Algieria

Ahellil z regionu Gouara
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Wykonywany podczas grupowych uroczystości, Ahellil jako gatunek poetycko – muzyczny, stanowi rodzaj wizytówki społeczności Zenete z regionu Gourara. Tworzy ją około 5 tysięcy osób: Berberów, Arabów i ludzi pochodzących z Sudanu, mieszkających w około stu oazach znajdujących się w południowo-zachodnim regionie Algierii. Ahellil należy do tradycji kulturowej berberskiej części społeczności Gourary i wykonywane jest regularnie podczas świąt religijnych, pielgrzymek, jak również świąt świeckich, takich jak np. wesela. Ceremonia Ahellil, ściśle powiązana ze stylem życia i gospodarką rolną mieszkającej w oazach społeczności Zenete, symbolizuje głębokie więzi łączące ludzi żyjących w niezwykle surowych warunkach środowiska. Za pomocą Ahellil plemiona Zenete przekazują także z pokolenia na pokolenie swoją historię oraz wartości, do których zalicza się także język przekazu zagrożony wymarciem. Będący połączeniem poezji, śpiewu polifonicznego, muzyki i tańca, gatunek ten jest wykonywany przez flecistę (bengri), śpiewaka oraz chór liczący do stu osób. Otaczający pieśniarza zwartym kręgiem chórzyści zwolna przesuwają się wokół niego klaszcząc w dłonie. Na Ahellil składa się seria pieśni, których kolejność według odwiecznych reguł ustala instrumentalista lub pieśniarz. Część pierwsza – lemserreh, która trwa aż do późnej nocy – składa się z krótkich popularnych pieśni, śpiewanych przez wszystkich. Część druga – aougrout, ciągnąca się aż do brzasku – wykonywana jest tylko przez doświadczonych muzyków. Część trzecia – tra, kończąca się o świcie - zarezerwowana jest dla najznakomitszych wykonawców. Podobną trójstopniową konstrukcję ma również występ pieśniarzy, który rozpoczyna się preludium wykonywanym przez instrumentalistę. Po nim następuje występ chóru śpiewającego pojedyncze frazy, a kończy utwór śpiewany szept, stopniowo przekształcający się w potężny, harmonijny finał.

Tradycja Ahellil jest zagrożona ze względu na malejącą liczbę uroczystości, podczas których spektakl ten jest wykonywany. Coraz rzadziej też obchodzone są tradycyjne święta. Młodzi ludzie migrują do miast, gdzie wolą słuchać powszechnie dostępnych nagrań Ahellil niż sami współtworzyć taki spektakl.

Obrzędy i rękodzieło związane z tradycyjnym strojem weselnym w regionie Tlemcen
Kraj(e) członkowskie: Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Obrzędy weselne w regionie Tlemcen w północno-zachodniej Algierii rozpoczynają się w domu rodzinnym panny młodej, gdzie stroi się ją w złotą jedwabną suknię. Towarzyszą jej przyjaciółki oraz mężatki z rodziny w strojach weselnych. Na dłoniach panny młodej wykonuje się rysunek henną. Starsza z kobiet pomaga jej założyć aksamitny haftowany kaftan i stożkowate nakrycie głowy. Sznury pereł o barokowym przepychu mają służyć ochronie jej narządów wewnętrznych przed złymi duchami. Panna młoda opuszcza dom rodzinny pod osłoną jedwabnego połyskliwego szala. Jedna z towarzyszących jej mężatek kreśli na jej policzkach i pod dolną wargą czerwone i srebrne kręgi, co ma zapewnić oczyszczenie i ochronę. Kiedy już chroni ją kaftan, biżuteria i makijaż, panna młoda zdejmuje szal i jest gotowa do zaślubin. Młode dziewczęta z Tlemcen są wtajemniczane w tradycję stroju weselnego od najmłodszych lat. Sztuka wykonywania drogocennego stroju jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Obrzęd symbolizuje więzy rodzinne i ciągłość międzypokoleniową, a tradycyjne rękodzieło odgrywa główną rolę w kulturze i tożsamości społecznej mieszkańców regionu Tlemcen.

Doroczna pilegrzymka do mauzoleum Sidi Abd al-Kadera Ben Mohammada (Sidi Szajcha)
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Co roku sufickie wspólnoty prowadzące wędrowny lub osiadły tryb życia udają się na pielgrzymkę do mauzoleum muzułmańskiego mistyka Sidi Abd al-Kadera Ben Mohhammada, zwanego Sidi Szajch, który jest pochowany w Al-Abdjad Sidi asz-Szajch. Hołd temu założycielowi bractwa oddawany jest przez trzy dni, począwszy od ostatniego czwartku czerwca. Są to obchody religijne i świeckie. Pielgrzymka odnawia więzi i związki w bractwie sufickim, zapewnia utrzymanie pokoju i stabilizację w relacjach między wspólnotami. Przyczynia się również do rozkwitu sufizmu, a także do pielęgnowania wartości wspólnotowych, takich jak gościnność i wspólne odprawianie obrzędów, polegających na modlitwach do Sidi Szajcha, recytacji tekstów Koranu, świeckich tańcach i pieśniach. Obchody rozpoczyna chóralna recytacja wersetów Koranu, po czym o świcie następuje uroczystość polegająca na odnowieniu przynależności wspólnot do bractwa sufickiego. Uroczystości świeckie, w których bierze udział ponad trzystu jeźdźców, wywodzących się z różnych wspólnot, obejmują rozgrywki szermiercze, konne i taneczne. Wiedzę duchową zdobywa się i przekazuje w rodzinie. Głównych obrzędów i modlitw uczą suficcy mistrzowie w formalnym systemie nauczania, zaś tańce i zabawy świeckie poznaje się w stowarzyszeniach lub poprzez praktykę.

Obrzędy i ceremonie Sebeïba w oazie Djanet
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Obrzędy i ceremonie Sebeïba są odprawiane przez dwie społeczności mieszkające w oazie Djanet w ciągu dziesięciu dni w pierwszym miesiącu muzułmańskiego kalendarza księżycowego. W czasie Timoulawine, trwających dziewięć dni zawodów, tancerze i śpiewacy konkurują ze sobą o prawo reprezentowania swojej społeczności. Dziesiątego dnia, wyłonieni w wyniku zawodów zwycięzcy uczestniczą w obrzędach i ceremoniach Sebeïba. Mężczyźni w strojach wojowników razem z kobietami udają się w miejsce zwane loghya. Tancerze ustawiają się w rytualny krąg, pobrzękując nieprzerwanie mieczami, a kobiety śpiewają obrzędowe pieśni przy akompaniamencie tamburynów. Pod koniec dnia uczestnicy się rozchodzą. Wiedza związana z obrzędami i ceremoniami jest przekazywana przez osoby starsze. Miejscowi rzemieślnicy wytwarzają i naprawiają stroje, broń, biżuterię i instrumenty muzyczne niezbędne do odprawienia obrzędów i ceremonii. Tradycje te mają duże znaczenie dla tożsamości kulturowej Tuaregów, którzy żyją na Saharze algierskiej. Pozwalają na zacieśnianie więzi społecznych i na symboliczne przeciwdziałanie potencjalnej przemocy między rywalizującymi ze sobą społecznościami poprzez symulowanie jej i przeniesienie na płaszczyznę artystycznego współzawodnictwa.

Wiedza i umiejętności mierniczych wody w systemie kanałów foggara w Touat i Tidikelt
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Wpis dotyczy wiedzy i umiejętności mierniczych wody, obsługujących system kanałów foggara społeczności ksur w wioskach Touat i Tidikelt. Mierniczy odpowiadają za szereg czynności, począwszy od obliczania przydziału wody, przez naprawę grzebieni dystrybucyjnych, aż po kierowanie strumienia wody do poszczególnych kanałów. Zarządzanie każdym z systemów foggara wymaga połączonych wysiłków przedstawicieli różnych grup społecznych i depozytariuszy wiedzy związanej z tym elementem dziedzictwa, w tym właścicieli, pracowników fizycznych i mierniczych wody, ale to wiedza specjalistyczna tych ostatnich jest najbardziej zagrożona. Mierniczy są osobami kluczowymi dla życia saharyjskich plemion ksour, ponieważ zarządzają zasobami decydującymi o ich przetrwaniu. Pełnią istotną rolę, zarówno intelektualnie, jak i fizycznie, służąc pomocą na każde wezwanie lokalnej społeczności. Jednakże obecnie komunikacja między pokoleniami nie działa już tak jak w przeszłości i pojawiły się też czynniki zakłócające prawidłowe funkcjonowanie systemów fuggara, jak np. zmiany w stosunkach własnościowych wprowadzone przez władze centralne, a także postępująca urbanizacja i modernizacja oraz brak rzetelnego namysłu nad tym, jakie kroki powinny zostać podjęte, by zapewnić przekaz wiedzy fachowej i umiejętności następnym pokoleniom. Zmniejszająca się liczba mierniczych wody wynika z ich podeszłego wieku i braku młodych praktyków tego zawodu.

Wiedza, umiejętności i praktyki związane z wyrobem i jedzeniem kuskusu
Kraj(e) członkowski(e): Algieria/Maroko/Mauretania/Tunezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Wiedza, umiejętności i praktyki związane z wyrobem i spożywaniem kuskusu obejmują metody przygotowania, warunki i narzędzia potrzebne do jego wytwarzania, a także związane z nimi artefakty i okoliczności jedzenia kuskusu w danych społecznościach. Przygotowanie kuskusu to uroczysty, niemal obrzędowy proces, na który składa się kilka etapów. Pierwszym z nich jest uprawa zbóż, następnie zebrane ziarna są mielone, aby uzyskać semolinę, która następnie jest ręcznie mielona na żarnach, po czym gotowana wpierw na parze, a następnie w wodzie. W praktyce tej wykorzystywany jest zestaw specjalnych narzędzi, instrumentów i przyborów kuchennych. Składnikami dania są także różnorodne warzywa i różne gatunki mięsa, w zależności od regionu, pory roku i okazji. Obecnie, podobnie jak dawniej, metody przygotowywania kuskusu stanowią sumę specjalistycznej wiedzy i umiejętności, które są przekazywane nieformalnie drogą obserwacji i naśladownictwa. Jeśli chodzi o produkcję przyborów kuchennych, to naczynia gliniane produkowane są przez garncarzy, podczas gdy przybory drewniane są wytwarzane przez spółdzielnie lub zakłady rzemieślnicze, często małe manufaktury rodzinne. W ostatnich dziesięcioleciach jednak pojawiły się także bardziej formalne metody przekazu tej tradycji, wykraczające poza kręgi rodzinne lub domowe. Niekulinarne aspekty tego elementu dziedzictwa: rytuały, wypowiedzi ustne i pewne praktyki społeczne są również przekazywane przez depozytariuszy. Kuskus to danie zawierające w sobie bogactwo symboli, znaczeń, w wymiarze zarówno społecznym, jak i kulturowym, związanych z solidarnością, wspólnym biesiadowaniem, dzieleniem się posiłkiem i poczuciem wspólnoty.

Kaligrafia arabska
Kraje członkowskie: Algieria/Arabia Saudyjska/Bahrajn/Egipt/Irak/Jemen/Jordania/Kuwejt/ Liban/Maroko/Mauretania/Oman/Palestyna/Sudan/Tunezja/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywna listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Kaligrafia arabska to artystyczna praktyka odręcznego, ozdobnego pisania alfabetem arabskim, wyrażająca harmonię, wdzięk i piękno. Pismo składa się z 28 liter alfabetu arabskiego zapisywanych kursywą, z prawej do lewej strony. Sztukę kaligrafii opanowuje się poprzez naukę formalną lub nieformalną. Pierwotnie kaligrafia służyła czytelnemu przepisywaniu tekstów, z czasem stając się sztuką związaną z islamem, stosowaną w dziełach tradycyjnych i współczesnych. Płynność zapisu w języku arabskim stwarza niezliczone możliwości, nawet w pojedynczym słowie, gdyż litery mogą być dowolnie ścieśniane i przekształcane, tworząc różne motywy. W tradycyjnych technikach stosuje się materiały naturalne, takie jak na przykład łodygi trzciny lub bambusa, służące do wykonania przyboru do pisania – qalam. Do sporządzenia tuszu używa się miodu, sadzy i szafranu. Papier wykonywany jest ręcznie i nasycany krochmalem, białkiem kurzym i ałunem. W nowoczesnej kaligrafii powszechnie stosuje się flamastry i barwniki syntetyczne, a do wykonywania kalligrafitti na murach, znakach i budynkach używa się farb w sprayu. Rzemieślnicy i projektanci posługują się kaligrafią arabską dla wzmocnienia efektu artystycznego na przykład w rzeźbie z marmuru i drewna, w hafcie i w wyrobach z metalu. Kaligrafia arabska jest szeroko stosowana w krajach arabskich i poza nimi. Sztukę tę uprawiają mężczyźni i kobiety, niezależnie od wieku. Umiejętności są przekazywane nieformalnie lub formalnie – w szkołach lub poprzez terminowanie.

Raï – popularna pieśń ludowa w Algierii
Kraje członkowskie: Algieria

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Raï to popularny gatunek piosenki ludowej z Algierii, przedstawiającej rzeczywistość bez ogródek i poruszającej tematy tabu. Jej tematyką jest miłość, wolność, rozpacz i szeroko pojęta problematyka społeczna. Raï wywodzi się z algierskiego Oranu. Pierwotnie muzyka ta była wykonywana na wsi, przez nestorów, którzy śpiewali poetyckie teksty w lokalnych dialektach języka arabskiego, przy akompaniamencie tradycyjnej orkiestry. Na przełomie XIX i XX wieku pieśniarki raï wprowadziły do tematyki pieśni idee transgresyjne, opiewając wolność w miłości i pożądaniu i jednocześnie wielbiąc Boga i świętych. Z biegiem czasu muzyka raï stopniowo zdobywała uznanie, najpierw w całym kraju, gdzie była wykonywana podczas świąt czy prywatnych uroczystości, a następnie na świecie, dzięki artystom takim jak Khaled i Mami, których popularność przeniosła występy z przestrzeni zamkniętych na estrady podczas wielkich wydarzeń kulturalnych, festiwali oraz innych uroczystości narodowych i religijnych. Dzięki powszechnej obecnie popularności tej formy muzyki wśród młodych kobiet i mężczyzn, zawarte w niej przesłanie wolności i transgresji zyskało uniwersalny wymiar. Raï jest dziś postrzegane jako gatunek pozwalający młodym ludziom na wyrażanie uczuć w dążeniu do oswobodzenia się ze społecznych ograniczeń. Muzycy sami wykonują i ozdabiają instrumenty, a przekaz umiejętności odbywa się nieformalnie, poprzez obserwację, lub formalnie, poprzez praktyki u mistrzów gatunku.

Sztuka, umiejętności i praktyki związane z grawerowaniem na metalach (złocie, srebrze i miedzi)

Kraje członkowskie: Algieria, Egipt, Irak, Mauretania, Maroko, Palestyna, Arabia Saudyjska, Sudan, Tunezja, Jemen

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Grawerowanie na metalach takich jak złoto, srebro i miedź to wielowiekowa praktyka polegająca na ręcznym wycinaniu słów, symboli lub wzorów na powierzchniach przedmiotów dekoracyjnych, użytkowych, religijnych lub ceremonialnych. Rzemieślnik używa różnych narzędzi do ręcznego wycinania symboli, imion, wersetów Koranu, modlitw i wzorów geometrycznych na przedmiotach. Grawerunki mogą być wklęsłe (wgłębione) lub wypukłe (podwyższone) lub mogą być wynikiem połączenia różnych rodzajów metali, takich jak złoto i srebro. Ich społeczne i symboliczne znaczenie oraz funkcje różnią się w zależności od społeczności. Grawerowane przedmioty, jak biżuteria lub przedmioty gospodarstwa domowego, są często prezentowane jako tradycyjne prezenty ślubne lub używane w rytuałach religijnych i medycynie alternatywnej. Uważa się na przykład, że niektóre rodzaje metali mają właściwości lecznicze. Grawerowanie na metalach jest przekazywane w rodzinach poprzez obserwację i praktyczną naukę. Jest ono również przekazywane poprzez warsztaty organizowane między innymi przez ośrodki szkoleniowe, organizacje i uniwersytety. Publikacje, wydarzenia kulturalne i media społecznościowe dodatkowo przyczyniają się do przekazywania powiązanej wiedzy i umiejętności. Grawerowanie metali i korzystanie z grawerowanych przedmiotów, praktykowane przez osoby w każdym wieku i każdej płci, jest sposobem wyrażania tożsamości kulturowej, religijnej i geograficznej oraz statusu społeczno-ekonomicznego danych społeczności.