Szwajcaria

Święto winobrania w Vevey
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Tradycja związana z winobraniem w szwajcarskim mieście Vevey, dotyczy nie tylko społeczności winiarzy, ale także publiczności i miejscowych artystów. Pierwotnie w czasie święta był organizowany jednorazowy pochód. Obecnie święto trwa trzy tygodnie i odbywa się 15 pochodów. Bierze w nim czynny udział 5 tysięcy osób. Każde święto nawiązuje do tematów tradycyjnych, takich jak praca na roli, uprawa winogron, cykl pór roku czy braterstwo. W czasie obchodów są przyznawane nagrody dla producentów wina. Obchodom towarzyszy muzyka i śpiewanie pieśni, takich jak Ranz des Vaches (pieśń alpejskich pasterzy krów). Świąteczne pochody, w których można także zobaczyć osoby przebrane w historyczne kostiumy lub niosące marmousets – drewniane figurki na kiju, udają się do sąsiedniej miejscowości, La Tour-de-Peilz. Święto jest organizowane co 20 lat. Bierze w nim udział wielu ochotników, którzy przygotowują je przez kilka lat. Przekazywanie wiedzy o święcie odbywa się w rodzinie lub przez Bractwo Winiarzy z Vevey, organizację non-profit. Do Bractwa należą producenci wina i większość mieszkańców. Odpowiada ono za koordynowanie wszystkich działań związanych z obchodami święta. Pielęgnowanie tradycji umacnia ducha wspólnoty, podtrzymuje artystyczne życie w regionie oraz zapewnia poczucie kontynuacji kulturowej wśród mieszkańców. Wzbogaca również wiedzę o produkcji wina. Następny festiwal odbędzie się w 2019 roku.

Karnawał w Bazylei
Kraj(e) członkowskie: Szwajcaria
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Obchody karnawału zaczynają się w poniedziałek poprzedzający Środę Popielcową i trwają dokładnie 72 godziny. Są to największe uroczystości karnawałowe w Szwajcarii. W poniedziałek i wtorek odbywają się dwa pochody, które gromadzą około 11 tysięcy osób w strojach karnawałowych, maszerujących w pochodach składających się z „klik” grających na fujarkach i bębnach, z wozami i karetami. Wtorek jest dniem poświęconym dzieciom, z koncertami i pokazami latarni. Towarzyszą temu różne wydarzenia. Karnawał przypomina gigantyczną satyryczną rewię z wykorzystaniem wszelkich środków wizualnych i retorycznych obnażających wady i wpadki różnych osób z życia publicznego. Około 20 tysięcy osób, reprezentujących wszystkie grupy wiekowe i środowiska społeczne, o różnorodnych korzeniach i poglądach politycznych aktywnie uczestniczy w tym święcie, które przyciąga 200 tysięcy gości ze Szwajcarii i z zagranicy. Depozytariusze i praktycy tego dziedzictwa zrzeszeni są w stowarzyszeniach różnego typu, do których należą na równi mężczyźni i kobiety. Karnawał przyczynia się do zacieśnienia spójności społecznej, promuje idee tolerancji poprzez krytykę społeczną i przyczynia się do zachowania lokalnego dialektu. Przekazywanie tradycji odbywa się w rodzinach, które biorą udział w karnawale od kilku pokoleń. Ważną rolę odgrywają również „kliki”, z których wiele ma osobne sekcje zajmujące się przejmowaniem tradycji przez młodsze pokolenie. Kilka wydarzeń cyklicznych odbywających się w ciągu roku, pozwala na przekazywanie tego elementu dziedzictwa poza czasem karnawału. Tradycje karnawałowe mogły przetrwać dzięki działaniom podejmowanym przez społeczności w ciągu kilku minionych dekad i stałemu wsparciu ze strony władz.

Systemy zarządzania zagrożeniem lawinowym
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria/Austria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Zagrożenie lawinowe i konieczność stawiania mu czoła kształtowały przez wieki tożsamość alpejskich mieszkańców, którzy każdej zimy mają do czynienia z sytuacją, w której lawiny zagrażają zarówno im, jak turystom, środkom komunikacji i innym ważnym elementom infrastruktury. Ze względu na gęste zaludnienie Alp, zjawisko lawin stanowi główną troskę i wspólną odpowiedzialność tamtejszych społeczności. Przez wieki górale rozwijali lokalną wiedzę empiryczną, strategie zarządzania i minimalizowania ryzyka lawin, a także praktyki kulturowe, pomagające chronić się przed zagrożeniem lawinowym. Obecnie, nowoczesne narzędzia, takie jak instrumenty pomiarowe i mapowanie obszarów ryzyka, uzupełniają tradycyjną wiedzę, która w dalszym ciągu jest rozwijana i przystosowywana do konkretnych potrzeb w terenie. Ten element dziedzictwa jest silnie umocowany w kulturze lokalnych społeczności, podkreślając znaczenie solidarności w sytuacjach kryzysowych. Ocena ryzyka lawinowego wymaga rzetelnej wiedzy na temat przyrody na danym terenie, w tym śniegu, warunków pogodowych i historii dotychczasowych lawin. Kiedyś przekazywana ustnie, dziś wiedza na temat lawin jest wypadkową wiedzy empirycznej i praktycznych doświadczeń, a przekazywana jest w dwie strony: z poziomu nauki do praktyki i z terenu do laboratoriów naukowych. Organizowane są różnorodne szkolenia, a zainteresowani mają dostęp do licznych źródeł informacji, takich jak biuletyny lawinowe, listy kontrolne poziomów zagrożenia, media, strony internetowe, podręczniki i wystawy.

Sztuka budowania suchego muru
Kraje członkowskie: Chorwacja/Cypr/Francja/Grecja/Hiszpania/Słowenia/Szwajcaria/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Sztuka budowania suchego muru polega na wykorzystaniu specjalistycznej wiedzy i umiejętności potrzebnych do układania muru z kamieni, bez użycia zaprawy czy jakichkolwiek innych materiałów, poza czasami suchą ziemią. Kamienne konstrukcje rozmieszczone są na większości obszarów wiejskich, szczególnie na terenach stromych, zarówno w miejscach zamieszkałych, jak i poza nimi. Nie są też rzadkością w miastach. Stabilność konstrukcji zapewnia staranny dobór i rozmieszczenie kamieni, zaś powszechnie obecne struktury suchego muru przyczyniły się do kształtowania krajobrazu oraz różnorodnych form mieszkalnictwa, gospodarki ziemią i hodowli. Konstrukcje takie są żywym świadectwem metod i sposobów organizacji pracy i życia codziennego, stosowanych od prehistorii po dzień dzisiejszy, z wykorzystaniem naturalnych surowców i zasobów ludzkich. Odgrywają także istotną rolę w zapobieganiu powstawania osuwisk, lawin i powodzi, a także w przeciwstawianiu się erozji i pustynnieniu gruntów, ochronie różnorodności biologicznej i w tworzeniu odpowiednich warunków klimatycznych dla rolnictwa. Depozytariuszami i praktykami tej tradycji są społeczności wiejskie, w których jest ona głęboko zakorzeniona, a także profesjonaliści z branży budowlanej. Konstrukcje suchego muru wznoszone są zawsze w doskonałej harmonii ze środowiskiem, a stosowana technika jest przykładem zrównoważonych relacji między ludźmi i naturą. Wiedza i umiejętności związane ze wznoszeniem suchego muru są przekazywane głównie drogą praktyki, dostosowanej każdorazowo do warunków naturalnych danego miejsca.

Procesje w Wielkim Tygodniu w Mendrisio
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Procesje, które odbywają się w historycznym mieście Mendrisio w Wielki Czwartek i Wielki Piątek przyciągają publiczność liczącą około 10 tysięcy osób. Światła w mieście są wtedy wygaszone, a ulice rozświetlają jedynie niesione w procesji przeźroczyste, podświetlone od wewnątrz obrazy, które malowane są specjalną techniką znaną od końca XVIII w. Współcześnie niesionych jest 260 obrazów przedstawiających sceny i symbole biblijne. W czasie czwartkowej procesji około 270 osób odgrywa sceny Męki Pańskiej i Drogi Krzyżowej. Atmosferę kontemplacji tworzą rytmiczne dźwięki bębnów i trąbek. Procesja w Wielki Piątek jest skromniejsza. Setki dzieci i dorosłych niosą przedmioty ceremonialne, w tym 320 latarni przedstawiających symbole Męki Pańskiej. Choreografia i scenografia obu procesji służą wywołaniu nastroju skupienia. Obrazy są wykonywane przez miejscowych rzemieślników, a organizacją procesji zajmują się społecznie setki mężczyzn i kobiet. Uczestniczy w nich większość mieszkańców, zapewniając trwanie tradycji. Fundacja Procesji Historycznych w Mendrisio (La Fondazione Processioni Historiche di Mendrizio) przygotowuje i organizuje te wydarzenia z pomocą wielu mieszkańców i czuwa nad przekazywaniem związanej z tym wiedzy, m.in. przez członków Fundacji.

Alpinizm
Kraj(e) członkowski(e): Francja/Włochy/Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Alpinizm jest sztuką wspinania się na ścianach skalnych i zdobywania szczytów w wysokich górach lub na lodowcach. Do uprawiania go potrzebne są właściwe kwalifikacje fizyczne, techniczne i intelektualne. W czasie wspinaczki stosuje się odpowiednio przystosowane techniki oraz specjalne materiały i sprzęt, taki jak czekan i klamry. Tę tradycyjną formę sportu cechuje kultura społeczna, łącząca w sobie znajomość środowiska wysokogórskiego, historię praktykowania alpinizmu i związanych z nim wartości oraz specyficzne umiejętności. Alpinizm wymaga znajomości środowiska naturalnego, zmiennych warunków klimatycznych i potencjalnych zagrożeń. Opiera się również na przesłankach estetycznych, gdyż alpiniści przywiązują wagę do elegancji ruchów podczas wspinaczki, do podziwiania krajobrazów i doświadczania poczucia jedności z otoczeniem przyrodniczym. Praktykowaniu alpinizmu przyświecają zasady etyczne, oparte na osobistym zaangażowaniu każdego alpinisty, który nie pozostawia po sobie śladów na środowisku i niesie pomoc pozostałym uczestnikom wyprawy. Symbolizowany przez linę duch zespołu jest również ważnym wymiarem mentalności alpinisty. Większość alpinistów należy do klubów alpejskich, które popularyzują na całym świecie praktyki związane z tą dziedziną aktywności. Kluby organizują spotkania, dostarczają informacji praktycznych i biorą udział w przedsięwzięciach wydawniczych, szerząc kulturę alpinizmu. Od XX wieku kluby alpejskie wszystkich trzech krajów pielęgnują więzi przyjaźni, często organizując dwustronne lub trójstronne spotkania na różnych szczeblach.

Kunszt zegarmistrzostwa mechanicznego i mechaniki artystycznej
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria/Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Na kunszt zegarmistrzostwa mechanicznego i mechaniki artystycznej składają się wiedza teoretyczna i praktyczne umiejętności z zakresu nauki, techniki i sztuki, wykorzystywane do tworzenia obiektów zegarmistrzowskich, służących do mierzenia i wskazywania czasu (zegarków, zegarów wahadłowych –stojących i wiszących, chronometrów), automatów artystycznych i mechanicznych androidów, rzeźb i obrazów animowanych, pozytywek. Wszystkie te techniczne i artystyczne obiekty wyposażone są w mechaniczne urządzenie, które generuje ruch lub emituje dźwięki. Choć na ogół ukryte, mechanizmy mogą być również widoczne, co wpływa na estetykę i poetycki wymiar obiektów. W regionie Łuku Jurajskiego ten rodzaj rzemiosła artystycznego rozwija się szczególnie dynamicznie, dzięki obecności prężnych firm zatrudniających wysoko wykwalifikowanych rzemieślników, którym oferuje się wszechstronne szkolenia zawodowe i stałe możliwości doskonalenia warsztatu.` Historycznie, w tradycję rozwoju zegarmistrzostwa mechanicznego zaangażowane były całe rodziny, prowadząc własne praktyki przygotowania do zawodu, wypracowując własne metody nauczania i tworząc sieci rodzinnych i zawodowych powiązań. Chociaż obecnie zdobywanie wiedzy teoretycznej i praktycznej związanej z tym elementem niematerialnego dziedzictwa kulturowego rozpoczyna się zwykle w szkołach zawodowych, praktycy mogą dzielić się nimi za pośrednictwem blogów, forów i materiałów publikowanych online, jak również drogą wspólnych otwartych projektów edukacyjnych. Pełniąc istotną funkcję ekonomiczną, tradycja ta miała także wpływ na kształtowanie architektury, urbanistyki, krajobrazu miejskiego i codziennej rzeczywistości społecznej regionów, w których się rozwijała. Sztuka mechanicznego zegarmistrzostwa i mechaniki artystycznej stała się także przekaźnikiem szeregu wartości, takich jak staranność, rzetelność i wysoka jakość wykonywanej pracy, punktualność, wytrwałość, kreatywność i cierpliwość, a nieustanne poszukiwanie doskonałości i – wpisany w ten element dziedzictwa – niematerialny aspekt pomiaru czasu nadają tej tradycji silny wymiar filozoficzny.

Techniki rzemieślnicze i zwyczajowe funkcje „strzech budowlanych” (Bauhütten), tworzonych podczas budowy katedr w Europie: know-how, przekaz tradycji, rozwój wiedzy i innowacji
Kraj(e) członkowski(e): Niemcy/Austria/Francja/Norwegia/Szwajcaria

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w 2020 r.

Strzechy budowlane pojawiły się w średniowieczu jako organizacje zrzeszające rzemieślników różnych specjalności (stolarzy, kamieniarzy, cieśli, kowali), pracujących wspólnie przy budowach europejskich katedr. Podobnie jak wówczas, dzisiaj również są to organizacje skupiające wykonawców z różnych dziedzin, którzy ściśle ze sobą współpracują. Termin Bauhüttenwesen w języku niemieckim odnosi się zarówno do sieci strzech budowlanych, zajmujących się wznoszeniem lub renowacją budynków, jak i do samego warsztatu jako miejsca pracy. Od schyłku średniowiecza strzechy tworzyły ponadregionalną sieć, wykraczającą poza granice jednego kraju. Do dziś przechowują one umiejętności i tradycyjne zwyczaje oraz praktyki swoich zawodów, a także bogactwo wiedzy przekazywanej z pokolenia na pokolenie, zarówno ustnie, jak i pisemnie. W obliczu postępującego niedoboru umiejętności technicznych oraz w dobie rosnącej mechanizacji i optymalizacji kosztów, strzechy budowlane, utworzone lub przywrócone do życia w XIX i XX wieku, stały się instytucjami, które zachowują, przekazują i rozwijają tradycyjne techniki i know-how w dziedzinie budownictwa. Ich zaangażowanie w ochronę i promowanie żywego dziedzictwa poprzez kształtowanie świadomości społecznej, działania informacyjne i komunikacyjne oraz ścisłą współpracę z interesariuszami z różnych dziedzin: polityki, kościoła, ochrony zabytków, biznesu i nauki, można uznać za przykład uniwersalny, do zastosowania na całym świecie, również w innych dziedzinach i w odmiennych kontekstach. Dzięki przyjętemu tu systemowi organizacji i praktycznych szkoleń zawodowych prowadzonych na miejscu, strzechy budowlane uznać można za rozwiązanie modelowe dla wszystkich typów budów, zarówno w zakresie wznoszenia budynków, jak i ich późniejszej konserwacji.

Tradycyjne nawadnianie: wiedza, technika i organizacja

Kraje członkowskie: Austria, Belgia, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Holandia, Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Tradycyjne nawadnianie wykorzystuje grawitację i ręcznie wykonane konstrukcje, takie jak kanały i rowy, do dystrybucji wody z naturalnych punktów zbierania wody (takich jak źródła, strumienie i lodowce) na pola uprawne. Praktycy wybierają określone dni i przedziały czasowe, aby ręcznie przekierować wodę, a rozpoczęciu lub zakończeniu sezonu nawadniania często towarzyszą spotkania towarzyskie i uroczystości. Tradycyjne nawadnianie wymaga dogłębnego zrozumienia naturalnego krajobrazu, przepływu wody i warunków pogodowych, a także ścisłej współpracy między osobami odpowiedzialnymi za dystrybucję wody (takimi jak rolnicy i właściciele gruntów) a innymi osobami zaangażowanymi w utrzymanie struktur fizycznych (jak spółdzielnie wodne i władze lokalne). Praktyka jest zazwyczaj przekazywana młodszym pokoleniom w sposób nieformalny, poprzez obserwację i szkolenia prowadzone przez doświadczonych członków, chociaż spółdzielnie, stowarzyszenia, naukowcy i instytucje również odgrywają ważną rolę w przekazywaniu wiedzy. Dla praktyków tradycyjne nawadnianie i związane z nim wielowiekowe systemy kanałów są silnymi wyznacznikami tożsamości. Praktyka jest powiązana z określonym słownictwem, a wymagana wiedza (jak zrozumienie wpływu cyklu księżycowego na przepływ wody i umiejętności związane z obróbką drewna) może być stosowana w innych aspektach życia jej depozytariuszy i otaczających społeczności.

Alpejski sezon pasterski

Kraj członkowski: Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

W Szwajcarii alpejski sezon pasterski odnosi się do okresu między majem a październikiem, kiedy bydło, owce i kozy są wypędzane na wysoko położone pastwiska, aby skorzystać z dodatkowej paszy. W tym czasie alpejscy rolnicy wszystkich płci opiekują się zwierzętami, utrzymują pastwiska, ogrodzenia i budynki, przetwarzają mleko na ser i inne produkty oraz przyjmują gości. Praktyka ta przyczynia się do zachowania naturalnych krajobrazów i tworzy więzi gospodarcze i społeczne między lokalną ludnością a alpejskimi rolnikami. Dało to początek wiedzy i umiejętnościom potrzebnym do utrzymania tych miejsc, a także różnorodnym praktykom społecznym i religijnym, takim jak rytuały, modlitwy i błogosławieństwa, tradycyjne stroje, konkursy hodowlane i lokalne uroczystości. Wiedza, umiejętności i zwyczaje związane z alpejskim sezonem pasterskim, w tym z rolnictwem i z serowarstwem, są często przekazywane nieformalnie, w rodzinach i wśród ich pracowników sezonowych oraz wśród członków stowarzyszeń i spółdzielni alpejskich. Są one również przekazywane za pośrednictwem regionalnych ośrodków szkoleniowych, wydarzeń kulturalnych i turystyki. Alpejski sezon pasterski jest wspólnym doświadczeniem społeczno-kulturowym, które łączy rolników, mieszkańców wsi i szerszą populację. Jest to silny czynnik identyfikujący, który zajmuje ważne miejsce w szwajcarskiej literaturze, muzyce oraz sztukach wizualnych i performatywnych.