Słowenia

Przedstawienie pasyjne w Škofja Loka
Kraj(e) członkowski(e): Słowenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W słoweńskiej miejscowości Škofja Loka, w czasie Wielkiego Postu i Wielkanocy, odbywają się procesje, w których bierze udział ponad 900 lokalnych wykonawców. Procesja przechodzi ulicami średniowiecznej dzielnicy miasta. Przedstawienie pasyjne wystawiane w Škofja Loka jest oparte na średniowiecznym dziele kapucyńskiego mnicha. Składa się z 20 scen, przedstawiających stacje Drogi Krzyżowej oraz wydarzenia z Nowego i Starego Testamentu. Sceny wystawiane są w dialekcie, w którym napisano oryginalne dzieło. Oprócz aktorów, w przedstawieniu pasyjnym występuje grupa wolontariuszy, należących do wspólnoty wystawiającej sztukę. Ze względu na to, że przygotowanie przedstawienia należy do bardzo złożonych i czasochłonnych przedsięwzięć, odbywa się ono jedynie raz na sześć lat. Uważane jest za znaczący element tożsamości mieszkańców miasta, stwarzający okazję do współpracy z innymi oraz działania na rzecz lokalnej społeczności. Wiedza i umiejętności związane z praktyką są przekazywane młodszemu pokoleniu przez osoby starsze, uczestników przedstawień oraz rzemieślników, którzy organizują specjalne zajęcia związane z przygotowaniami. Przedstawienie pasyjne zostało uwzględnione w programach lokalnych szkół.

Kolędowanie Kurenti
Kraj(e) członkowskie: Słowenia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Odwiedzanie domów przez Kurenti ma miejsce w czasie zapustów, w okresie od święta Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego) do Środy Popielcowej. Jest zwyczajem wiejskim, obecnie praktykowanym również w mieście Ptuj. Grupy składające się z osób przebranych za Kurenti (bóstwa pomyślności) oraz za jednego lub kilku diabłów chodzą od domu do domu. Na podwórzu ustawiają się w półkolu, otaczają gospodarzy i wykonują wokół nich podskoki. Zgodnie z wierzeniami, dźwięki dzwonków i drewniana laska mają odpędzać złe moce i przynosić pomyślność odwiedzanym gospodarstwom. W działania związane z tym zwyczajem zaangażowani są mężczyźni, kobiety i dzieci. Kurenti zazwyczaj tworzą grupy, niekiedy zrzeszając się w stowarzyszeniach. Federacja stowarzyszeń Kurenti jest ważnym depozytariuszem tego zwyczaju jako organizacja ogólnokrajowa. Praktyka przyczynia się do zacieśniania więzi międzyludzkich i ma podstawowe znaczenie dla regionalnej tożsamości kulturowej mieszkańców. W procesie ochrony tego przejawu dziedzictwa kulturowego uczestniczą przedszkola i szkoły podstawowe. Jego poszanowaniu sprzyjają szkolenia i nieformalne warsztaty. Wiedzy i umiejętności nabywa się przede wszystkim w rodzinie, ale najmłodsi uczą się również od starszych w grupach, do których należą. Szkoły i muzea odgrywają ważną rolę, organizując zajęcia, warsztaty i konkursy.

Koronka klockowa
Kraj(e) członkowski(e): Słowenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Wyrób koronki klockowej to rękodzieło, polegające na wytwarzaniu koronek za pomocą krzyżowania i skręcania nitek nawiniętych na specjalne drewniane klocki. Wykorzystując lokalne wzory, mające własne nazwy, miejscowe artystki tworzą koronki w postaci zwojów lub pojedynczych skończonych elementów. Proces wytwarzania koronki klockowej przebiega według określonego schematu: wzór narysowany na papierze przymocowywany jest do poduszki w kształcie walca umieszczonej w wiklinowym koszu lub na drewnianej podstawie. Koronka używana jest do ozdabiania strojów oraz modnych dodatków, tkanin liturgicznych i domowych oraz do dekorowania reprezentacyjnych miejsc, ale koronkarstwo stało się także inspiracją dla twórczości artystycznej w dziedzinach takich jak współczesne sztuki wizualne, wzornictwo, architektura i sztuka kulinarna. Stanowi ono wyraz twórczej ekspresji wszystkich zaangażowanych w ten proces osób, od projektanta wzoru po koronczarkę. Wytwarzanie koronki klockowej ma potwierdzone działanie terapeutyczne, jest też przyjazne ekologicznie i zgodne z założeniami zrównoważonego rozwoju. W Słowenii istnieje obecnie około 120 towarzystw, sekcji i grup koronkarskich, zrzeszających zarówno doświadczone artystki, jak i osoby dopiero uczące się rękodzieła. Depozytariuszkami są w większości kobiety, a wiedza i umiejętności przekazywane są najczęściej z babci na wnuczkę. Naturalne sąsiedzkie kontakty towarzyskie wśród kobiet praktykujących tę sztukę rękodzieła również odgrywają istotną rolę w przekazywaniu związanych z nią tajników.

Sztuka budowania suchego muru
Kraje członkowskie: Chorwacja/Cypr/Francja/Grecja/Hiszpania/Słowenia/Szwajcaria/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Sztuka budowania suchego muru polega na wykorzystaniu specjalistycznej wiedzy i umiejętności potrzebnych do układania muru z kamieni, bez użycia zaprawy czy jakichkolwiek innych materiałów, poza czasami suchą ziemią. Kamienne konstrukcje rozmieszczone są na większości obszarów wiejskich, szczególnie na terenach stromych, zarówno w miejscach zamieszkałych, jak i poza nimi. Nie są też rzadkością w miastach. Stabilność konstrukcji zapewnia staranny dobór i rozmieszczenie kamieni, zaś powszechnie obecne struktury suchego muru przyczyniły się do kształtowania krajobrazu oraz różnorodnych form mieszkalnictwa, gospodarki ziemią i hodowli. Konstrukcje takie są żywym świadectwem metod i sposobów organizacji pracy i życia codziennego, stosowanych od prehistorii po dzień dzisiejszy, z wykorzystaniem naturalnych surowców i zasobów ludzkich. Odgrywają także istotną rolę w zapobieganiu powstawania osuwisk, lawin i powodzi, a także w przeciwstawianiu się erozji i pustynnieniu gruntów, ochronie różnorodności biologicznej i w tworzeniu odpowiednich warunków klimatycznych dla rolnictwa. Depozytariuszami i praktykami tej tradycji są społeczności wiejskie, w których jest ona głęboko zakorzeniona, a także profesjonaliści z branży budowlanej. Konstrukcje suchego muru wznoszone są zawsze w doskonałej harmonii ze środowiskiem, a stosowana technika jest przykładem zrównoważonych relacji między ludźmi i naturą. Wiedza i umiejętności związane ze wznoszeniem suchego muru są przekazywane głównie drogą praktyki, dostosowanej każdorazowo do warunków naturalnych danego miejsca.

Kultura pszczelarska w Słowenii jako styl życia
Kraj(e) członkowski(e): Słowenia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

W Słowenii kultura pszczelarska wiąże się ze stylem życia wielu ludzi, rodzin i społeczności, zajmujących się pszczołami w celu uzyskiwania produktów pszczelich stosowanych w diecie i medycynie tradycyjnej oraz wykorzystujących swoją wiedzę i umiejętności w opiece nad pszczołami i w ochronie środowiska. Jedynym podgatunkiem pszczoły miodnej występującym w Słowenii jest pszczoła rasy kraińskiej. Pszczelarze hodują około 200 tysięcy kolonii pszczelich. Kontrolowana hodowla pszczół-matek pozwala w sposób odpowiedzialny zachowywać cenne cechy tych pszczół, które są spokojne, wydajne, mają doskonały zmysł obserwacji i są odporne na zmiany klimatu. Pszczoły żyją na ogół w ulach położonych w pobliżu domów pszczelarzy. Miejscowa ludność odnosi się do nich z życzliwością i szacunkiem. Wiedza, praktyki i umiejętności ukształtowały się na przestrzeni kilku stuleci i były przekazywane z pokolenia na pokolenie. Pszczelarze uczą się od pszczół, traktując je jako stworzenia przyjazne, będące symbolem tego, co dobre, mądre i skromne. Nieustannie starają się poszerzać wiedzę i doskonalić umiejętności. Znaczenie kultury pszczelarskiej w Słowenii ilustruje bogate słownictwo, a także wzmianki w tekstach akademickich, literackich i ludowych (upowszechnienie się druku od XVIII wieku pozwoliło na przekazywanie wiedzy oraz na popularyzację prozy, poezji i porzekadeł związanych z hodowlą pszczół), sztuka (charakterystyczne malowane na kolorowo ścianki oraz motywy religijne i świeckie zdobiące ule) i budownictwo (budowa tradycyjnych uli).

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich
Kraj(e) członkowski(e): Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich wywodzą się z hodowli koni dla dworu cesarskiego Habsburgów w Wiedniu, ale dzisiaj koń lipizański odgrywa szczególną rolę w życiu kulturalnym społeczności wiejskich. Występuje w czasie uroczystości i festiwali, takich jak poświęcenie koni, pochody karnawałowe i defilady. Konie odgrywają kluczową rolę w hipoterapii i zrównoważonej turystyce. Osoby zatrudnione w państwowych stadninach należą do głównych depozytariuszy tego elementu dziedzictwa, wraz z terapeutami, rzemieślnikami, miłośnikami sportów jeździeckich, pasjonatami historycznych tradycji kawalerii, społecznościami lokalnymi i osobami odwiedzającymi stadniny. Wartości, wiedza, kompetencje i praktyki są przekazywane poprzez zajęcia praktyczne, seminaria i kursy, a także w czasie imprez świątecznych i sportowych. Praktyka związana z hodowlą koni lipizańskich weszła do programu niektórych szkół podstawowych oraz wszystkich szkół rolniczych i zawodowych, a także wyższych szkół rolniczych i weterynaryjnych. Hodowla koni lipizańskich jest spoiwem łączącym społeczności od ponad 450 lat, dając silne poczucie przynależności, zwłaszcza dzięki specjalistycznemu słownictwu i więzi emocjonalnej między hodowcami i końmi.

Położnictwo: wiedza, umiejętności i praktyki

Kraje członkowskie: Kolumbia, Cypr, Niemcy, Kirgistan, Luksemburg, Nigeria, Słowenia, Togo

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Położne są towarzyszkami i osobami wspierającymi kobiety w ciąży i ich rodziny przed, w trakcie i po porodzie. Przez cały okres ciąży położne składają wizyty domowe, udzielają wskazówek i zapewniają opiekę oraz prowadzą zajęcia przygotowujące do porodu i wzmacniające konkretne umiejętności. Przyczyniają się do ochrony podstawowych praw człowieka, przekazując swoją wiedzę matkom i rodzinom. Położnictwo opiera się na praktykach opartych na dowodach naukowych oraz na tradycyjnej wiedzy, umiejętnościach i technikach. Różni się w zależności od kontekstu społecznego, kulturowego i naturalnego różnych społeczności i krajów, a czasami obejmuje wiedzę z zakresu medycyny tradycyjnej oraz roślin leczniczych i ziół. Położnictwo wiąże się również z określonymi praktykami kulturowymi, słownictwem, uroczystościami i rytuałami. Powiązane umiejętności i wiedza były chronione, rozwijane i przekazywane przez praktykujące społeczności od pokoleń, zwłaszcza w ramach sieci kobiet. Tradycyjna wiedza na temat położnictwa gromadzona jest poprzez bezpośrednie doświadczenie, obserwację i interakcję z ludzkim ciałem. Jest ona przekazywana poprzez ustne instrukcje, obserwację, uczestnictwo i wymianę rówieśniczą. W wielu krajach praktyka położnictwa wymaga również certyfikacji, a powiązana wiedza i umiejętności są przekazywane w ramach edukacji formalnej, takiej jak kształcenie akademickie oparte na programach nauczania - niektóre z nich są zgodne ze standardami ustanowionymi przez Międzynarodową Konfederację Położnych.