Republika Mołdowy

Zwyczaj chodzenia po kolędzie w wigilię Bożego Narodzenia
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia / Republika Mołdowy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Zarówno w Rumunii, jak i w Mołdawii, przed świętami Bożego Narodzenia grupy młodych mężczyzn (zazwyczaj kawalerów) przygotowują się do chodzenia po kolędzie. W wieczór wigilijny udają się od domu do domu, śpiewając epickie pieśni o treści dostosowywanej do odbiorców w każdym gospodarstwie. W zamian obdarowywani są przez gospodarzy okolicznościowymi upominkami i drobnymi kwotami pieniędzy. Tam, gdzie mieszkają panny, kolędnicy śpiewają specjalne pieśni i tańczą z nimi, co jest traktowane jako wróżba zamążpójścia w nadchodzącym roku. Niekiedy kolędnicy przebrani są w okolicznościowe stroje, towarzyszą im muzykanci, a wędrówka po wsi ma elementy choreograficzne. Jest to tradycja, której młodzi mężczyźni uczą się pod kierunkiem starszych i bardziej doświadczonych, w czasie codziennych prób, odbywających się od momentu powstania grupy kolędniczej do wigilii Bożego Narodzenia. W niektórych miejscowościach dzieci mają prawo przysłuchiwać się próbom, dzięki czemu mogą przyswoić sobie cały repertuar. Kolędowanie jest formą składania życzeń, która odgrywa ważną rolę w ochronie tożsamości i umacnianiu spójności społecznej.

Tradycja tkania kilimów w Rumunii i Mołdawii
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia / Republika Mołdowy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Kilimy wytwarzane w Rumunii i Mołdawii były w przeszłości nie tylko dekoracją czy sposobem na ocieplenie domu, ale także częścią posagu panny młodej. Różnorodność technik stosowanych przy wyrobie kilimów pozwalała na tworzenie różnych motywów. Na podstawie niektórych charakterystycznych wzorów można było poznać ich pochodzenie. Kilimy odgrywały ważną rolę w zwyczajach danej społeczności, m. in. podczas pogrzebów, gdzie symbolizowały przejście duszy zmarłego do zaświatów. Były również wystawiane na międzynarodowych wystawach jako świadectwo tożsamości narodowej. Obecnie kilimy nadal są cenione w sferze publicznej i prywatnej. Prezentuje się je w czasie festiwali miejskich i uroczystości. Techniki wykonywania kilimów zmieniały się wraz z upływem czasu. Zamiast wertykalnego czy horyzontalnego krosna, obecnie używa się ciasno ściągniętych wątków lub innych metod, które mogą być stosowane przez tkaczki w domu. Na obszarach wiejskich dziewczynki uczą się tej formy sztuki od swoich matek i babć. W miastach można zapisać się na specjalne zajęcia poświęcone tkaniu kilimów, m. in. w ośrodkach rzemieślniczych, stowarzyszeniach, muzeach i na uczelniach. Tkanie kilimów, uważane za przejaw kreatywności i wyraz tożsamości, przyczynia się do jednoczenia ludzi w różnym wieku i o odmiennym statusie społeczno- ekonomicznym.

Praktyki kulturowe związane ze świętowaniem 1 marca
Kraj(e) członkowskie: Bułgaria/Macedonia Północna/Republika Mołdowy/Rumunia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Praktyki kulturalne związane z dniem 1 marca wywodzą się z pradawnych tradycji świętowania nadejścia wiosny. Główna praktyka polega na wykonaniu, ofiarowywaniu i noszeniu czerwono-białego sznureczka, który się rozwiązuje po pojawieniu się pierwszego kwitnącego drzewa, pierwszej jaskółki czy pierwszego bociana. Istnieją lokalne praktyki, takie jak obrzędy oczyszczenia w Republice Mołdowy, które wpisują się w szersze ramy obchodów początków wiosny. Uważa się, że sznureczek symbolicznie chroni przed zagrożeniami związanymi np. ze zmiennymi warunkami pogodowymi. Ta praktyka ma zapewnić poszczególnym osobom, grupom i całym społecznościom pomyślne przejście z jednej pory roku w drugą. Uczestniczą w niej wszyscy, niezależnie od wieku, co sprzyja spójności społecznej, umacnianiu się więzi międzypokoleniowych i harmonii z przyrodą, a jednocześnie różnorodności i kreatywności. Praktyka jest przekazywana najczęściej drogą edukacji nieformalnej: na terenach wiejskich wyplatania sznureczków dziewczęta uczą się od starszych kobiet, a w miastach – od nauczycieli i rękodzielników, a także poprzez edukację nieformalną. Warsztaty organizowane przez muzea etnograficzne na temat martenicy/martinki/mărţişor stanowią dodatkową formę przekazu. Dane społeczności biorą czynny udział w inwentaryzacji, badaniach naukowych, dokumentowaniu i promowaniu tego elementu dziedzictwa. W trakcie realizacji są liczne projekty kulturalne ukierunkowane na jego ochronę.

Sztuka szycia tradycyjnej bluzy haftowanej na ramionach (altiţă) – element tożsamości kulturowej w Rumunii i Republice Mołdowy
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia, Republika Mołdowy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Sztuka związana z tradycyjną bluzą haftowaną na ramionach (altiţă) stanowi główny element ludowego stroju noszonego przez mężczyzn i kobiety w Rumunii i w Republice Mołdowy. Bluzy mają bardzo prosty krój i są bogato zdobione barwnymi haftami wykonanymi w różnej technice. Są uszyte z naturalnych białych tkanin, takich jak len, bawełna, włókno konopne, surówka jedwabna. Skomplikowane hafty biegną na nich poprzecznie, podłużnie i ukośnie, tworząc specyficzny wzór i splot. Styl i stosowane techniki haftu różnią się zależnie od regionu, a także od wieku osób, dla których są przeznaczone. Zależą również od stopnia biegłości hafciarek. Różne są motywy i zdobienia – od form geometrycznych po stylizowane, od barw ciemnych po jaskrawe. Tą całkowicie ręczną formą wytwórcości zajmują się wyłącznie kobiety. Podejmowane od niedawna próby zmechanizowania niektórych czynności oraz uproszczenia wzorów i technik nie są zgodne z tradycją. Nawet jeśli niektóre organizacje, muzea i szkoły oferują naukę wykonywania tradycyjnych bluz na kursach czy w ramach programów szkoleniowych, umiejętności rękodzielnicze przekazywane są zazwyczaj w rodzinie. Obserwuje się obecnie rosnące zainteresowanie tym elementem stroju. Szycie i haftowanie bluzy jest traktowane jako sposób spędzania wolnego czasu, ale także jako wyraz tożsamości kulturowej i nawiązywanie do przeszłości.