Węgry

Święta Busó w Mohács
Kraj(e) członkowski(e): Węgry

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2009 r.

Święta Busó w Mohaczu na południu Węgier to karnawał organizowany z okazji zbliżającego się końca zimy. Rozpoczynają się na sześć dni przed Środą Popielcową. Ich nazwa pochodzi od słowa busó, określającego mężczyzn o odstraszającym wyglądzie, noszących drewniane maski i obszerne wełniane peleryny. Największą atrakcją jest przybycie na łodziach Dunajem ponad 500 busós na paradę ulicami miasta. Noszą oni przerażające maski, pod wielkie peleryny i w rękawy wtykają wiązki słomy, a idąc hałasują drewnianymi kołatkami i dzwonkami. Paradzie towarzyszą wozy zaprzężone w konie lub ciągnięte przez samochody. Na zakończenie pochodu, na głównym placu miasta odbywa się ceremonia ognia, przedtem, na znak symbolicznego pożegnania zimy, pali się trumnę. Podczas świąt odbywają się także konkursy dla dzieci, wystawy rękodzieła, konkursy dla rzeźbiarzy masek, pokazy taneczne i muzyczne. Obchody karnawałowe zostały zapoczątkowane przez Šokci, chorwacką mniejszość Mohacza i okolic, ale z czasem stały się wizytówką całego miasta. Związane z nimi zwyczaje są pielęgnowane przez grupy busós, wywodzących się z różnych tradycji. Wielu spośród Busós przekazuje młodszym swoją wiedzę na temat wykonywania masek i przebiegu widowiska.

Sokolnictwo
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska / Austria (od 2012 r.) / Belgia / Czechy / Francja / Hiszpania / Katar / Maroko / Mongolia / Republika Korei / Syria / Węgry / Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturoweo ludzkości w 2010 r.

Sokolnictwo jest tradycyjną formą działalności, polegającą na hodowaniu i układaniu sokołów i innych ptaków drapieżnych do polowania na zwierzynę w jej naturalnym środowisku. Początkowo sokolnictwo było nastawione na zdobywanie pożywienia, ale obecnie jest bardziej związane z duchem koleżeństwa i wspólnie podejmowanych działań. Jest zajęciem uprawianym głównie wzdłuż szlaków i korytarzy migracyjnych ptaków. Zajmują się nim osoby w różnym wieku, amatorsko lub zawodowo. Sokolnicy nawiązują bliską relację z podopiecznymi: aby sokoła wyhodować, wyszkolić, wytresować i nauczyć latania potrzebne jest silne zaangażowanie emocjonalne. Sokolnictwo jest przekazywane z pokolenia na pokolenia jako tradycja kulturowa w rozmaity sposób, w tym poprzez naukę, przysposobienie w rodzinie czy bardziej formalne szkolenie w klubach. Na przykład w Mongolii, Maroku, Katarze, Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratach Arabskich sokolnicy zabierają na pustynię swoje dzieci i uczą je, jak oswajać ptaki. Sokolników pochodzących z różnych krajów łączą wspólne wartości, tradycje i praktyki podobne na całym świecie, w tym zwłaszcza metody szkolenia ptaków, sposób zajmowania się nimi i nawiązywania więzi emocjonalnej, a także wykorzystywany sprzęt. W związku z sokolnictwem powstało szersze dziedzictwo kulturowe, które obejmuje stroje, tradycje kulinarne, śpiew, muzykę, poezję, tańce oraz zwyczaje pielęgnowane przez społeczności i kluby, które zajmują się tą formą polowania.

Táncház: węgierski model przekazywania niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Kraj(e) członkowskie: Węgry

Programy, projekty i działania uznane w 2011 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Táncház („dom tańca”) jest metodą nauki tańca i muzyki ludowej, która wykorzystuje zarazem tradycyjne metody i osiągnięcia nowoczesnej pedagogiki. Instruktorzy prezentują motywy muzyczne lub ruchy taneczne, które uczniowie stojący w kręgu starają się naśladować przy akompaniamencie muzyki granej na żywo aż do momentu osiągnięcia etapu swobodnego improwizowania. Naukę tańca dopełnia nauka śpiewu, rzemiosła i prezentacji etnograficznych. Uczyć się może każdy bez względu na wiek, kompetencje i brak wcześniejszego doświadczenia. Celem przekazywania tradycji dziedzictwa niematerialnego jest stworzenie takiej formy spędzania wolnego czasu, która opiera się na wartościach, przyczynia się do zacieśniania więzi wspólnotowych i jest atrakcyjna, mimo że polega na nauce. Metody Táncház są również wykorzystywane w publicznych szkołach artystycznych wszystkich szczebli, przyczyniając się do popularyzacji tańca i muzyki ludowej. Środowisko związane z metodą Táncház spotyka się co roku na ogólnokrajowym festiwalu i targach. Rozwinęły się również inne formy Táncház, właściwe różnym grupom wiekowym czy dotyczące określonego tematu. Organizowane są warsztaty i obozy, powstają teatry i kluby rzemiosła ludowego. Wzrost liczby publikacji na temat Táncház spopularyzował tę metodę, przyczyniając się do jej udoskonalenia i upowszechnienia. Centrum tańca ludowego zapewnia powszechny dostęp do nagrań archiwalnych. Metoda nauki polegająca na nabywaniu umiejętności praktycznych może być łatwo przystosowywana do potrzeb ochrony i przekazywania dziedzictwa niematerialnego każdej społeczności, sprzyjając zachowaniu jej różnorodności kulturowej.

Sztuka haftu tradycyjnej społeczności Matyó
Kraj(e) członkowskie: Węgry

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Matyó to społeczności wyznania rzymsko-katolickiego w mieście Mezőkövesd i jego okolicach, w południowo-wschodniej części Węgier. Charakterystycznym elementem ich kultury jest sztuka ludowa, w której wykorzystywane są motywy kwiatowe, stosowane głównie w tradycyjnych haftach, ale również współcześnie w dekoracji wnętrz, modzie i architekturze. Hafty płaskie zdobią regionalne stroje, które miejscowa ludność nosi podczas lokalnych uroczystości i świąt oraz festiwali tańca i pieśni. Kwiatowe wzory odegrały ważną rolę w umacnianiu poczucia własnej wartości i tożsamości społeczności Matyó. W 1991 roku powstało Stowarzyszenie Sztuki Ludowej Matyó, dzięki któremu każdy może nauczyć się techniki i motywów haftu pod okiem doświadczonych mistrzów. Członkowie zespołu ludowego, działającego przy Stowarzyszeniu, noszą tradycyjne haftowane stroje, co również sprzyja przetrwaniu tej sztuki. Popularność w kraju uczyniła ze sztuki haftu źródło dodatkowych dochodów, które pozwalają kobietom na zakup dobrej jakości tkanin i dodatków potrzebnych do wytwarzania kunsztownych strojów. Najczęściej hafty wykonuje się zespołowo, co umacnia więzi społeczne, jednocześnie pozwalając na rozwój indywidualnej ekspresji artystycznej.

Ochrona muzyki ludowej według metody Kodály’a
Kraj(e) członkowski(e): Węgry

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Metoda Kodály’a, mająca na celu ochronę tradycyjnej muzyki ludowej, przyczyniła się w XX wieku do upowszechnienia, przekazywania i udokumentowania lokalnych praktyk muzycznych na terenie Węgier i za granicą. Zoltán Kodály, węgierski badacz, kompozytor i pedagog, przy wsparciu Węgierskiej Akademii Nauk opracował metodę, która ma na celu upowszechnianie tradycyjnej muzyki ludowej w systemie oświatowym i przez instytucje publiczne, nauczanie muzyki, zachęcanie społeczności lokalnych do codziennego posługiwania się muzyką, prowadzenie badań i dokumentowanie ich dzięki programom lokalnym i międzynarodowym, łączenie badań, edukacji, kultury ogólnej i kompozycji oraz poszanowanie wszystkich tradycji muzycznych. Metoda została włączona do programu węgierskich szkół w 1945 r. Uczniowie szkół podstawowych, średnich i wyższych uczą się śpiewu, odkrywają znaczenie pieśni i są zachęcani do uczestnictwa w chórze. Metoda ta była również wykorzystywana do dokumentowania ludowej muzyki z udziałem jej depozytariuszy, zespołów publicznych i instytucji kulturalnych, takich jak Instytut Muzykologii, posiadający w swoich zbiorach 15 tysięcy godzin nagrań muzyki ludowej i 200 tysięcy melodii, pochodzących z ponad tysiąca miejscowości. Ważną rolę w upowszechnianiu muzyki na Węgrzech odgrywa Instytut Kodály’a, a Międzynarodowe Stowarzyszenie Kodály’a upowszechnia tę metodę na świecie poprzez programy akademickie, w których wzięło udział ponad 60 krajów. Metoda Kodály’a przyczyniła się do ochrony muzyki ludowej, ale także zachęciła artystów do inspirowania się nią we własnych utworach.

Tkanina drukowana (Blaudruck/Modrotisk/Kékfestés/Modrotlač): wytwarzanie tkaniny drukowanej za pomocą klocka drukarskiego i barwnika indygo
Kraj(e) członkowski(e): Austria/Czechy/ Niemcy/ Słowacja/Węgry

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Blaudruck/Modrotisk/Kékfestés/Modrotlač, co, tłumaczone dosłownie, oznacza niebieski druk lub niebieską farbę, odnosi się do technologii pokrywania tkaniny gęstą, nieprzepuszczalną masą, a następnie malowania jej barwnikiem indygo. Pasta uniemożliwia przenikanie barwnika do tkaniny w miejscach, w których nakładany jest ozdobny wzór, dzięki czemu, w trakcie procesu barwienia pozostaje on biały. Nakładanie wzoru na tkaninę odbywa się za pomocą ręcznie rzeźbionych klocków, niekiedy liczących sobie 300 lat, zawierających motywy regionalne, religijne lub nawiązujące do flory i fauny danego regionu, a więc mające bezpośrednie odniesienia do lokalnej kultury. Tradycyjne barwienie indygo nie ogranicza się jednak do drukowania wzoru. Na proces wytwarzania tkaniny drukowanej składa się kilka etapów: przygotowanie surowców i przędzenie, tkanie i wykończanie materiału, drukowanie wzorów i barwienie tkaniny. Obecnie, firmy trudniące się tą produkcją, to głównie małe warsztaty, od pokoleń w rękach tej samej rodziny. W każdym warsztacie, w proces wytwarzania tkaniny zaangażowanych jest wielu członków rodziny, z których każdy, niezależnie od płci, uczestniczy we wszystkich fazach produkcji. Związana z nią specjalistyczna wiedza, zapisana w starych, sięgających XIX wieku dziennikach, także pozostaje w rękach prywatnych i przekazywana jest z pokolenia na pokolenie głównie metodą praktyki. Depozytariusze tej tradycji czują silne emocjonalne więzi z wytwarzanymi produktami, a sam element dziedzictwa uosabia poczucie dumy z uczestnictwa w wielowiekowej rodzinnej tradycji.

Tradycje związane z węgierskimi kapelami smyczkowymi
Kraj(e) członkowski(e): Węgry

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Węgierska kapela smyczkowa należy do najbardziej charakterystycznych zespołów narodowych i stanowi jedną z najpopularniejszych form ludowej kultury muzycznej. Kapela, składająca się zasadniczo z muzyków grających na skrzypcach, altówce i kontrabasie, mogła mieć różny skład, zależnie od regionu i epoki. Zespół może być poszerzony o innych muzyków grających na instrumentach smyczkowych i dętych. Do połowy XX wieku popularne były kapele grające w czasie rodzinnych i wiejskich uroczystości, obchodów związanych z uprawą roli, z okazji świąt religijnych lub świeckich. Dzisiaj kapele często występują w czasie spektakli, lokalnych świąt i na imprezach w miejskich táncház („domach tańca” czyli ośrodkach tańca ludowego). Ich repertuar muzyczny może obejmować tysiące melodii granych z pamięci. Oprócz przekazu ustnego, istnieje obecnie możliwość nauczenia się melodii w toku formalnej nauki, dzięki transkrypcji i istnieniu materiałów audiowizualnych. Występy węgierskich kapel smyczkowych zawsze osadzone były w określonym kontekście społecznym: na melodie, słowa, styl gry i repertuar mieli wpływ zarówno grajkowie, jak i tancerze i publiczność. Różnorodność pod względem używanych instrumentów muzycznych, repertuaru oraz funkcji społecznych i kulturalnych zdecydowała o popularności węgierskich kapel smyczkowych w całej Europie, zwłaszcza w krajach sąsiednich. Obecnie należy do najbardziej znaczących zjawisk muzycznych w regionie.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich
Kraj(e) członkowski(e): Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich wywodzą się z hodowli koni dla dworu cesarskiego Habsburgów w Wiedniu, ale dzisiaj koń lipizański odgrywa szczególną rolę w życiu kulturalnym społeczności wiejskich. Występuje w czasie uroczystości i festiwali, takich jak poświęcenie koni, pochody karnawałowe i defilady. Konie odgrywają kluczową rolę w hipoterapii i zrównoważonej turystyce. Osoby zatrudnione w państwowych stadninach należą do głównych depozytariuszy tego elementu dziedzictwa, wraz z terapeutami, rzemieślnikami, miłośnikami sportów jeździeckich, pasjonatami historycznych tradycji kawalerii, społecznościami lokalnymi i osobami odwiedzającymi stadniny. Wartości, wiedza, kompetencje i praktyki są przekazywane poprzez zajęcia praktyczne, seminaria i kursy, a także w czasie imprez świątecznych i sportowych. Praktyka związana z hodowlą koni lipizańskich weszła do programu niektórych szkół podstawowych oraz wszystkich szkół rolniczych i zawodowych, a także wyższych szkół rolniczych i weterynaryjnych. Hodowla koni lipizańskich jest spoiwem łączącym społeczności od ponad 450 lat, dając silne poczucie przynależności, zwłaszcza dzięki specjalistycznemu słownictwu i więzi emocjonalnej między hodowcami i końmi.

Wiedza, rzemiosło i umiejętności w zakresie ręcznej produkcji szkła

Kraje członkowskie: Czechy, Finlandia, Francja, Niemcy, Węgry, Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Tradycyjna ręczna produkcja szkła obejmuje kształtowanie i dekorowanie szkła na gorąco i na zimno w celu wytworzenia pustych w środku szklanych przedmiotów, szkła płaskiego i szkła koronowego. Charakteryzuje się wysokim stopniem kunsztu nieodłącznie związanego z pracą i silnymi wartościami zespołowymi ze względu na potrzebę poszanowania poprzednich etapów wykonywanych przez innych producentów szkła. Większość praktyków pracuje w małych lub średnich hutach szkła lub studiach. Każda huta opracowuje techniki unikalne dla swojego katalogu i swojej charakterystyki. Podobnie, każdy praktyk rozwija swój własny styl, nawet jeśli tworzy identyczne elementy. Produkcja w tradycyjnych hutach szkła opiera się na podziale zadań, a hutnicy tradycyjnie pracują w zespołach zgodnie ze swoją specjalizacją. Praca indywidualna jest również powszechna, szczególnie w technikach na zimno i przy tworzeniu biżuterii. Wiedza i umiejętności związane z ręczną produkcją szkła są przekazywane w rodzinach lub poprzez praktyki w hutach szkła. Praktyka jest również przekazywana poprzez formalne szkolenia - w szkołach zawodowych, liceach, szkołach wyższych i na uniwersytetach. Cechy charakterystyczne ręcznej produkcji szkła generują silne poczucie przynależności, szacunku i solidarności wśród praktyków. Wielowiekowa praktyka ukształtowała również specyficzną terminologię, kulturę świąteczną i funkcje religijne, które do dziś zachowują ważne znaczenie kulturowe i społeczne.