Chile
Park Narodowy Rapa Nui
(Kryt. I, II, V / 1995)
Rapa Nui, bo tak brzmi rodzima nazwa Wyspy Wielkanocnej, stanowi świadectwo jedynego na świecie zjawiska kulturowego. Społeczeństwo pochodzenia polinezyjskiego, osiadłe tu około 300 r., rozwinęło oryginalną i pełną wyobraźni tradycję monumentalnej architektury i rzeźby, pozbawioną jakichkolwiek wpływów zewnętrznych. W okresie od X do XVI w. społeczeństwo to zbudowało świątynie i ogromne kamienne posągi - moai, które - tworząc jedyny z swoim rodzaju krajobraz kulturowy - fascynują obecnie cały świat.
Kościoły drewniane w Chiloé
(Kryt. II, III / 2000)
Kościoły w Chiloé stanowią jedyny w Ameryce Południowej przykład drewnianej architektury sakralnej. Odzwierciedlają one wciąż żywą tradycję, zapoczątkowaną w XVII i w XVIII w. przez wędrownych kaznodziei jezuickich, kontynuowaną i wzbogaconą przez franciszkanów w XIX w. Kościoły te ilustrują bogactwo niematerialne archipelagu Chiloé i świadczą o udanym połączeniu kultury i techniki, zarówno miejscowej, jak i europejskiej, o doskonałym wtopieniu architektury w otoczenie i krajobraz, jak również o wartościach duchowych wspólnot.
Zabytkowa dzielnica miasta portowego Valparaiso
(Kryt. III / 2003)
Miasto kolonialne Valparaiso, którego naturalne otoczenie przypomina kształtem amfiteatr, stanowi interesujący przykład urbanistycznego i architektonicznego rozwoju miasta w Ameryce Łacińskiej w XIX w. Wyróżnia się tkanką miejską przystosowaną do linii wzgórz, w przeciwieństwie do rysunku geometrycznego zastosowanego na równinie, charakteryzującej się odcinającymi się, różnorodnymi dzwonnicami kościołów. Miasto zachowało ciekawą infrastrukturę początków ery przemysłowej, jak również liczne kolejki linowo-szynowe na zboczu wzgórza.
Fabryki saletry w Humberstone i w Santa Laura
(Kryt. II, III, IV / 2005)
Wpis obejmuje ponad 200 byłych fabryk saletry w Humberstone i Santa Laura. Zatrudnieni w nich robotnicy (pampinos) z Chile, Peru i Boliwii mieszkali w fabrycznych osiedlach, w których narodziła się szczególna kultura wspólnoty pampinos. Jej wyróżnikami są: własny, niezwykle bogaty język, kreatywność, solidarność, nade wszystko zaś pionierska walka o sprawiedliwość społeczną, która wywarła znaczący wpływ na historię społeczną świata. Na odległych, suchych terenach Pampy, jednej z najbardziej wysuszonych pustyni świata, tysiące pampinos żyło i pracowało od 1880 roku. Przez ponad 60 lat w skrajnie nieprzyjaznych warunkach przetwarzali największe pokłady saletry na świecie na azotan sodu – nawóz, który miał całkowicie przeobrazić rolnictwo Ameryki Północnej i Europy, zaś Chile przynieść ogromne bogactwo. Ze względu na niestabilność i zły stan konstrukcyjny ocalałych jeszcze fabryk, a także zgubne skutki niedawnego trzęsienia ziemi, miejsce to zostało jednocześnie wpisane na Listę Dziedzictwa w zagrożeniu.
Miasto górnicze Sewell
(Kryt. II / 2006)
Górnicze miasto Sewell leży w Andach, 85 km na południe od stolicy Chile – Santiago, na wysokości ponad 2000 m, w regionie o skrajnych warunkach klimatycznych. Zostało zbudowane przez spółkę Braden Copper na początku XX w. dla pracowników największej na świecie podziemnej kopalni miedzi, El Teniente. Sewell jest znakomitym przykładem miast robotniczych, które powstawały w wielu odległych miejscach na świecie, gdzie wykorzystywano miejscową siłę roboczą do wydobywania i przetwarzania wysokowartościowych zasobów naturalnych. U szczytu rozwoju Sewell liczyło 15000 mieszkańców, jednak w latach 70. opustoszało. Miasto zostało zbudowane na terenie zbyt stromym dla pojazdów kołowych. Rozwijało się wokół szerokich, centralnie umiejscowionych schodów, wznoszących się od stacji kolejowej. Położone wzdłuż tej drogi miejskie place o nieregularnych kształtach, ozdobione drzewami i krzewami, stanowiły główną przestrzeń publiczną Sewell. W bok od centralnych schodów biegną ścieżki, prowadzące do mniejszych placyków i pobocznych schodów, łączących różne poziomy miasta. Budynki wzdłuż ulic są drewniane, często pomalowane na żywe kolory: zielony, żółty, czerwony i niebieski. Większość z nich została zbudowana według XIX – wiecznego modelu amerykańskiego domu, ale na przykład projekt Szkoły Przemysłowej (1936 r.) był inspirowany modernizmem. Sewell jest jedyną górską osadą górniczą sporych rozmiarów, zbudowaną w XX wieku z przeznaczeniem do całorocznego użytkowania.
Qhapaq Ñan, sieć dróg w Andach
(Kryt. II, III, IV, VI / 2014)
Argentyna, Boliwia, Chile, Ekwador, Kolumbia, Peru
Rozległa sieć dróg służących komunikacji, wymianie handlowej i celom obronnym liczy ponad 30 tys. km. Drogi budowali Inkowie na przestrzeni kilku stuleci, częściowo opierając się na infrastrukturze preinkaskiej. Ta niezwykła sieć dróg biegnie w jednym z najtrudniej dostępnych regionów świata. Łączy zaśnieżone szczyty Andów (o wysokości ponad 6 tys. m.) z wybrzeżem, przebiega przez wilgotne lasy tropikalne, żyzne doliny i pustynie. System dróg osiągnął największy zasięg w XV w., przecinając Andy wzdłuż i wszerz. Wpis obejmuje 273 pojedyncze miejsca, leżące wzdłuż dróg o łącznej długości ponad 6 tys. km. Wybrano je jako ilustrację dokonań architektonicznych, technologicznych, politycznych i społecznych, a także jako przykłady związanej z systemem dróg infrastruktury służącej wymianie handlowej, zakwaterowaniu, magazynowaniu towarów i kultowi religijnemu.
Osadnictwo i wykonywanie sztucznych mumii w kulturze Chinchorro w regionie Arica i Parinacota
(Kryt. III, V / 2021)
W skład dobra światowego dziedzictwa wchodzą trzy komponenty, w tym dwa stanowiska w mieście Arica: Faldeo Norte del Morro de Arica i Colón 10, oraz trzecie – Desembocadura de Camarones w regionie wiejskim, oddalonym około 100 km na południe od miasta. Razem stanowią świadectwo kultury morskich łowców-zbieraczy, którzy od ok. 5450 roku p.n.e. do 890 roku p.n.e. zamieszkiwali suche, nieprzyjazne północne krańce pustyni Atakama, w najbardziej wysuniętym na północ regionie Chile. Wpisany obszar obejmuje najstarsze znane archeologiczne dowody sztucznej mumifikacji ciał oraz cmentarzyska, na których znajdują się zarówno sztucznie uformowane mumie, jak i zwłoki zmumifikowane dzięki specyficznym warunkom środowiskowym. Z biegiem czasu lud Chinchorro udoskonalał skomplikowane praktyki grzebalne, w ramach których ciała zmarłych mężczyzn, kobiet i dzieci, pochodzących z wszystkich, nie tylko najwyższych, warstw społecznych, były preparowane według określonych zabiegów w celu stworzenia „sztucznych” mumii. Ukształtowane przez człowieka mumie mają cechy materialne, rzeźbiarskie i estetyczne, które oddawały ważną rolę zmarłych w społeczeństwie. Na terenie dobra światowego dziedzictwa stanowiącego unikalne świadectwo złożonej duchowości w kulturze Chinchorro, znaleziono narzędzia wykonane z minerałów i roślin oraz proste przyrządy z kości i muszli, umożliwiające intensywną eksploatację zasobów morskich.