Włochy

Opera dei Pupi, sycylijski Teatr Lalek
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Opera dei Pupi to teatr lalek, który powstał na Sycylii na początku XIX wieku i zyskał wielką popularność wśród mieszkańców wyspy. Lalkarze opowiadali historie, oparte w większości przypadków na średniowiecznej literaturze rycerskiej, lecz także na włoskiej poezji renesansowej oraz żywotach świętych i dziejach sławnych rzezimieszków. Podczas występów dialogi były w dużym stopniu improwizowane. Przedstawienia rozłożone były na kilka wieczorów i stwarzały okazję do spotkań towarzyskich. Dwie główne szkoły lalkarskie mieściły się w Palermo i w Katanii, a wyróżniały je wielkość i kształt lalek, techniki poruszania marionetkami oraz różnorodność scenograficznego tła. Teatry te były często rodzinnymi firmami, a tradycje i techniki gry przekazywano z pokolenia na pokolenie. Wykonanie i malowanie kunsztownych lalek o wyrazistych twarzach było zadaniem, które lalkarze powierzali wykwalifikowanym rękodzielnikom. Obecnie Opera dei Pupi jest jedynym tego typu włoskim teatrem o nieprzerwanej tradycji, chociaż od lat 50. XX w. nastąpił stopniowy spadek jego popularności, a lalkarstwo przestało być dochodowym zawodem i lalkarze trudnią się również innymi pracami.

Canto a tenore, wyraz sardyńskiej kultury pasterskiej
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

W pasterskiej kulturze Sardynii rozwinął się śpiew tenorem w tonacji A, który reprezentuje bardzo specyficzną formę gardłowego śpiewu polifonicznego, wykonywanego przez grupę czterech mężczyzn czterema różnymi głosami. Śpiewacy stoją blisko siebie w kółku – jeden z nich jest solistą śpiewającym utwór pisany prozą lub utwór poetycki, pozostali tworzą akompaniujący mu chór. Aby słyszeć jednocześnie własny głos i głos pozostałych śpiewaków oraz osiągnąć pełną harmonię brzmienia, śpiewający zasłaniają jedno ucho ręką. Większość wykonawców pieśni mieszka w regionie Barbagii lub w innych północnych i centralnych częściach Sardynii. Ich sztuka stała się nieodłączną częścią życia lokalnej społeczności. Często wykonywana jest spontanicznie w miejscowych barach, ale również przy bardziej oficjalnych okazjach, takich jak śluby, strzyżenie owiec, uroczystości religijne i karnawał Barbaricino. Śpiew tenorem w tonacji obejmuje szeroki repertuar, który jest zróżnicowany regionalnie. Najbardziej popularne melodie to serenada boche’e notte („głos nocy”) oraz pieśni towarzyszące tańcom, zwane mutos, gosos i ballos, których słowa to utwory tradycyjne, lub nowsze wiersze dotyczące współczesnych tematów, takich jak emigracja, bezrobocie i polityka. Jak wiele tradycji przekazu ustnego, sztuka śpiewu tenorem w tonacji A jest szczególnie podatna na zmiany w wyniku przekształceń społeczno-gospodarczych. Zanikanie kultury pasterskiej powoduje stopniowe ograniczanie repertuaru, a tendencja do prezentowania śpiewu publiczności składającej się z turystów sprawia, że zatraca on swój pierwotnie bardzo intymny charakter.

Dieta śródziemnomorska
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja/Cypr/Grecja/Hiszpania/Maroko/Portugalia/Włochy

Pierwszy wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pod pojęciem diety śródziemnomorskiej rozumie się umiejętności, wiedzę, praktyki i tradycje, a więc wszystko, co mieści się w przestrzeni pomiędzy krajobrazem a stołem: uprawa roślin, zbiór plonów, rybołówstwo, przechowywanie i przetwarzanie żywności, przygotowywanie, a przede wszystkim spożywanie posiłków. Dieta śródziemnomorska jest sposobem odżywiania się, który nie zmienił się w czasie i przestrzeni. Jej podstawowe składniki to oliwa z oliwek, zboża, owoce świeże lub suszone, ryby, nabiał i mięso w ograniczonych ilościach oraz wiele ziół i przypraw, a wszystko popijane winem lub naparami ziołowymi, zależnie od tradycji związanej z religią. Ale dieta (z greckiego diaita, czyli sposób życia) znaczy o wiele więcej niż tylko jedzenie. Sprzyja kontaktom społecznym, ponieważ wspólne posiłki stanowią podstawę obyczajowości i obrzędów świątecznych. Dzięki niej powstał ogromny zbiór wiedzy, pieśni, przysłów, opowiadań i legend. Opiera się na poszanowaniu ziemi i różnorodności biologicznej. Zapewnia zachowanie i rozwój tradycyjnej działalności i rzemiosła związanego z rybołówstwem i rolnictwem.

Tradycyjne lutnictwo w Cremonie
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Sztuka lutnicza z Cremony cieszy się światową sławą, co jest efektem stosowania tradycyjnych metod konstruowania i restaurowania skrzypiec, altówek, wiolonczeli i kontrabasów. Lutnicy uczą się w specjalistycznej szkole oraz w lokalnym warsztacie, a nauka opiera się na relacji mistrz – uczeń. Każdy lutnik buduje od trzech do sześciu instrumentów rocznie, kształtując i zespalając ze sobą na ręcznie wykonanej formie ponad 70 kawałków drewna. Przestrzega przy tym wymogów akustycznych, które są różne dla poszczególnych elementów. Części instrumentu są budowane z określonego gatunku drewna, które podlegało naturalnemu procesowi sezonowania i zostało starannie dobrane. Nie stosuje się żadnych materiałów przemysłowych czy półprzemysłowych. Dla lutników z Cremony podstawowe znaczenie ma dzielenie się wiedzą, a także rozmowy z muzykami, pozwalające lepiej poznać ich oczekiwania. Tradycyjne lutnictwo jest zasadniczym elementem miejscowych praktyk społeczno-kulturowych, zwyczajów i wydarzeń. Wspierają je dwa stowarzyszenia: Consorzio Liutai Antonio Stradivardi i Associazione Liutaria Italiana.

Procesje z obeliskami
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Katolickie procesje, w czasie których mężczyźni dźwigają olbrzymie figury, odbywają się w całych Włoszech, ale słyną z nich zwłaszcza zabytkowe centra czterech miast: Nola (Kampania), Palmi (Kalabria), Sassari (Sardynia) i Viterbo (Lacjum). W Noli pochód z ośmioma obeliskami z drewna i papier mâché upamiętnia powrót świętego Paulina. W Palmi mężczyźni niosą skomplikowaną konstrukcję ku czci Matki Boskiej. W Sassari uroczystość zwana Discesa dei Candelieri (zstąpienie kandelabrów) polega na niesieniu drewnianych obelisków w kształcie świeczników. Świętą Różę z Viterbo upamiętnia Macchina di Santa Rosa (wieża św. Róży). Wszystkie wspólne przedsięwzięcia cechuje sprawna koordynacja i podział zadań. Spadkobiercy tego dziedzictwa kulturowego stworzyli odpowiedni system współpracy, gdyż obchody wymagają współdziałania muzyków i pieśniarzy, a także wykwalifikowanych rzemieślników, którzy wykonują konstrukcje, kostiumy i akcesoria używane w czasie uroczystości. Wiedza i umiejętności przekazywane są w sposób nieformalny, a cały proces zapewnia ciągłość kulturową i umacnia poczucie tożsamości społeczności lokalnych.

Tradycja uprawiania winorośli na wyspie Pantelleria
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Na leżącej na Morzu Śródziemnym wyspie Pantelleria tradycja uprawiania niskopiennej winorośli przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w rodzinach winiarzy i rolników. Około 5 tysięcy mieszkańców ma swoje poletka uprawiane tradycyjnymi metodami, obejmującymi kilka etapów. Winorośl sadzi się w głębokim dołku wydrążonym w ziemi, po starannym przygotowaniu gruntu. Główny pęd przycina się w taki sposób, by wyrosło sześć gałęzi, a krzew rozrastał się promieniście. Zagłębienie, w którym osadzona została winorośl, jest następnie wielokrotnie poprawiane i kształtowane na nowo, by zapewnić roślinie wzrastanie w odpowiednim mikroklimacie. Zbieranie winogron odbywa się ręcznie w czasie tradycyjnego winobrania pod koniec lipca. Winiarze i rolnicy z Pantelleria (zarówno mężczyźni<ins cite="mailto:Ola" datetime="2016-06-07T18:15">,</ins> jak i kobiety) uprawiają winorośl w trudnych warunkach klimatycznych. Ich wiedza i umiejętności przekazywane są w ramach rodziny – ustnie, w miejscowym dialekcie, oraz poprzez praktykę. Obrzędy i święta organizowane od lipca do września angażują całą lokalną społeczność. Mieszkańcy wyspy nadal utożsamiają się z uprawą winorośli i robią wszystko, co w ich mocy, by zachować tę tradycję

Sokolnictwo, żywe dziedzictwo człowieka
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska / Austria / Belgia / Czechy / Francja / Hiszpania / Katar / Kazachstan / Republika Korei / Mongolia / Maroko / Niemcy / Pakistan / Portugalia / Syria / Węgry / Włochy / Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Sokolnictwo, które pierwotnie służyło jako sposób zdobywania pożywienia, zmieniało się z upływem czasu. Obecnie jest bardziej związane z ochroną środowiska i dziedzictwa kulturowego, a co więcej, przyczynia się do wzrostu zaangażowania społecznego w ramach danej społeczności i poza nią. Pielęgnując własne tradycje i przestrzegając zasad etycznych, sokolnicy szkolą i hodują ptaki drapieżne, w tym orły i jastrzębie, tworząc bliskie więzi ze zwierzęciem. Praktyka występująca w wielu krajach na świecie różni się pod pewnymi względami, m.in. jeśli chodzi o stosowany sprzęt. Pomimo to metody pozostają podobne. Sokolnicy są grupą ludzi, którzy są w stanie podróżować tygodniami, zajmując się jedynie szkoleniem, a wieczorami dzieląc się wrażeniami z minionego dnia. Uważają, że sokolnictwo pozwala im na poznawanie przeszłości i nawiązywanie do niej. Dotyczy to głównie społeczności, dla których sokolnictwo stanowi jedną z niewielu więzi z ich środowiskiem naturalnym i tradycyjną kulturą. Wiedza oraz umiejętności są przekazywane przez członków rodziny jako międzypokoleniowy zwyczaj. Dokonuje się to poprzez doradztwo, praktyki i szkolenia w szkołach lub w specjalnych klubach. W niektórych krajach należy zdać formalny egzamin, aby zostać sokolnikiem. Spotkania i uroczystości dają uczestnikom możliwość dzielenia się wiedzą, zapewniają podnoszenie świadomości i promowanie różnorodności.

Sztuka neapolitańskiego "pizzaiuolo"
Kraj(e) członkowskie: Włochy
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka wyrobu pizzy neapolitańskiej to praktyka kulinarna obejmująca cztery osobne etapy związane z wyrabianiem, formowaniem i garnirowaniem ciasta oraz wypiekaniem pizzy na ogniu z węgla drzewnego. Wywodzi się z Neapolu, stolicy Kampanii, gdzie obecnie około 3 tysięcy osób trudni się wypiekaniem pizzy („pizzaiuoli” w dialekcie neapolitańskim). Pizzaiuoli są w oczach miejscowej społeczności uosobieniem więzi społecznych. Wśród depozytariuszy można wyodrębnić trzy kategorie osób: mistrz pizzaiuolo, pizzaiuolo i piekarz. Depozytariuszami są również rodziny neapolitańskie, które praktykują tę sztukę w domu. Dziedzictwo to sprzyja integracji społecznej i wymianie międzypokoleniowej. Staje się niemal spektaklem, kiedy pizzaiuolo w „bottega” daje pokaz swojego kunsztu. Co roku, dla zapewnienia ciągłości tradycji, stowarzyszenie neapolitańskich pizzaiuoli organizuje kursy na temat historii, narzędzi i technik wyrobu pizzy. W Neapolu umiejętności technicznych uczy się w szkole, a uczniowie mogą stać się adeptami tej sztuki w rodzinach neapolitańskich. Jednakże wiedza i umiejętności są przekazywane przede wszystkim w „bottega”, gdzie młodzi uczniowie obserwują mistrza przy pracy, poznając wszystkie etapy i kluczowe elementy tej sztuki.

Sztuka budowania suchego muru
Kraje członkowskie: Chorwacja/Cypr/Francja/Grecja/Hiszpania/Słowenia/Szwajcaria/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Sztuka budowania suchego muru polega na wykorzystaniu specjalistycznej wiedzy i umiejętności potrzebnych do układania muru z kamieni, bez użycia zaprawy czy jakichkolwiek innych materiałów, poza czasami suchą ziemią. Kamienne konstrukcje rozmieszczone są na większości obszarów wiejskich, szczególnie na terenach stromych, zarówno w miejscach zamieszkałych, jak i poza nimi. Nie są też rzadkością w miastach. Stabilność konstrukcji zapewnia staranny dobór i rozmieszczenie kamieni, zaś powszechnie obecne struktury suchego muru przyczyniły się do kształtowania krajobrazu oraz różnorodnych form mieszkalnictwa, gospodarki ziemią i hodowli. Konstrukcje takie są żywym świadectwem metod i sposobów organizacji pracy i życia codziennego, stosowanych od prehistorii po dzień dzisiejszy, z wykorzystaniem naturalnych surowców i zasobów ludzkich. Odgrywają także istotną rolę w zapobieganiu powstawania osuwisk, lawin i powodzi, a także w przeciwstawianiu się erozji i pustynnieniu gruntów, ochronie różnorodności biologicznej i w tworzeniu odpowiednich warunków klimatycznych dla rolnictwa. Depozytariuszami i praktykami tej tradycji są społeczności wiejskie, w których jest ona głęboko zakorzeniona, a także profesjonaliści z branży budowlanej. Konstrukcje suchego muru wznoszone są zawsze w doskonałej harmonii ze środowiskiem, a stosowana technika jest przykładem zrównoważonych relacji między ludźmi i naturą. Wiedza i umiejętności związane ze wznoszeniem suchego muru są przekazywane głównie drogą praktyki, dostosowanej każdorazowo do warunków naturalnych danego miejsca.

Celestyńskie święto przebaczenia
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Święto przebaczenia nawiązuje do historycznej bulli, w której papież Celestyn V nawoływał społeczności lokalne do współdziałania. Obchodzone jest nieprzerwanie od 1294 roku w mieście i prowincji L’Aquili. Tradycja ta daje całej społeczności silne poczucie ciągłości i tożsamości kulturowej. Uroczystości rozpoczynają się od rozpalenia ognia zwanego na cześć papieża ogniem z Morrone (Pietro di Morrone), po czym wyrusza procesja ze świecami, która przechodzi tradycyjną trasą przez 23 miejscowości. W każdej z nich zapalana jest pochodnia na trójnogu, a mer składa swój podpis na pergaminie z tekstem przypominającym o symbolicznych wartościach wspomnianych w bulli. Na zakończenie, w dniu 23 sierpnia, wszyscy gromadzą się w L’Aquili, gdzie zapalana jest ostatnia pochodnia. Przemarszowi ze sztandarami nadaje rytm muzyka na bębnach i trąbkach. W procesji maszeruje tysiąc mieszkańców w tradycyjnych strojach. Trzy główne postaci to dama z bullą, młody panicz i dama z krzyżem, którzy symbolizują tradycyjne wartości święta: gościnność, solidarność i pokój. O znaczeniu tradycji i związanych z nią praktykach mówi się w domu, w szkole i w czasie spotkań mieszkańców. Udział miejscowej społeczności w tym święcie na przestrzeni lat zapewnia żywotność tego elementu dziedzictwa.

Alpinizm
Kraj(e) członkowski(e): Francja/Włochy/Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Alpinizm jest sztuką wspinania się na ścianach skalnych i zdobywania szczytów w wysokich górach lub na lodowcach. Do uprawiania go potrzebne są właściwe kwalifikacje fizyczne, techniczne i intelektualne. W czasie wspinaczki stosuje się odpowiednio przystosowane techniki oraz specjalne materiały i sprzęt, taki jak czekan i klamry. Tę tradycyjną formę sportu cechuje kultura społeczna, łącząca w sobie znajomość środowiska wysokogórskiego, historię praktykowania alpinizmu i związanych z nim wartości oraz specyficzne umiejętności. Alpinizm wymaga znajomości środowiska naturalnego, zmiennych warunków klimatycznych i potencjalnych zagrożeń. Opiera się również na przesłankach estetycznych, gdyż alpiniści przywiązują wagę do elegancji ruchów podczas wspinaczki, do podziwiania krajobrazów i doświadczania poczucia jedności z otoczeniem przyrodniczym. Praktykowaniu alpinizmu przyświecają zasady etyczne, oparte na osobistym zaangażowaniu każdego alpinisty, który nie pozostawia po sobie śladów na środowisku i niesie pomoc pozostałym uczestnikom wyprawy. Symbolizowany przez linę duch zespołu jest również ważnym wymiarem mentalności alpinisty. Większość alpinistów należy do klubów alpejskich, które popularyzują na całym świecie praktyki związane z tą dziedziną aktywności. Kluby organizują spotkania, dostarczają informacji praktycznych i biorą udział w przedsięwzięciach wydawniczych, szerząc kulturę alpinizmu. Od XX wieku kluby alpejskie wszystkich trzech krajów pielęgnują więzi przyjaźni, często organizując dwustronne lub trójstronne spotkania na różnych szczeblach.

Transhumancja, sezonowe pędzenie stad pasterskich stałymi szlakami w basenie Morza Śródziemnego i w Alpach
Kraj(e) członkowski(e): Austria/Grecja/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Transhumancja to tradycyjna metoda wypasu, polegająca na sezonowym przemieszczaniu zwierząt gospodarskich stałymi szlakami w basenie Morza Śródziemnego i w Alpach. Każdego roku, wiosną i jesienią, od świtu do zmierzchu tysiące zwierząt przeganianych jest przez grupy pasterzy z psami i końmi, stałymi trasami między dwoma regionami geograficznymi i klimatycznymi. Często wraz ze zwierzętami gospodarskimi wędrują też rodziny pasterzy. Można wyróżnić dwa główne typy wypasów: poziomy w regionach równinnych lub płaskowyżowych, i pionowy, zazwyczaj w regionach górskich. Transhumancja wymaga przestrzegania zwyczajów i wspólnych praktyk społecznych w opiece nad zwierzętami i hodowli, sposobie korzystania z gruntów, lasów i zasobów wody oraz reagowania na zagrożenia ze strony przyrody, przez co jest ważnym czynnikiem kształtowania relacji między człowiekiem, zwierzętami i ekosystemami.

Pasterze mają dogłębną wiedzę na temat środowiska, równowagi ekologicznej i zmian klimatu, ponieważ stosują jedną z najbardziej zrównoważonych i wydajnych metod hodowli zwierząt. Mają także specjalne umiejętności praktyczne związane z wytwarzaniem żywności i rękodzielnictwem. Depozytariusze tego elementu żywego dziedzictwa świętują początek i koniec wypasu wiosną i jesienią, kiedy przy wspólnym posiłku, obrzędach i opowieściach wprowadzają także najmłodszych w tajniki tej praktyki kulturowej, zapewniając w ten sposób jej ciągłość.

Sztuka muzyczna waltornistów – technika instrumentalna związana ze śpiewem, kontrolą oddechu, vibrato, rezonansem przestrzennym i wspólnotowością
Kraj(e) członkowski(e): Francja/Belgia/Luksemburg/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Na tradycyjną sztukę waltornistów składa się cały zestaw wiedzy i technik związanych z opanowaniem gry na instrumencie, jak również z kontrolą oddechu, vibrato, rezonansem przestrzennym i poczuciem wspólnoty. Ton, czystość i precyzja dźwięków generowanych przez róg zależy od umiejętności oddechowych muzyka, a technika gry na instrumencie opiera się na jego umiejętności kontrolowania własnego ciała. Barwa dźwięków waltorni jest czysta i przenikliwa, szczególnie w odniesieniu do tonów wysokich, a jej zakres dźwiękowy oparty jest na naturalnym rezonansie z bogatymi harmoniami. Dwunastodźwiękowy zakres instrumentu pozwala tworzyć kompozycje ze śpiewaną melodią, z towarzyszeniem drugiego głosu i zharmonizowaną z partyturą basową. Śpiew będący integralną częścią muzyki wykonywanej na waltorni sprawia, że gra na tym instrumencie sprzyja spójności społecznej i koleżeństwu. Gra na waltorni to sztuka performatywna, otwarta na rozwijanie kreatywności i praktykowana przy świątecznych okazjach. Waltorniści, których łączy zamiłowanie do tego gatunku muzyki, wywodzą się z różnego rodzaju środowisk społeczno-kulturalnych i ta różnorodność jest obecnie jednym z istotnych aspektów tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Tradycyjna metoda nauki gry na walatorni polega na naśladownictwie i ustnym przekazywaniu odpowiedniej wiedzy i technik. Współcześnie jednak instrumentaliści rzadko uczą się samodzielnie, najczęściej zdobywają umiejętności w szkołach muzycznych. Repertuar dla tego instrumentu jest rozwijany i wzbogacany o nowe, dynamiczne utwory nieprzerwanie od XVII wieku. Głęboko zakorzenione poczucie przynależności praktyków tego elementu dziedzictwa do wspólnoty kulturowej wynika z ciągłości wykonywania wspólnego repertuaru, co przyczynia się do rozwoju dialogu międzynarodowego i międzykulturowego.

Sztuka produkcji szklanych korali
Kraj(e) członkowski(e): Włochy/Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Sztuka produkcji szklanych korali wymaga dużej wiedzy specjalistycznej oraz opanowania materii (szkła) i żywiołu (ognia). Oprócz wiedzy, na sztukę tego rękodzieła składa się szereg wspólnych praktyk, specyficzne procedury i zastosowanie tradycyjnych narzędzi, a także ściśle określone kolejne etapy produkcji. We Włoszech, efektem dwóch różnych technik produkcyjnych są: /korale luminescencyjne wytwarzane za pomocą opalarki / palnika lutowniczego oraz korale da canna, powstające w wyniku cięcia, zmiękczania i polerowania wydrążonego pręta szklanego. We Francji koraliki wypełnione w środku wykonuje się za pomocą palnika, a dzięki obracaniu gorącego szkła i grawitacji formowane są one w kuliste kształty. Puste w środku koraliki są wytwarzane na trzpieniu lub przez dmuchanie wydrążonego szklanego pręta. Bardziej skomplikowana produkcja znanych w obu krajach koralików murrines (pochodzących z Bliskiego Wschodu, a rozsławionych później przez artystów z weneckiego Murano), polega na tworzeniu wielokolorowych szklanych prętów i montowaniu ich na gorąco wokół specjalnego rdzenia. Koraliki są następnie dekorowane i używane na wiele sposobów. W obu krajach praktyka ta jest przekazywana głównie w sposób nieformalny w warsztatach, w których praktykanci nabywają umiejętności rękodzielniczych poprzez obserwację, eksperymentowanie i praktyki pod nadzorem wykwalifikowanych rzemieślników. Ten element niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest również przekazywany drogą edukacji formalnej prowadzonej w ośrodkach edukacji zawodowej. Wyroby ze szklanych koralików są zwykle wręczane jako prezenty z okazji uroczystości rodzinnych i towarzyskich. Sama praktyka sprzyja także kontaktom i budowaniu więzi społecznych, promując jednocześnie sztukę sprawności manualnej i wysokiej klasy rzemiosła. Depozytariusze odnajdują się w poczuciu wspólnej tożsamości kulturowej, istniejącej m.in. dzięki wspólnym przestrzeniom społecznym i doświadczeniom.

Zbieranie trufli we Włoszech, tradycyjna wiedza i praktyka
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Włoskie tradycje związane z poszukiwaniem i wykopywaniem trufli to wiedza i praktyki ustnie przekazywane od wieków. Do dzisiaj odgrywają rolę w życiu całych społeczności wiejskich na Półwyspie Apenińskim. Truflarze, zwani tartufai, na ogół pochodzą z terenów wiejskich i małych wiosek. Są dwa etapy zbierania trufli: poszukiwanie i wykopywanie. Najpierw należy rozpoznać miejsca, w których pod ziemią rozrastają się grzybnie. W poszukiwaniach pomaga wyszkolony w tym celu pies. Drugim etapem jest wykopywanie trufli za pomocą specjalnej łopatki bez naruszania ziemi, w której rosną. Zbieranie trufli wymaga szeregu umiejętności i wiedzy o warunkach klimatycznych, przyrodzie i roślinności, pozwalającej na znajomość funkcjonowania całego ekosystemu. Niezbędne jest pielęgnowanie więzi z psem– tropicielem. Wiedzę o zbieraniu trufli upowszechniają przekazy ustne, takie jak opowieści, bajki, anegdoty, które są wyrazem lokalnej tożsamości kulturowej i dają poczucie przynależności do wspólnoty truflarzy. Zbieranie trufli często łączy się z ludowymi świętami przypadającymi na początek i koniec sezonu. Tradycyjne praktyki kultywowane są z dbałością o zachowanie równowagi ekologicznej i różnorodności flory, by zapewnić odradzanie się co roku grzybni trufli.

Tocatì, wspólny program ochrony gier i sportów tradycyjnych
Kraj(e) członkowski(e): Włochy, Belgia, Chorwacja, Cypr, Francja

Program wybrany do Rejestru dobrych praktyk ochrony w 2022 roku

We wspólnej trosce o zachowanie gier i sportów tradycyjnych we Włoszech, Belgii, Chorwacji, na Cyprze i we Francji, w wyniku skoordynowanych zabiegów, stowarzyszenie pn. Associazione Giochi Antichi zainicjowało projekt Tocatì („teraz twoja kolej”), będący zarazem festiwalem i platformą zrzeszającą wspólnoty, grupy i osoby uprawiające gry tradycyjne. Tocatì nadaje grom i sportom tradycyjnym wartość niematerialnego dziedzictwa kulturowego, mobilizuje tysiące graczy, wolontariuszy, amatorów i ludzi mediów. Głównym miejscem realizacji projektu jest atrakcyjna turystycznie otwarta przestrzeń miejska, która pozwala na nieograniczony dostęp publiczności, eksponowanie wartości niematerialnego dziedzictwa kulturowego i uświadamianie zagrożeń, na jakie jest ono narażone. Program koncentruje się na pięciu głównych celach: stworzeniu płaszczyzny wymiany między depozytariuszami i instytucjami; ustanowieniu procesu wyodrębniania, dokumentowania i czynnego monitorowania gier i sportów tradycyjnych; upowszechnianiu wiedzy o grach i sportach tradycyjnych w nauczaniu formalnym i nieformalnym; dążeniu do upodmiotowienia i ochrony zainteresowanych wspólnot, w tym w zakresie ich zdolności do zapewnienia bezpieczeństwa i zarządzania przestrzenią publiczną oraz włączaniu wspólnot, grup, jednostek, instytucji i innych interesariuszy do nowatorskich inicjatyw, służących rozwojowi uprawianych dyscyplin. Cele te wyłoniono w wyniku konsultacji i spotkań w gronie przedstawicieli wspólnot na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym, co zwiększyło dynamikę programu, poszerzyło jego zakres i zasięg.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich
Kraj(e) członkowski(e): Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich wywodzą się z hodowli koni dla dworu cesarskiego Habsburgów w Wiedniu, ale dzisiaj koń lipizański odgrywa szczególną rolę w życiu kulturalnym społeczności wiejskich. Występuje w czasie uroczystości i festiwali, takich jak poświęcenie koni, pochody karnawałowe i defilady. Konie odgrywają kluczową rolę w hipoterapii i zrównoważonej turystyce. Osoby zatrudnione w państwowych stadninach należą do głównych depozytariuszy tego elementu dziedzictwa, wraz z terapeutami, rzemieślnikami, miłośnikami sportów jeździeckich, pasjonatami historycznych tradycji kawalerii, społecznościami lokalnymi i osobami odwiedzającymi stadniny. Wartości, wiedza, kompetencje i praktyki są przekazywane poprzez zajęcia praktyczne, seminaria i kursy, a także w czasie imprez świątecznych i sportowych. Praktyka związana z hodowlą koni lipizańskich weszła do programu niektórych szkół podstawowych oraz wszystkich szkół rolniczych i zawodowych, a także wyższych szkół rolniczych i weterynaryjnych. Hodowla koni lipizańskich jest spoiwem łączącym społeczności od ponad 450 lat, dając silne poczucie przynależności, zwłaszcza dzięki specjalistycznemu słownictwu i więzi emocjonalnej między hodowcami i końmi.

Tradycyjne nawadnianie: wiedza, technika i organizacja

Kraje członkowskie: Austria, Belgia, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Holandia, Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Tradycyjne nawadnianie wykorzystuje grawitację i ręcznie wykonane konstrukcje, takie jak kanały i rowy, do dystrybucji wody z naturalnych punktów zbierania wody (takich jak źródła, strumienie i lodowce) na pola uprawne. Praktycy wybierają określone dni i przedziały czasowe, aby ręcznie przekierować wodę, a rozpoczęciu lub zakończeniu sezonu nawadniania często towarzyszą spotkania towarzyskie i uroczystości. Tradycyjne nawadnianie wymaga dogłębnego zrozumienia naturalnego krajobrazu, przepływu wody i warunków pogodowych, a także ścisłej współpracy między osobami odpowiedzialnymi za dystrybucję wody (takimi jak rolnicy i właściciele gruntów) a innymi osobami zaangażowanymi w utrzymanie struktur fizycznych (jak spółdzielnie wodne i władze lokalne). Praktyka jest zazwyczaj przekazywana młodszym pokoleniom w sposób nieformalny, poprzez obserwację i szkolenia prowadzone przez doświadczonych członków, chociaż spółdzielnie, stowarzyszenia, naukowcy i instytucje również odgrywają ważną rolę w przekazywaniu wiedzy. Dla praktyków tradycyjne nawadnianie i związane z nim wielowiekowe systemy kanałów są silnymi wyznacznikami tożsamości. Praktyka jest powiązana z określonym słownictwem, a wymagana wiedza (jak zrozumienie wpływu cyklu księżycowego na przepływ wody i umiejętności związane z obróbką drewna) może być stosowana w innych aspektach życia jej depozytariuszy i otaczających społeczności.

Transhumancja, sezonowy wypas zwierząt gospodarskich [Rozszerzenie]

Kraje członkowskie: Albania, Andora, Austria, Chorwacja, Francja, Grecja, Włochy, Luksemburg, Rumunia, Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Transhumancja (pasterstwo transhumacyjne) odnosi się do sezonowego przemieszczania się ludzi wraz z ich żywym inwentarzem między regionami geograficznymi lub klimatycznymi. Każdego roku, wiosną i jesienią, mężczyźni i kobiety pasterze organizują przemieszczanie tysięcy zwierząt wzdłuż tradycyjnych szlaków pasterskich. Przemieszczają się pieszo lub konno, prowadząc psy, czasem w towarzystwie swoich rodzin. Transhumancja, będąca praktyką przodków, wynika z głębokiej wiedzy o środowisku i wiąże się z praktykami społecznymi i rytuałami związanymi z opieką, hodowlą i szkoleniem zwierząt oraz zarządzaniem zasobami naturalnymi. Cały system społeczno-ekonomiczny został opracowany wokół transhumancji, od gastronomii po lokalne rękodzieło i uroczystości oznaczające początek oraz koniec sezonu. Rodziny od wielu pokoleń wprowadzają i przekazują transhumancję poprzez obserwację i praktykę. Społeczności żyjące wzdłuż szlaków transhumancji również odgrywają ważną rolę w jej przekazywaniu, na przykład poprzez świętowanie przejść między stadami i organizowanie festiwali. Praktyka ta jest również przekazywana poprzez warsztaty organizowane przez lokalne społeczności, stowarzyszenia oraz sieci pasterzy i rolników, a także przez uniwersytety i instytuty badawcze. Transhumancja przyczynia się zatem do integracji społecznej, wzmacniając tożsamość kulturową i więzi między rodzinami, społecznościami i terytoriami, jednocześnie przeciwdziałając skutkom wyludniania się obszarów wiejskich.

Praktyka śpiewu operowego we Włoszech

Kraj członkowski: Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Śpiew operowy we Włoszech to fizjologicznie kontrolowany sposób śpiewania, który zwiększa siłę nośną głosu w przestrzeniach akustycznych, takich jak amfiteatry i kościoły. Wykonywane przez osoby wszystkich płci, wiąże się on z określoną mimiką twarzy i gestami ciała oraz obejmuje połączenie muzyki, dramatu, gry aktorskiej i inscenizacji. Śpiewacy są klasyfikowani na podstawie skali głosu i jego barwy jako przedstawiciele jednego z rejestrów (tenor, baryton, bas, sopran, mezzosopran i alt). Wiedza i umiejętności związane z włoskim śpiewem operowym są przekazywane ustnie między mistrzem a uczniem, poprzez ćwiczenia wokalne i stopniowe wprowadzanie różnorodnego repertuaru i stylów muzycznych. Koncerty, szkoły śpiewu i warsztaty również przyczyniają się do przekazywania praktyki, podobnie jak formalne kształcenie w konserwatoriach i akademiach. Ponadto, początek sezonu operowego często zbiega się z lokalnymi uroczystościami i ceremoniami. Praktyka ta promuje spójność grupową i pamięć społeczno-kulturową, i jest ściśle związana z innymi elementami kulturowymi, takimi jak miejsca akustyczne i poezja. Jest również zależna od innych zawodów, takich jak projektanci scen czy oświetleniowcy, krawcy kostiumów, scenografowie i makijażyści. Jest to środek swobodnej ekspresji i dialogu międzypokoleniowego, a jego wartość kulturowa jest uznawana w kraju i za granicą.