Brazylia
Zespół zabytkowy w Ouro Prto
(Kryt. I, III / 1980)
Miasto Ouro Prto („Czarne Złoto”), założone w końcu XVII w., było docelowym punktem gorączki złota i głównym ośrodkiem „złotego wieku” Brazylii w XVIII w. W XIX w., wraz z wyczerpaniem żył złota, ranga Ouro Prto znacznie zmalała, ale zachowane liczne kościoły, mosty i fontanny świadczą o dawnej świetności miasta oraz o wybitnym talencie barokowego rzeźbiarza Aleijadinho.
Zabytkowe centrum miasta Olinda
(Kryt. II, IV / 1982)
Miasto zostało założone w XVI w. przez Portugalczyków, a jego historia związana jest z uprawą trzciny cukrowej. Przebudowano je po splądrowaniu przez Holendrów i duża część tkanki miejskiej pochodzi z XVIII w. Zachowana do dziś równowaga, którą tworzą budynki, ogrody, dwadzieścia barokowych kościołów, klasztory i liczne kapliczki (passos), nadaje Olindzie szczególną atmosferę.
Misje jezuickie na obszarach zamieszkałych przez Guaranów: San Ignacio Mini, Santa Ana, Nuestra Seora de Loreto i Santa Maria Mayor (Argentyna), ruiny So Miguel das Missoes (Brazylia)
(Kryt. IV / 1983, 1984)
Argentyna, Brazylia
W sercu lasu tropikalnego, ruiny So Miguel das Missoes w Brazylii oraz San Ignacio Mini, Santa Ana, Nuestra Señora de Loreto i Santa Maria Mayor w Argentynie stanowią pozostałości pięciu misji jezuickich wzniesionych w XVII i XVIII w. na terytorium Guaranów i różniących się między sobą indywidualnym planem i odmiennym stanem zachowania.
Zabytkowe centrum Salvadoru (Bahia)
(Kryt. IV, VI / 1985)
Salvador, pierwsza stolica Brazylii w latach 1549-1763, świadczy o wymieszaniu kultur europejskiej, afrykańskiej oraz Indian Amerykańskich. Począwszy od 1558 r. Salvador był również pierwszym w Nowym Świecie rynkiem niewolników przeznaczonych do pracy na plantacjach trzciny cukrowej. Zachowały się liczne, cenne przykłady architektury renesansowej. Jedną z cech zespołu miejskiego są różnobarwne domy, często zdobione wysokiej klasy sztukaterią.
Sanktuarium Bom Jesus w Congonhas
(Kryt. I, IV / 1985)
Sanktuarium Bom Jesus, położone w stanie Minas Gerais na południe od Belo Horizonte, zostało wzniesione w drugiej połowie XVIII w. Składa się z kościoła o wspaniałym, rokokowym wystroju wnętrza zainspirowanym sztuką włoską, prowadzących doń schodów tarasowych ozdobionych posągami proroków oraz z siedmiu kaplic tworzących stacje Drogi Krzyżowej, których polichromowane grupy wyrzeźbione przez Aleijadinho są arcydziełem oryginalnej, patetycznej i dalece ekspresyjnej sztuki barokowej.
Park Narodowy Iguaçu
(Kryt. VII, X / 1986)
Park Narodowy Iguaçu, wraz z parkiem o tej samej nazwie w Argentynie, dzielą długi na 2,7 km, jeden z największych i najwspanialszych wodospadów świata. W parku występują liczne, rzadkie i zagrożone gatunki flory i fauny, głównie wydry olbrzymie i mrówkojady. Ogromne ilości wytworzonych przez wodospad kropelek wody sprzyjają rozrastaniu się bujnej roślinności.
Miasto Brasília
(Kryt. I, IV / 1987)
Brasília, miasto w sercu kraju powstałe ex nihilo w latach 1956-1960, stanowiło jedno z najważniejszych wydarzeń w historii urbanistyki. Pragnieniem urbanisty Lucio Costy i architekta Oscara Niemeyera było, aby całość - począwszy od ogólnego planu dzielnic administracyjnych i mieszkalnych, porównywanych często do kształtu ptaka aż do symetrii samych budynków - odzwierciedlała harmonijną koncepcję miasta, którego oficjalne gmachy zaskakują nowatorskim aspektem.
Park Narodowy Serra da Capivara
(Kryt. III / 1991)
Liczne schroniska skalne Parku Narodowego Serra da Capivara ozdobione są malowidłami naskalnymi, z których niektóre liczą przeszło 25 tys. lat. Stanowią one istotne świadectwo jednej z najstarszych wspólnot ludzkich Ameryki Południowej.
Zabytkowe centrum So Luis
(Kryt. III, IV, V / 1997)
Zespół zabytkowy w So Luis, założonym przez Francuzów i okupowanym przez Holendrów zanim dostało pod panowanie portugalskie, pochodzi z końca XVII w. Zachował on całkowitą, pierwotną siatkę ulic na planie szachownicy oraz - z powodu stagnacji ekonomicznej na początku XX w. - liczne, zabytkowe budowle stanowiące cenny przykład iberyjskiego miasta kolonialnego.
Zabytkowe centrum miasta Diamantina
(Kryt. II, IV / 1999)
Diamantina jest miastem kolonialnym, otoczonym jak klejnot przez niegościnny masyw górski. Odzwierciedla przygodę poszukiwaczy diamentów w XVIII w. i świadczy o kulturalnej i artystycznej dominacji człowieka nad otoczeniem.
Rezerwaty puszczy atlantyckiej na Wybrzeżu Odkrywców (Discovery Coast)
(Kryt. IX, X / 1999)
Wybrzeże Odkrywców, w stanach Bahia i Espirito Santo, składa się z ośmiu obszarów chronionych. Lasy atlantyckie i pochodne im lasy kolczaste (restingas) zajmują powierzchnię 112 tys. ha. Wilgotne lasy wybrzeża atlantyckiego Brazylii charakteryzują się największą na świecie różnorodnością biologiczną oraz licznymi, występującymi tam gatunkami endemicznymi. Obszar ukazuje pewien schemat ewolucji o istotnym znaczeniu dla nauki i zachowania gatunków.
Rezerwaty puszczy południowo-wschodniego Atlantyku
(Kryt. VII, IX, X / 1999)
Rezerwaty puszczy południowo-wschodniego Atlantyku, położone w stanach Parana i So Paulo, obejmują najbardziej charakterystyczne i najbardziej rozległe połacie brazylijskiego lasu atlantyckiego. Dwadzieścia pięć obszarów chronionych tworzących rezerwat rozciąga się na przestrzeni 470 tys. ha i stanowi przykład różnorodności biologicznej i ewolucji ostatnich reliktów lasu atlantyckiego. Począwszy od gór pokrytych gęstymi lasami, do stref wilgotnych i przybrzeżnych wysepek z odosobnionymi górami i wydmami, rezerwat posiada malownicze i urozmaicone środowisko naturalne.
Park Narodowy Jaú
(Kryt. VII, X / 2000)
Park Narodowy Jaú jest największym parkiem narodowym dorzecza Amazonki i jednym z najbardziej zróżnicowanych biologicznie obszarów na Ziemi. Utworzony został w 1986 r., w celu ochrony dorzecza rzeki Jaú i zajmuje powierzchnię 2 272 tys. ha. Rzeka Jaú uważana jest za najlepszy przykład ekosystemu zwanego „czarnymi wodami” (czarne zabarwienie wody pochodzi od kwasów organicznych uwolnionych przez rozkład materii i słabej zawartości osadów naziemnych). Park chroni nie tylko dorzecze hydrologiczne rzeki Jaú, ale również dużą część sieci hydrograficznej „czarnych wód” wraz z przynależną do nich florą i fauną.
Obszar chroniony Pantanal
(Kryt. VII, IX, X / 2000)
Obszar chroniony Pantanal składa się z czterech stref chronionych o łącznej powierzchni 187 818 ha. Położony jest w środkowo-zachodniej Brazylii, na południowo-zachodnim krańcu stanu Mato Grosso. Znajdują się w nim źródła rzek Cuiabá i Paragwaj. Obszar stanowi 1,3 % Pantanalu brazylijskiego, głównego sektora jednego z największych na świecie ekosystemów słodkiej wody stref wilgotnych. Jego najistotniejszą cechą jest obfitość i różnorodność flory i fauny.
Region ekologiczny Cerrado: parki narodowe Chapada dos Veadeiros i Emas
(Kryt. IX, X / 2001)
Te dwa obszary chronione posiadają florę, faunę i środowisko naturalne charakterystyczne dla Cerrado - jednego z najstarszych i najbardziej zróżnicowanych na świecie systemów tropikalnych. W przeciągu tysiącleci tereny te posłużyły za schronienie kilku gatunkom w okresie zmian klimatycznych i pozostaną kluczowe dla utrzymania różnorodności biologicznej regionu Cerrado w przypadku przyszłych wahań klimatycznych.
Wyspy atlantyckie Brazylii: rezerwaty Fernando de Noronha i atol das Rocas
(Kryt. VII, IX, X / 2001)
Archipelag Fernando de Noronha i atol das Rocas w pobliżu brzegów Brazylii utworzone są z wynurzonych szczytów podwodnego grzbietu południowoatlantyckiego. Stanowią one dużą część powierzchni wyspiarskiej południowego Atlantyku, a ich zasobne wody są niezwykle istotnym obszarem tarła i żerowania tuńczyków, rekinów, żółwi i ssaków morskich. Wyspy są siedliskiem największej koncentracji ptaków morskich strefy zwrotnikowej zachodniego Atlantyku. Zatoka Golfinhos zamieszkała jest przez liczne stada delfinów, a w czasie odpływów atol das Rocas tworzy widowiskowy krajobraz składający się z lagun i basenów pływowych wypełnionych rybami.
Zabytkowe centrum miasta Goiás
(Kryt. II, IV / 2001)
Goiás świadczy o osadnictwie i kolonizacji obszarów w środkowej części Brazylii w XVIII i XIX w. Koncepcja urbanistyczna stanowi przykład miasta górniczego o rozwoju organicznym, dostosowanego do wymogów otoczenia. Dzięki konsekwentnemu użyciu miejscowych materiałów i technik architektura budowli publicznych i prywatnych jest skromna, lecz harmonijna.
Obszar chroniony środkowej Amazonki
(Kryt. IX, X / 2003)
Obszar o powierzchni przeszło 6 mln ha, obejmujący Park Narodowy Jaú wpisany w r. 2000, tworzy największą strefę chronioną dorzecza Amazonki oraz jeden z najbogatszych pod względem różnorodności biologicznej regionów na świecie. Występuje tam istotny przykład ekosystemu varzea, lasów igapó, jezior i i potoków tworzących nieustanną mozaikę wodną, w której żyje największa na świecie populacja ryb elektrycznych. Obszar zamieszkują kluczowe chronione gatunki, m. in. arapaima olbrzymia, manat amazoński, kajman czarny i dwa gatunki delfinów rzecznych.
Plac São Francisco w mieście São Cristovão
(Kryt. II, IV / 2010)
Plac São Francisco w mieście São Cristovão tworzy czworobok pod gołym niebem, który otaczają pokaźne dawne budowle, takie jak zespół klasztorny franciszkanów, kościół Santa Casa de la Misericórdia, pałac będący siedzibą władz prowincji oraz związane z nimi budynki pochodzące z różnych epok. Ten zabytkowy kompleks sąsiadujący z zabudową osiemnasto- i dziewiętnastowieczną, stanowi krajobraz miejski ilustrujący historię miasta od momentu powstania. Franciszkański zespół klasztorny jest przykładem typowego dla tego zakonu stylu architektonicznego, który rozwinął się północno-wschodniej Brazylii.
Rio de Janeiro: krajobrazy pomiędzy górami a oceanem
(Kryt. VI / 2012)
O wpisie na Listę zdecydowały w tym przypadku nie wartości historycznej zabudowy, lecz walory wyjątkowego krajobrazu miejskiego. Obejmuje on najważniejsze elementy przyrodnicze, które ukształtowały miasto, ale także stały się inspiracją dla jego rozwoju: od najwyższych wzniesień Parku Narodowego Tijuca aż po rozpościerający się na dole ocean. Krajobraz obejmuje także Ogrody Botaniczne założone w 1808 r., górę Corcovado ze słynnym posągiem Chrystusa Odkupiciela oraz wzgórza wokół Zatoki Guanabara wraz z pejzażem miejskim, zaprojektowanym wzdłuż Zatoki Copacabana, który znacząco przyczynił się do rozwoju kultury życia na wolnym powietrzu. Rio de Janeiro słynie również jako miejsce szczególnie inspirujące muzyków, architektów krajobrazu i urbanistów.
Zespół modernistyczny w Pampucha
(Kryt. I, II, IV / 2016)
Zespół modernistyczny w Pampulha znajduje się w centrum miasta-ogrodu zbudowanego w 1940 roku według wizjonerskiego projektu w Belo Horizonte, w stolicy stanu Minas Gerais. W tym ośrodku kulturalnym i rekreacyjnym, wzniesionym wokół sztucznego jeziora, znajduje się kasyno, sala balowa, klub golfowy i klub żeglarski, a także kościół pw. świętego Franciszka z Asyżu. Budowle zostały zaprojektowane przez architekta Oskara Niemeyera we współpracy z awangardowymi artystami. Zespół cechują śmiałe formy, w których realizacji wykorzystano plastyczność betonu. W harmonijną całość połączono tu architekturę, ukształtowany krajobraz, rzeźby i dzieła malarskie. Dobro ilustruje wpływ lokalnych tradycji, brazylijskiego klimatu i środowiska naturalnego na rozwój architektury modernistycznej.
Stanowisko archeologiczne na Nabrzeżu Valongo
(Kryt. VI / 2017)
Stanowisko archeologiczne na nabrzeżu o nazwie Cais do Valongo znajduje się w centrum Rio de Janeiro i obejmuje w całości plac Fornal do Comércio. Jest to miejsce w byłej dzielnicy portowej Rio de Janeiro, gdzie wybudowano kamienne nabrzeże, do którego przybijały statki przywożące niewolników z Afryki. Byli oni sprowadzani do Ameryki Południowej od roku 1811. Liczba niewolników, których przywieziono do Valongo, szacowana jest na 900 tysięcy. Na stanowisku archeologicznym odkryto kilka warstw. Najniższą z nich stanowi kamienna droga, będąca elementem pierwotnego nabrzeża Valongo. Jest to najważniejszy materialny ślad czasów, kiedy na kontynent amerykański sprowadzani byli niewolnicy z Afryki.
Paraty i Ilha Grande – kultura i różnorodność biologiczna
(Kryt. V, X / 2019)
(dobro mieszane kulturowo-przyrodnicze)
Krajobraz kulturowy regionu rozciągającego się między łańcuchem górskim Serra da Bocaina a Oceanem Atlantyckim, obejmuje historyczne centrum miasta Paraty, jednego z najlepiej zachowanych miast nadmorskich w Brazylii oraz cztery chronione obszary, na których występują brazylijskie lasy atlantyckie będące jednym z pięciu największych na świecie skupisk różnorodności biologicznej. Paraty to miejsce występowania niespotykanej gdzie indziej różnorodności gatunków, w tym emblematycznych dla tego miejsca gatunków zagrożonych, takich jak jaguar (Panthera onca), pekari białobrody (Tasyassu pecari) i kilka gatunków człekokształtnych, w tym muriki pajęczy (Brachyteles arachnoides). Pod koniec XVII wieku miasto było docelowym punktem Caminho do Ouro (Złotej Drogi), którą transportowano złoto przeznaczone na wywóz do Europy. Przywożono tu narzędzia i niewolników kierowanych do pracy w kopalniach. Dla chronienia zasobności miasta i portu powstał system obronny. W mieście zachowała się XVIII-wieczna urbanistyka i większa część architektury kolonialnej z XVIII i początku XIX wieku.
Sítio Roberto Burle Marx
(Kryt. II, IV / 2021)
Obszar wpisany na Listę światowego dziedzictwa, położony na zachód od Rio de Janeiro, to efekt trwających przez ponad 40 lat prac architekta krajobrazu i artysty Roberto Burle Marxa (1904–1994), który, inspirując się ideami modernizmu, dążył do stworzenia z pomocą rodzimej roślinności „żywego dzieła sztuki” i „laboratorium krajobrazu”. Ogród założony tu w 1949 r., ma wszystkie najważniejsze cechy charakterystyczne ogrodów krajobrazowych, będących dziełem tego artysty i wywarł też znaczący wpływ na rozwój współczesnych ogrodów w skali międzynarodowej. Ogród cechuje bujna roślinność, wijące się ścieżki, architektoniczne formy roślinne, spektakularne kontrasty barw, wykorzystanie roślin tropikalnych i wkomponowanie w krajobraz elementów tradycyjnej kultury ludowej. Pod koniec lat 60. XX wieku występowała tu największa koncentracja roślin brazylijskich i rzadkich gatunków roślin tropikalnych. Około 3500 gatunków flory tropikalnej i podzwrotnikowej rośnie w harmonii z miejscową roślinnością, taką jak namorzyny i restinga – krzewiaste przybrzeżne zarośla i niskie lasy wybrzeża Atlantyku. Sítio Roberto Burle Marx wyraża ekologiczną koncepcję formy jako procesu, w którym współpraca między ludźmi stwarza podstawy do ochrony środowiska i kultury. Jest to pierwszy modernistyczny ogród tropikalny wpisany na Listę światowego dziedzictwa.