Meksyk

Rezerwat biosfery Sian Ka'an

(Kryt. VII, X / 1987)

W języku Majów, zamieszkujących niegdyś ten region, Sian Ka'an oznacza „pochodzenie nieba”. Rezerwat biosfery, położony na wschodnim wybrzeżu Jukatanu, obejmuje lasy tropikalne i namorzynowe oraz bagna, jak również rozległy obszar morski poprzecinany rafami barierowymi. Występuje tam wyjątkowo obfita flora i fauna, składająca się z przeszło 100 gatunków ptaków oraz licznych, typowych dla tego regionu kręgowców lądowych, współzamieszkujących w różnorodnym środowisku utworzonym przez złożony system hydrologiczny.

Miasto prekolumbijskie i Park Narodowy Palenque

(Kryt. I, II, III, IV / 1987)

Palenque, szczytowy przykład sanktuarium Majów z okresu klasycznego, którego największa świetność przypadła na okres pomiędzy VI i VIII w., rozciągało swoje wpływy w dorzeczu rzeki Usumacinta. Technika i wyszukany styl budowli, lekkość rzeźbionych reliefów ilustrujących tematy mitologiczne, świadczą o geniuszu twórczym cywilizacji Majów.

Meksyk - zespół zabytkowy i Xochimilco

(Kryt. II, III, IV, V / 1987)

Meksyk, wzniesiony w XVI w. przez Hiszpanów na ruinach Tenochtitlan, dawnej stolicy Azteków, jest obecnie jednym z największych i najbardziej zaludnionych miast na świecie. Znajduje się tam pięć świątyń azteckich, których ruiny zostały zidentyfikowane, a także największa na kontynencie amerykańskim katedra oraz kilka budowli publicznych z XIX i XX w., jak np. Palacio de Bellas Artes. Xochimilco, położone 28 km na południe od centrum Meksyku, z siecią kanałów i sztucznych wysepek, stanowi unikalne świadectwo wysiłków Azteków, pragnących stworzyć osady wśród nieprzyjaznego otoczenia. Budowle miejskie i wiejskie, powstałe począwszy od XVI w. i w okresie kolonialnym, zachowały się w wyjątkowym stanie.

Miasto prekolumbijskie Teotihuacán

(Kryt. I, II, III, IV, VI / 1987)

Teotihuacán, „miejsce, gdzie rodzą się bogowie”, święte miasto, położone około 50 km od Meksyku, wzniesione zostało pomiędzy I i VII w. Wyróżnia się monumentalnymi zabytkami, z których najsłynniejsze to Quetzalcoatl i piramidy Słońca i Księżyca, oraz ich charakterystycznym układem geometrycznym i symbolicznym. Wpływy kulturalne i artystyczne Teotihuacán, jednego z najsilniejszych ośrodków kulturalnych Mezoameryki, objęły cały region, jak również sięgnęły poza jego granice.

Zespół zabytkowy w Oaxaca i strefa archeologiczna w Monte Albán

(Kryt. I, II, III, IV / 1987)

Od przeszło 1,5 tys. lat obszar ten zamieszkiwali Olmekowie, Zapotekowie i Mistekowie. Tarasy, zapory, kanały, piramidy oraz sztuczne kopce Monte Albán zostały dosłownie wyrzeźbione w zboczu góry i stanowią symbole świętej topografii. Pobliskie miasto Oaxaca, wzniesione na planie szachownicy, stanowi udany przykład hiszpańskiego kolonialnego założenia urbanistycznego. Masywna i solidna architektura budowli miejskich wykazuje umiejętność przystosowania jej do terenów podatnych na wstrząsy sejsmiczne.

Zespół zabytkowy w Puebla

(Kryt. II, IV / 1987)

Puebla, położona około 100 km na wschód od Meksyku, u stóp wulkanu Popocatepetl, została założona w 1531 r. ex nihilo. Znajdują się tam wielkie budowle sakralne, takie jak katedra (XVI-XVII w.), wspaniałe pałace, wśród których dawny pałac arcybiskupi oraz liczne domy ze ścianami pokrytymi płytkami azulejos. Te nowe koncepcje estetyczne, powstałe z połączenia stylu europejskiego i amerykańskiego, zostały przyjęte lokalnie i są unikalne w dzielnicy barokowej Puebli.

Zespół zabytkowy i kopalnia srebra w Guanajuato

(Kryt. I, II, IV, VI / 1988)

Guanajuato, założone przez Hiszpanów w początkach XVI w., w XVIII w. stało się pierwszym na świecie ośrodkiem wydobycia srebra. Przeszłość miasta odnaleźć można w „podziemnych ulicach” oraz w „Boca del Infierno” - zapierającym dech w piersiach, głębokim na 600 m szybie górniczym. Wspaniałe budowle barokowe i klasycystyczne, powstałe dzięki świetnie prosperującym kopalniom, miały znaczny wpływ na architekturę budowli w środkowym Meksyku. Kościoły La Compaia oraz La Valenciana uważane są za najpiękniejsze przykłady architektury barokowej Ameryki Środkowej i Południowej. Guanajuato było również świadkiem wydarzeń, które zmieniły historię kraju.

Miasto prekolumbijskie Chichén-Itzá

(Kryt. I, II, III / 1988)

To święte miasto było jednym z największych ośrodków Majów na półwyspie Jukatan. W przeciągu całej prawie tysiącletniej historii kolejne ludy odcisnęły na nim swe piętno. Na kamiennych zabytkach i dziełach artystycznych podziwiać można wizję świata i wszechświata pozostawioną przez Majów, Tolteków i lud Itzá. Niezwykłe połączenie techniki konstrukcyjnej Majów oraz nowych elementów przyniesionych z środkowego Meksyku czynią z Chichén-Itzá jeden z najważniejszych przykładów cywilizacji Majów-Tolteków na Jukatanie. Do zachowanych budowli tej cywilizacji należą Świątynia Wojowników, Świątynia zwana Zamkiem (El Castillo) oraz obserwatorium astronomiczne znane jako El Caracol.

Zespół zabytkowy w Morelli

(Kryt. II, IV, VI / 1991)

Morella, wzniesiona w XVI w., stanowi rzadki przykład założenia miejskiego, łączącego idee renesansu hiszpańskiego i doświadczenia Mezoameryki. Układ ulic, przystosowany do linii wzgórz, na których leży miasto, nadal pokrywa się z pierwotnym planem. Historię architektoniczną Morelli odzwierciedla przeszło dwieście zabytków, zbudowanych z charakterystycznego dla regionu różowego kamienia. Wykazują one mistrzowskie i eklektyczne połączenie ducha średniowiecza z elementami renesansu, baroku i klasycyzmu. Morelia była miejscem urodzenia kilku osobistości niepodległego Meksyku oraz odegrała istotną rolę w historii kraju.

Miasto prekolumbijskie El Tajin

(Kryt. III, IV / 1992)

El Tajin, położony w stanie Veracruz, osiągnął świetność pomiędzy początkiem IX i początkiem XIII w. Po upadku Teotihuacan, stał się on najważniejszym ośrodkiem północno-wschodniej części Ameryki Środkowej. Jego wpływy kulturalne rozciągnęły się za całą Zatokę i przeniknęły na obszary Majów oraz na płaskowyże środkowego Meksyku. Architektura El Tajin, unikalna w Ameryce Środkowej, charakteryzuje się dopracowanymi rzeźbionymi reliefami na kolumnach i fryzach. Piramida „de los Nichos”, uważana za arcydzieło dawnej architektury meksykańskiej i amerykańskiej, materializuje astronomiczną i symboliczną naturę budowli. El Tajin przeżył jako unikalny przykład wielkości i znaczenia prekolumbijskich kultur meksykańskich.

Rezerwat pływaczy szarych „El Vizcaino”

(Kryt. X / 1993)

Na tym obszarze, położonym w środkowej części Półwyspu Kalifornijskiego, występują szczególnie interesujące ekosystemy. Przybrzeżne laguny Ojo de Liebre oraz San Ignacio stanowią obszary tarła i zimowisko pływaczy szarych, fok pospolitych, uchatek kalifornijskich, słoni morskich zamieszkujących morza półkuli północnej oraz płetwali błękitnych. Laguny zamieszkują również cztery zagrożone wyginięciem gatunki żółwi morskich.

Zespół zabytkowy w Zacatecas

(Kryt. II, IV / 1993)

Zacatecas zostało założone w 1546 r., wkrótce po odkryciu bogatych złóż srebra. Swą świetność, którą osiągnęło w XVI i XVII w., zawdzięczało eksploatacji tego szlachetnego kruszcu. Miasto zostało zbudowane na stromych zboczach wąskiej doliny i wyróżnia się niezwykle malowniczą panoramą oraz licznymi, zabytkowymi budowlami sakralnymi i świeckimi. Górująca nad miastem katedra (1730-1760) odznacza się harmonijnym założeniem oraz barokowym bogactwem fasad, na których sąsiadują europejskie i miejscowe elementy zdobnicze.

Malowidła naskalne w Sierra de San Francisco

(Kryt. I, III / 1993)

Sierra de San Francisco, położona w rezerwacie El Vizcaino na Półwyspie Kalifornijskim, była zamieszkała w okresie 100 p.n.e.-1300 n.e. przez lud, który później zaginął, lecz który pozostawił jeden z najpiękniejszych i najważniejszych na świecie zespołów malowideł naskalnych. Malowidła, przedstawiające postacie ludzkie oraz liczne gatunki zwierząt, są doskonale zachowane ze względu na suchy klimat oraz ze względu na ich ograniczoną dostępność dla odkrywców. Odzwierciedlają one związki człowieka z otoczeniem i stanowią najbardziej wyrafinowany wyraz kultury ludu, który je stworzył. Ilość zespołów malowideł, ich kompozycja i rozmiary, jak również precyzja rysunku i różnorodność kolorów, stanowią frapujące świadectwo unikalnej tradycji.

Uxmal – miasto prekolumbijskie

(Kryt. I, II, III / 1996)

Uxmal, miasto Majów na półwyspie Jukatan, zostało założone około 700 r. i liczyło wówczas około 25 tys. mieszkańców. Rozmieszczenie budowli, wzniesionych w okresie 700-1000, pozostaje w związku z obliczeniami astronomicznymi. Nad ośrodkiem ceremonialnym, składającym się z budowli o starannej architekturze, bogato zdobionych motywami symbolicznymi i rzeźbami przedstawiającymi boga deszczu Chaca góruje Piramida Wróżbity, nazwana tak przez Hiszpanów. Ośrodki ceremonialne Uxmal, Kabáh, Labná i Sayil stanowią szczytowe osiągnięcie sztuki i architektury Majów.

Dzielnice zabytkowe w Querétaro

(Kryt. II, IV / 1996)

Wyjątkowość Querétaro, hiszpańskiego założenia kolonialnego, polega na wyraźnym rozróżnieniu geometrycznego planu dzielnicy hiszpańskich zdobywców, od przyległej doń dzielnicy zamieszkałej przez Indian, wyróżniającej się krętymi uliczkami. W mieście tym, słynącym również z licznych świeckich i sakralnych zabytków barokowych o wybujałej dekoracji, wzniesionych w czasach “złotego wieku”, w XVII i XVIII w., Otomi, Taraskowie, Cziczimekowie i Hiszpanie współzamieszkiwali w zgodzie.

Przytułek Cabañas w Guadalahara

(Kryt. I, II, III, IV / 1997)

Przytułek Cabañas, założony jako instytucja dobroczynna, został wzniesiony w początkach XIX w., aby wspomóc najuboższych: sieroty, starców, upośledzonych i inwalidów. Ten wyjątkowy zespół posiada kilka nietypowych cech związanych z jego funkcją instytucji dobroczynnej. Wyróżnia się unikalnym planem odbiegającym od modeli przyjętych przez ówczesne szpitale i hospicja. Całość założenia charakteryzuje harmonia osiągnięta między przestrzenią otwartą i zabudowaną, prostota rysunku oraz rozmiary. Na początku XX w. kaplica przytułku została ozdobiona zespołem wspaniałych malowideł autorstwa José Clemente Orozco, jednego z największych muralistów tego okresu i które uważane są za jedno z arcydzieł murali meksykańskich.

Strefa archeologiczna w Paquimé, Casas Grandes

(Kryt. III, IV / 1998)

Paquimé, Casas Grandes, które osiągnęło świetność w XIV i XV w., odegrało kluczową rolę w stosunkach kulturalnych i handlowych między kulturą Pueblo, zajmującą obszar południowego-zachodu dzisiejszych Stanów Zjednoczonych i północnego Meksyku oraz bardziej zaawansowanymi cywilizacjami Mezoameryki. Liczne pozostałości, odkryte jedynie częściowo, świadczą o żywotności tej kultury, doskonale dostosowanej do otoczenia naturalnego i gospodarczego, która uległa gwałtownemu zniszczeniu w momencie podboju hiszpańskiego.

Zespół zabytkowy w Tlacotalpan

(Kryt. II, IV / 1998)

Tlacotalpan, hiszpański kolonialny port rzeczny położony na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej, został założony w połowie XVI w. Pierwotna tkanka miejska zachowała się w doskonałym stanie i wyróżnia się szerokimi ulicami, wzdłuż których wznoszą się poprzedzone kolumnadami domy w różnorodnych stylach i kolorach, a także licznymi, starymi drzewami zdobiącymi parki publiczne i ogrody prywatne.

Zabytkowe miasto warowne Campeche

(Kryt. II, IV / 1999)

Zabytkowe miasto Campeche jest portem z okresu hiszpańskiej epoki kolonialnej w Nowym Świecie. Zachowało mury obronne i system fortyfikacji, wzniesiony w celu obrony portu przed atakami od strony Morza Karaibskiego.

Obszar zabytków archeologicznych Xochicalco

(Kryt. III, IV / 1999)

Xochicalco stanowi wyjątkowo dobrze zachowany przykład warownego ośrodka politycznego, religijnego i handlowego, pochodzącego z burzliwego okresu pomiędzy 650-900, który nastąpił po upadku wielkich państw Mezoameryki: Teotihuacan, Monte Albán, Palenque i Tikal.

Dawne miasto Majów i chronione lasy zwrotnikowe Calakmul, Kampeche

(Kryt. I, II, III, IV, VI, IX, X / 2002, 2014)

Obszar wpisany leży w środkowej i południowej części Półwyspu Jukatan, na południu Meksyku. Obejmuje ruiny ważnego miasta Majów Calakmul, znajdujące się w głębi puszczy tropikalnej Tierras Bajas. Miasto odgrywało kluczową rolę w historii tego regionu przez ponad dwanaście stuleci, a budowle, które się zachowały, dobrze oddają życie w dawnej stolicy Majów. Jest również obszarem o wyjątkowym stopniu różnorodności biologicznej w Ameryce Środkowej, jednym z trzech największych na świecie. Obejmuje wszystkie ekosystemy strefy podzwrotnikowej i zwrotnikowej, występujące od środkowego Meksyku po Kanał Panamski.

W 2014 r. wpis obiektu kultury (Dawne miasto Majów Calakmul) rozszerzono jako wpis mieszany, kulturowo-przyrodniczy.

Misje franciszkańskie Sierra Gorda w Querétaro

(Kryt. II, III / 2003)

Zostały one wzniesione w czasie ostatniej fazy szerzenia chrześcijaństwa na obszarach w środkowym Meksyku (połowa XVIII w.) i stały się punktem odniesienia dla dalszej ewangelizacji i kolonizacji Kalifornii, Arizony i Teksasu. Bogato zdobione fasady kościołów są przedmiotem szczególnego zainteresowania, gdyż stanowią przykład wspólnego wysiłku twórczego misjonarzy i Indian. Osady wiejskie powstałe wokół misji zachowały lokalny charakter.

Dom i pracownia Luisa Barragána

(Kryt. I, II)

Wyspy i obszary chronione Zatoki Kalifornijskiej

(Kryt. VII, IX, X / 2005)

Zespół obejmuje 244 wyspy, wysepki i strefy brzegowe położone w Zatoce Kalifornijskiej w północno-wschodniej części Meksyku. Morze Corteza i leżące na nim wyspy są uważane za przyrodnicze laboratorium naukowe, służące do badań nad gatunkami. Niezrównane znaczenie tego obszaru dla nauki polega również na tym, że zachodzą tu niemal wszystkie procesy oceanograficzne znane na świecie. Zespół odznacza się niezwykłym pięknem i przedstawia widowiskowy krajobraz wysp o urozmaiconej rzeźbie, na który składają się wysokie klify i piaszczyste plaże, kontrastujące ze świetlistym odbiciem pustyni i turkusowej wody. Na tym obszarze występuje 695 gatunków roślin naczyniowych, więcej niż w jakimkolwiek innym obiekcie morskim i wyspowym na Liście Światowego Dziedzictwa. Miejsce jest wyjątkowe również pod względem liczby gatunków ryb: jest ich 891, w tym 90 gatunków endemicznych. Ponadto występuje tu 39% ogólnej liczby ssaków i jedna trzecia gatunków waleni.

Uprawy agawy oraz zabytkowe zakłady przetwórcze w regionie Tequili

(Kryt. II, IV, V, VI / 2006)

Obszar o powierzchni 34,654 ha, rozciągający się od podnóża wulkanu Tequila aż do głębokiej doliny rzeki Rio Grande, jest w całości porośnięty niebieską agawą. Od XVI wieku używano jej tutaj do wyrobu wysokoprocentowego alkoholu, a od co najmniej 2000 lat do produkcji fermentowanych napojów, jak również tkanin. Na charakterystyczny krajobraz składają się czynne do dziś destylatornie z XIX i XX wieku, których liczba odzwierciedla rosnący wówczas na świecie popyt na tequilę. Dziś uprawy agawy uważane są w Meksyku za element tożsamości narodowej. Oprócz pól uprawnych, obszar obejmuje: osady miejskie Tequila, Arena i Amatitan wraz z wielkimi zakładami fermentacji i destylacji agawy oraz licznymi zabytkowymi tabernas (destylatorniami, które działały nielegalnie w okresie rządów hiszpańskich), a także wykopaliska archeologiczne w Teuchitlan. W okolicy znajdują się okazałe hacjendy (rezydencje posiadaczy ziemskich), niektóre z XVIII wieku. Zarówno przetwórnie, jak i domy mieszkalne zbudowane są z cegły suszonej na słońcu, pokrytej wapnem w kolorze ochry. Charakterystyczne dla tej architektury są kamienne łuki i narożniki, specjalnie profilowane okna oraz neoklasycystyczne i barokowe zdobienia. Region jest przykładem połączenia starodawnej tradycji lokalnego przemysłu, sięgającej jeszcze czasów przedhiszpańskich, z nowoczesną technologią przywiezioną do Meksyku z Europy i Ameryki Północnej. Dokonane w pobliżu odkrycia archeologiczne potwierdziły obecność na tych terenach między II a IX wiekiem kultury Teuchitlan, która miała decydujący wpływ na rozwój regionu. Zapoczątkowała system upraw tarasowych, pozostawiając po sobie także domostwa, świątynie, wzgórza rytualne oraz boiska do gry w piłkę.

Campus Universidad Nacional Autónoma de Mexico

(Kryt. I, II, IV / 2007)

Architektura i układ urbanistyczny Campusu śródmiejskiego Universidad Nacional Autónoma de Mexico stanowią wybitny przykład połączenia założeń XX-wiecznego modernizmu z oryginalną prekolumbijską tradycją architektoniczną Meksyku. Campus uważany jest za jeden z najważniejszych symboli współczesnej urbanistyki latynoamerykańskiej, a także jeden z nielicznych w skali świata modelowych przykładów pełnego zastosowania reguł nowoczesnej architektury i urbanistyki w celu polepszenia warunków ludzkiego życia i pracy.

Rezerwat biosfery motyli królewskich

(Kryt. VII / 2008)

Zajmujący 56259 ha rezerwat położony jest na trudnodostępnej zalesionej górze około 100 km na północny zachód od miasta Meksyk. Każdej jesieni miliony, a może nawet miliardy motyli wracają do tego miejsca z rozległych terytoriów Ameryki Północnej. Gromadząc się na niewielkich obszarach rezerwatu leśnego, barwią wszystkie jego drzewa na pomarańczowo, powodując, że pod ich ciężarem gałęzie dosłownie uginają się do ziemi. Z nadejściem wiosny motyle rozpoczynają trwający około 8 miesięcy cykl migracji, w czasie której docierają najpierw do wschodniej Kanady, a następnie z powrotem do Meksyku. Podczas tej wędrówki rodzą się i umierają cztery kolejne pokolenia motyli królewskich. Tajemnicą pozostaje, w jaki sposób odnajdują drogę powrotną do miejsca zimowania.

Miasto obronne San Miguel i sanktuarium Jezusa Nazareńskiego w Atotonilco

(Kryt. II, IV / 2008)

Miasto założone w XVI wieku dla obrony biegnącego w głębi lądu Traktu Królewskiego, osiągnęło apogeum rozwoju w XVIII wieku. Wzniesiono wówczas najwspanialsze budowle sakralne i świeckie w stylu baroku meksykańskiego, który wykształcił się jako styl przejściowy pomiędzy barokowym a neoklasycystycznym. Położone 14 km od miasta Sanktuarium Jezusa Nazareńskiego, pochodzące również z XVIII wieku, jest jednym z najznakomitszych przykładów sztuki i architektury barokowej Nowej Hiszpanii. Wszystkie wchodzące w jego skład obiekty: obszerny kościół i kilka mniejszych kaplic, ozdobione są obrazami olejnymi Rodrigueza Juáreza oraz malowidłami ściennymi Miguela Antonia Martíneza de Pocasangre. Dzięki swojemu położeniu, San Miguel de Allende stało się miejscem spotkań kultur hiszpańskiej, kreolskiej i indiańskiej. Sanktuarium Jezusa Nazareńskiego z Atotonilco jest wyjątkowym przykładem wzajemnego przenikania się wpływów kultury europejskiej i latynoamerykańskiej, natomiast architektura i wystrój wnętrza wskazują na wyraźne wpływy doktryny Świętego Ignacego Loyoli.

Camino Real de Tierra Adentro (2010)

Camino Real de Tierra Adentro (Kryt. II, IV / 2010)

Camino Real de Tierra Adentro to śródlądowy trakt królewski, znany również jako Srebrny Szlak. Wpis obejmuje 55 nowych miejsc i 5 miejsc wpisanych już wcześniej na Listę Światowego Dziedzictwa. Dotyczy odcinka długości 1400 km spośród 2600 km drogi ciągnącej się od północnego Meksyku po Teksas i stan Nowy Meksyk w USA. Od XVI do XIX wieku droga służyła głównie do transporotowania ładunków srebra wydobywanego w kopalniach w Zacatecas, Guanajuato i San Luis Potosi oraz do importu rtęci z Europy. Mimo że powstała w związku z rozwojem przemysłu wydobywczego, droga sprzyjała tworzeniu więzi społecznych, kulturowych i religijnych między kulturą hiszpańską i kulturami amerykańskich Indian.

Prehistoryczne jaskinie Yagul i Mitla w Dolinie Oaxaca

(Kryt. III / 2010)

Obszar wpisu, położony w dolinie Tlacolula w subtropikalnym stanie Oaxaca, obejmuje dwa zespoły archeologii prekolumbijskiej oraz serię jaskiń i schronień skalnych. W niektórych z tych schronień zachowały się ślady istotne z archeologicznego punktu widzenia oraz obiekty sztuki naskalnej będące świadectwem początków osiadłego rolnictwa. Liczące 10 tysięcy lat ziarna roślin z rodziny dyniowatych, odkryte w jaskini Guila Naquitz, są uważane za pierwsze świadectwa udomowienia roślin na kontynencie, a resztki kolb kukurydzy – za najstarsze świadectwo uprawy tej rośliny. Krajobraz kulturowy jaskini Yagul i Mitla ukazuje związki człowieka i przyrody, w wyniku których nastąpiło udomowienie roślin będące podstawą rozwoju cywilizacji środkowoamerykańskich.

El Pinacate i Gran Desierto de Altar – Rezerwat Biosfery

(Kryt. VII, VIII, X / 2013)

Rezerwat Biosfery, rozciągający się na przestrzeni 714566 ha, składa się z dwóch części: wschodniej, z wygasłym wulkanem Pinacate oraz polami czarnej i czerwonej lawy i brukami deflacyjnymi oraz zachodniej, z pustynią Gran Altar, z ciągle zmieniającymi się zróżnicowanymi piaszczystymi wydmami, z których część osiąga wysokość nawet do 200 metrów. Ten silnie skontrastowany krajobraz cechuje występowanie wydm podłużnych, gwiaździstych oraz parabolicznych, a także szereg nagich granitowych masywów, osiągających wysokość do 650 metrów.

Wydmy wyłaniają się niczym wyspy z morza piasku. Port dzieli i wysoce różnicuje roślinność i faunę, w tym endemiczne gatunki ryb słodkowodnych i endemicznego widłoroga sonorańskiego (występującego jedynie w północno-zachodniej części pustyni Sonora oraz w południowo-zachodniej części Arizony). Dziesięć olbrzymich, głębokich i prawie idealnie kolistych kraterów, których powstanie przypisuje się wielu erupcjom i opadom lawy, doskonale wpisuje się w dramatyczne piękno tego miejsca, w którym występuje wyjątkowe połączenie różnych cech będące przedmiotem szczególnej uwagi naukowców.

Miejsce to jest również Rezerwatem Biosfery UNESCO.

Akwedukt ojca Tembleque

(Kryt. I, II, IV / 2015)

Pochodzący z XVI wieku system doprowadzania wody został zbudowany na pograniczu stanów Meksyk i Hidalgo, na Płaskowyżu Centralnym. Obejmuje tereny wodonośne, źródła, kanały, zbiorniki i arkadowe mosty. Znajduje się tu pojedyncze przęsło o wysokości niespotykanej w żadnym innym akwedukcie na świecie. System doprowadzania wody powstał z inicjatywy franciszkanina, ojca Tembleque i został wybudowany z udziałem miejscowej ludności. Zespół stanowi przykład przenikania się wpływów rzymskich tradycji inżynieryjnych i technik budowlanych stosowanych w Ameryce Środkowej z wykorzystaniem jako budulca cegły suszonej na słońcu.

Archipelag de Revillagigedo

(Kryt. VII, IX, X / 2016)

Wpis archipelagu de Revillagigedo, leżącego we wschodniej części Oceanu Spokojnego, obejmuje cztery wyspy i otaczające je wody: San Benedicto, Socorro, Roca Partida i Clarion. Archipelag stanowi część zatopionego pasma górskiego, a cztery wyspy odpowiadają szczytom wulkanów wyłaniających się ponad powierzchnię wody. Wyspy są siedliskiem wielu gatunków fauny i flory, mają także szczególne znaczenie dla ptaków morskich. W otaczających je wodach żyje wyjątkowo dużo zwierząt oceanicznych, takich jak manty, wieloryby, delfiny i rekiny.

Dolina Tehuacán-Cuicatlán: pierwotne osadnictwo w Mezoameryce

(Kryt. IV, X / 2018)

Dolina Tehuacán-Cuicatlán, wchodząca w skład regionu Mezoameryki, jest obszarem pustynnym i półpustynnym o największej różnorodności biologicznej w całej Ameryce Północnej. Obszar wpisany, obejmujący trzy elementy składowe: Zapotitlán-Cuicatlán, San Juan Raya i Purrón, jest jednym z głównych miejsc występowania roślin z rodziny kaktusowatych, zagrożonych wyginięciem. W dolinie znajdują się największe skupiska kaktusów kolumnowych, które, wraz z rosnącymi tam agawami, jukami i dębami, tworzą unikalny krajobraz. Zabytki archeologiczne świadczą o wysokim rozwoju technologicznym i o wczesnym udomowieniu roślin. Osadnictwu i rozwojowi rolnictwa na tym terenie sprzyjało powstanie najstarszego na kontynencie unikalnego systemu gospodarowania wodą, na który składają się kanały, studnie, akwedukty i zapory.

Franciszkański zespół klasztorny i Katedra p.w. Wniebowzięcia N.M.P. w stanie Tlaxcala

(Kryt.: II, IV / 2014, 2021)

Rozszerzenie wpisu „Pierwsze XVI-wieczne klasztory na zboczach wulkanu Popocatepétl” z 1994 r.

Pierwsze XVI-wieczne klasztory na zboczach wulkanu Popocatepétl to wpis seryjny, na który składa się 15 obiektów, znajdujących się w stanach Morelos, Puebla i Tlaxcala w Meksyku, wybudowanych w czasie ewangelizacji i kolonizacji północnych terytoriów Meksyku. Są one doskonale zachowane i stanowią dobry przykład stylu architektonicznego obranego przez pierwszych misjonarzy – franciszkanów, dominikanów i augustianów – którzy nawracali rdzenną ludność na chrześcijaństwo na początku XVI wieku. Stanowią również przykład nowej koncepcji architektonicznej, w której nabrały znaczenia otwarte przestrzenie, w tym szerokie atria i zewnętrzne narożne kaplice (capilla posa). Wpływ tego stylu jest zauważalny na całym terytorium Meksyku, a nawet poza jego granicami.