlepiej zachowanym kompleksem wśród dawnych obserwatoriów indyjskich. Stanowi świadectwo umiejętności w dziedzinie astronomii i koncepcji kosmologicznych, które rozwinęły się pod koniec epoki Mogołów za sprawą światłego księcia.

Ghaty Zachodnie

(Kryt. IX, X / 2012)

Łańcuch Ghatów Zachodnich, gór starszych niż Himalaje, reprezentuje geomorficzne cechy o ogromnym znaczeniu zarówno dla procesów biofizycznych, jak i ekologicznych. Ekosystem wysokogórskich lasów kształtuje indyjski monsunowy model klimatyczny. Wpływając na tropikalny klimat regionu, stanowi jeden z najlepszych przykładów działania monsunów na świecie. Ghaty Zachodnie reprezentują również wyjątkowo wysoki stopień różnorodności biologicznej i endemizmu i są znane jako jeden z ośmiu „najgorętszych miejsc” (“hottest hotspots”) różnorodności biologicznej na świecie. Tutejsze lasy stanowią wyjątkowy przykład nierównikowych, tropikalnych, wiecznie zielonych lasów i są siedliskiem co najmniej 325 zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, w tym ptaków, płazów, gadów i ryb.

Twierdze na wzgórzach w Radżastanie

(Kryt. II, III / 2013)

Seryjny wpis w indyjskim stanie Radżastan obejmuje sześć majestatycznych twierdz w miejscowościach: Ćittaurgarh, Kumbhalgarh, Sawaj Madhopur, Dźhalawar, Dźajpur i Dźajsalmer. Eklektyczna architektura twierdz, niekiedy otoczonych murami o długości do 20 kilometrów, daje świadectwo potęgi radźpuckich książąt, których państwa rozkwitały w okresie od VII do XVIII wieku. W obrębie murów obronnych znajdują się duże ośrodki miejskie, pałace, ośrodki handlowe i inne budowle, w tym świątynie, które często powstały wcześniej niż okalające je twierdze. Rozwinęła się tam wyrafinowana kultura dworska, pielęgnująca edukację, muzykę i sztukę.

Niektóre ośrodki miejskie, podobnie jak wiele świątyń i budowli sakralnych przetrwało w obrębie twierdz. Przy ich wznoszeniu wykorzystano naturalne warunki obronne – wzgórza, pustynie, rzeki i gęste lasy. Twierdze wyposażone są w używane do dziś złożone systemy gromadzenia i przechowywania wody.

Rani-ki-Vav (Studnia Królowej) 

(Kryt. I, IV / 2014)

Rani-ki-Vav (Studnia Królowej) w Patan w stanie Gudżarat znajduje się nad rzeką Sarasvati i została zbudowana początkowo dla upamiętnienia króla panującego tu w XI w. Studnie ze stopniami, typowa dla subkontynentu indyjskiego forma korzystania z podwodnych zasobów wodnych i element systemu gromadzenia wody, były budowane począwszy od III tysiąclecia p.n.e. Ten rodzaj budowli ewoluował od zwykłej studni wydrążonej w piaszczystym gruncie do kunsztownych kilkukondygnacyjnych budowli o wybitnych walorach artystycznych i architektonicznych. Rani-ki-Vav to budowla, która powstała w szczytowym okresie rozwoju sztuki budowania tego rodzaju studni i w czasie rozkwitu stylu Maru-Gurdżara, co sprawia, że wyróżnia się ona mistrzostwem skomplikowanych rozwiązań technicznych, doskonałością proporcji i pięknem detalu architektonicznego. Jej kształt, odpowiadający odwróconej świątyni, nawiązuje do sakralnego charakteru wody. Studnia składa się z siedmiu kondygnacji i rzeźbionych płycin o wysokim poziomie artystycznym. Ponad pięćset głównych i ponad tysiąc mniejszych rzeźb to przedstawienia religijne, mitologiczne i świeckie, często odwołujące się do dzieł literackich. Najgłębiej położony jest czwarty poziom, który prowadzi do cysterny w kształcie prostopadłościanu o wymiarach 9,5 na 9,4 m i o głębokości 23 m. Studnia, która znajduje się na zachodnim krańcu budowli jest kadzią o średnicy 10 m i głębokości 30 m.

Park Narodowy Wielkich Himalajów 

(Kryt. X / 2014)

Park Narodowy Wielkich Himalajów (GHNPCA) leży w zachodniej części Himalajów, w północnej części indyjskiego stanu Himaćal Pradeś. Charakterystyczne są dla niego wysokie szczyty o rzeźbie alpejskiej, alpejskie łąki i nadrzeczne lasy. Dobro ma powierzchnię 90, 540 ha. Obejmuje wysokie lodowce, z których spływa woda pochodząca z topniejącego śniegu, zasilając źródła kilku rzek. Woda z Himalajów jest życiodajna dla milionów osób na nizinach. Występują na tym terenie lasy monsunowe, a w pierwszych łańcuchach górskich – łąki alpejskie. Obszar wpisany obejmuje część „skarbca różnorodności biologicznej”, jakim są Himalaje – 25 rodzajów lasów i wiele gatunków fauny, spośród których kilka jest zagrożonych. Nadaje mu to wyjątkowe znaczenie pod względem ochrony różnorodności biologicznej.

Dzieła architektury Le Corbusiera jako wybitny wkład do modernizmu

(Kryt. I, II, VI / 2016)

(Argentyna, Belgia, Francja, Niemcy, Indie, Japonia, Szwajcaria)

Wyodrębnienie z twórczości Le Corbusiera siedemnastu dzieł znajdujących się w siedmiu krajach świata ma zaświadczać o stworzeniu nowego języka architektury, całkowicie zrywającego z przeszłością. Budowle zostały wzniesione na przestrzeni pół wieku, w trakcie, jak to nazwał sam Le Corbusier, „żmudnych badań”. Zespół Kapitolu w Czandigarh (Indie), Muzeum Narodowe Sztuki Zachodniej w Tokio (Japonia), Dom Doktora Curutcheta w La Plata (Argentyna) i Jednostka mieszkaniowa (l’Unité d’habitation) w Marsylii (Francja) ilustrują rozwiązania, jakie modernizm wprowadzał w XX w., stawiając sobie za cel wypracowanie nowych technik architektonicznych, które odpowiadałyby zmieniającym się potrzebom społecznym. Osiągnięcia geniuszu twórczego Le Corbusiera świadczą również o procesie umiędzynarodowienia architektury na całym świecie.

Stanowisko archeologiczne Nalanda Mahavihara (Uniwersytet Nalanda) w Nalanda Bihar

(Kryt. IV, VI / 2016)

Nalanda Mahavihara w stanie Bihar w północno-wschodnich Indiach to ruiny budowli mieszczących zespół klasztorny i uniwersytecki, datowanych na okres od III wieku p.n.e. do XIII wieku n.e. W skład zespołu wchodzą także stupy, kaplice, wihary oraz wybitne dzieła sztuki ze stiuku, kamienia i metalu. Nalanda Mahivara to najstarszy uniwersytet na subkontynencie indyjskim, działający bez przerwy przez osiem stuleci. W tym miejscu buddyzm przeradzał się w religię i kształtowały się tradycje monastyczne i uniwersyteckie.

Park Narodowy Kanczedzonga

(Kryt. III, VI, VII, X / 2016)

Narodowy Park Kanczedzonga, leżący w samym sercu Himalajów, na północy Indii (w stanie Sikkim), cechuje wyjątkowe zróżnicowanie krajobrazu. Oprócz równin, dolin, jezior, lodowców, podziwiać tu można spektakularne góry porośnięte odwiecznymi lasami i zwieńczone czapami śniegu. Znajduje się tutaj trzeci najwyższy na świecie szczyt – góra Kanczedzonga. Góry oraz inne elementy przyrody, takie jak jaskinie, rzeki, czy jeziora, stanowiące przedmiot kultu ludu Siakim, występują w mitologicznych podaniach. Elementy sakralne podań i praktyk religijnych weszły do wierzeń buddyjskich i stanowią podstawę tożsamości ludu Sikkim.

Zabytkowa część miasta w Ahmadabadzie

(Kryt. II, V / 2017)

Otoczone murem miasto Ahmadabad zostało założone przez sułtana Ahmada Shaha w XV wieku, na wschodnim brzegu rzeki Sabarmati. Miasto jest przykładem bogatego dziedzictwa architektonicznego z czasów panowania sułtanów, czego przykładami są przede wszystkim cytadela Bhadra, mury oraz bramy fortu, liczne meczety, grobowce, jak również ważne dla wyznawców hinduizmu i dżinizmu świątynie z późniejszych okresów. Zabytkowa część Ahmadabadu jest gęsto zabudowana tradycyjnymi domami, skupionymi wzdłuż tradycyjnych ulic, przy których znajdują się charakterystyczne karmniki dla ptaków, publiczne studnie oraz instytucje religijne. Nieprzerwany rozwój miasta, będącego stolicą stanu Gudźarat, trwa od sześciu stuleci aż do dziś.

Ukryte wioski chrześcijańskie w regionie Nagasaki

(Kryt. III /2018)

W skład dobra położonego w północno-zachodniej części wyspy Kiusiu wchodzi 12 elementów: 10 wiosek, zamek Hara i katedra, które powstały od XVI do XIX wieku. Całość odzwierciedla najwcześniejszą działalność misjonarzy i osadników chrześcijańskich w Japonii – fazę spotkania, po której nastąpiły czasy prześladowań wiary chrześcijańskiej, po ostatnią fazę  odnowienia się społeczności chrześcijańskich po zniesieniu zakazu w 1873 r. Miejsca te stanowią unikalne świadectwo tradycji kulturalnych, tworzonych przez ukrywających się w regionie Nagasaki chrześcijan, którzy potajemnie szerzyli swą wiarę od XVII do XIX wieku, kiedy była zakazana.

Zespoły w stylu wiktoriańskiego gotyku i Art Deco w Mumbaju

(Kryt. II i IV /2018)

W drugiej połowie XIX w. Bombaj (obecnie: Mumbaj), który stał ośrodkiem światowego handlu, wdrożył ambitny plan urbanistyczny. Zaowocowało to wzniesieniem zespołów budynków publicznych, sąsiadujących z otwartą przestrzenią Owalnego Majdanu. Początkowo budowano w stylu neogotyku wiktoriańskiego, a następnie, na początku XX wieku w stylu Art. Deco. Zespół wiktoriański cechują  elementy indyjskie, wynikające z przystosowania architektury do miejscowego klimatu, takie jak  balkony i werandy. Budynki w stylu Art. Deco, w tym kina i domy mieszkalne, łączą design indyjski ze stylem Art. Deco, tworząc unikalny styl, nazwany później Indo-Deco. Oba zespoły stanowią świadectwo faz modernizacji, jaka nastąpiła w Bombaju w XIX i XX wieku.

Dźajpur, Radżastan

(Kryt. II, IV, VI / 2019)

Obronne miasto Dźajpur (Jajpur), położone w północno-zachodniej części Indii, w stanie Radżastan, zostało założone w 1727 roku przez władcę Sawai Jai Singha II. W odróżnieniu od innych miast regionu położonych na terenach górzystych, Dźajpur leży na równinie. Miasto powstało na planie ulic przecinających się pod katem prostym,  ?opartym na założeniach tradycyjnej architektury wedyjskiej. Wzdłuż ulic ciągną się kolumnady, które przecinają się, tworząc w centrum rozległe place zwane chaupars. Targowiska, sklepy, rezydencje i świątynie wzniesione wzdłuż głównych ulic mają ujednolicone fasady. Układ urbanistyczny ilustruje wymianę idei od starożytnej kultury Indusu po kultury nowożytne – kulturę Mogołów i Europy zachodniej. W historycznym centrum zastosowano model hippodamejski, który przeważał w świecie zachodnim, w pozostałych dzielnicach układ urbanistyczny odpowiada tradycyjnym koncepcjom hinduskim. Miasto założone jako ważny ośrodek handlowy, zachowało do dziś lokalne tradycje kupieckie, rzemieślnicze i stowarzyszeniowe.

Świątynia Kakatiya Rudreshvara (Ramappa), Telangana

(Kryt. I, III / 2021)

Rudreshwara, zwana popularnie świątynią Ramappa, znajduje się w wiosce Palampet, położonej w odległości ok. 200 km na północny wschód od Hyderabadu, w stanie Telanga. Jest to główna świątynia boga Śiwy, wznosząca się pośrodku dużego, umocnionego fortyfikacjami zespołu, wzniesionego w okresie Kakatiya (1123–1323), za panowania wodzów Rudradeva i Recharla Rudra. Budowę świątyni z piaskowca rozpoczęto w 1213 r. i ukończono po około 40 latach. Budowlę cechują zdobione belki i rzeźbione filary z granitu i dolerytu. Wieńczy ją charakterystyczna wimana w kształcie zbliżonym do piramidy, zbudowana z lekkich, porowatych cegieł zwanych „pływającymi”, które zmniejszają obciążenie konstrukcji dachowych. Rzeźby o wysokich walorach artystycznych przedstawiają zwyczaje związane z miejscowymi tańcami z czasów kultury Kakatiya. U podnóża lasu, wśród pól uprawnych, w pobliżu brzegów jeziora Ramappa Cheruvu znajduje się zbiornik wodny wybudowany za panowania dynastii Kakatiya. Miejsce zostało wybrane zgodnie z teoretycznymi i praktycznymi wskazówkami z tekstów dharmicznych, według których wznoszone świątynie powinny być harmonijnie wpisane w naturalny krajobraz, na który składają się wzgórza, lasy, źródła, strumienie, jeziora, dorzecza i ziemie uprawne.

Dholavira: miasto harappańskie

(Kryt. III, IV / 2021)

Dawne miasto Dholavira, będące południowym ośrodkiem cywilizacji harappańskiej, leży na pustynnej wyspie Khadir w stanie Gudżarat. Było zamieszkałe od ok. 3.000 do 1500 r. p.n. e. Jest to jeden z najlepiej zachowanych ośrodków miejskich z tego okresu w Azji Południowo-Wschodniej. Obszar wpisany na Listę światowego dziedzictwa obejmuje miasto umocnione fortyfikacjami i teren cmentarzyska. Miasto było położone strategicznie między dwiema sezonowymi rzekami, pozwalającymi na pozyskiwanie cennej wody. Pozostałości archeologiczne obejmują zamek otoczony potężnymi fortyfikacjami, centrum ceremonialne, a także ulice i różnej wielkości domy, odzwierciedlające hierarchiczny układ społeczny. Skomplikowany system gospodarowania wodą świadczy o innowacyjności i wytrwałej walce mieszkańców o przetrwanie i rozwój w niesprzyjających warunkach. Na rozległym cmentarzysku występuje sześć typów grobowców, wiele mówiących o wizji śmierci, jaką mieli Harappanie. Odkryte w trakcie prac wykopaliskowych warsztaty, w których zajmowano się obróbką pereł i wykonywaniem wyrobów z różnych materiałów, takich jak miedź i muszle oraz biżuterii z kamieni półszlachetnych, terakoty, złota i kości słoniowej, świadczą o osiągnięciach artystycznych i technicznych właściwych cywilizacji harappańskiej. Zostały również odkryte ślady wymiany handlowej prowadzonej z innymi miastami tego kręgu cywilizacyjnego oraz z miastami w regionie Mezopotamii i Półwyspu Omańskiego.

Santiniketan

(Kryt. IV i VI / 2023)

Santiniketan to szkoła i ośrodek wymiany myśli artystycznej, który powstał w 1901 roku na terenach wiejskich w zachodnim Bengalu z inicjatywy słynnego poety i filozofa Rabindranatha Tagorego. Jego założycielom przyświecały pradawne tradycje indyjskie i wizja jedności ludzi na całym świecie, bez podziałów religijnych i kulturowych. Utworzony tu w 1921 r. światowy uniwersytet działał pod hasłem „Visra Bharati”– jedności ludzi. . Pod względem stylu zabudowy całkowicie odmienny od dominujących na początku XX wieku brytyjskich kolonialnych tendencji architektonicznych, wolny także od wpływów europejskiego modernizmu, Santiniketan reprezentuje nowoczesność panazjatycką, czerpiąc z dawnych tradycji średniowiecznych i ludowych całego regionu.

Zespoły świątynne Hojsala

(Kryt. I, II, IV / 2023)

Seryjne dobro obejmuje trzy najbardziej reprezentatywne przykłady zespołów świątynnych w stylu Hojsala w południowych Indiach, wzniesione w okresie od XII  do XIII wieku. Styl wprowadzony za czasów Cesarstwa Hojsala miał służyć odróżnieniu zespołów sakralnych od świątyń w sąsiednich królestwach, poprzez staranny dobór elementów tradycyjnych i nowoczesnych. Świątynie wyróżniają się nadzwyczaj realistycznymi rzeźbami, kamiennymi zdobieniami pokrywającymi całe powierzenie architektoniczne, podwyższeniem biegnącym u stóp budowli świątynnych, galerią monumentalnych posągów, wielopoziomowym fryzem i rzeźbami legendarnych postaci władców. Wybitne osiągnięcia artystyczne sztuki rzeźbiarskiej wyznaczają ważny etap w historii rozwoju sakralnej architektury hinduistycznej.

Moidamy – system grobów kopcowych dynastii Ahom

(Kryt. III, IV / 2024)