Norwegia

Łódź typu Oselvar – współczesna nauka budowania łodzi i jej użytkowanie
Kraj(e) członkowski(e): Norwegia

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Oselvar – specjalny rodzaj drewnianej łodzi, był w zachodniej Norwegii przez lata wykorzystywany do transportu i wypoczynku. Po wprowadzeniu na rynek w latach 40. XX wieku nowoczesnych łodzi, wybudowaniu lepszych dróg w latach 60., a także wprowadzeniu przez rząd ograniczeń, które zmusiły szkutników do zmiany pracy, ten typ łodzi stracił na popularności. Dla ochrony tradycji założono fundację Oselvarverktaden. Została ona powołana do życia przez gildię Os Båtbyggjarlag, gminę Os i hrabstwo Hordaland, przy współpracy z organizacjami związanymi ze sztuką. Instytucja działająca od 1997 r. rekrutuje uczniów, ułatwia przekazywanie wiedzy i technik przez specjalistów (w przeszłości ojciec uczył syna fachu), zapewnia szkutnikom odpowiednią infrastrukturę i wspiera rynek wytwórczy związany z łodziami oselvar. Do dziś zbudowano ponad 85 nowych łodzi, naprawiono około 40. Pięciu z sześciu uczniów zostało szkutnikami i dołączyło do grupy fachowców. Mają oni dostęp do pracowni, gdzie mogą się dzielić nie tylko materiałami czy narzędziami, ale również umiejętnościami. Skonstruowanie łodzi o długości od 5 do 10 metrów, przeznaczonej do połowu ryb, transportu ładunków lub do wyścigów, zajmuje od 500 do 600 godzin. Cały proces zaczyna się od negocjacji cen z dostawcami materiałów, a kończy na wypróbowywaniu gotowej łodzi. Szkutnicy przeprowadzają badania terenowe, uczestniczą w pokazach, seminariach i wystawach w kraju i za granicą.

Tradycyjna muzyka i taniec w Setesdal (stev/stevjing)
Kraj(e) członkowski(e): Norwegia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

W praktyce tradycyjnej muzyki i tańca z Setesdal, gra na instrumentach, taniec i śpiew (stev/stevjing) są ze sobą ściśle powiązane i osadzone w kontekście społecznym. Melodie pochodzą od tańca „gangarskiego” (tradycyjnego chodzonego na 2/4 lub 3/8) i są w większości utworami tanecznymi, zaś melodie piosenek „stev” można grać na instrumentach, a ich teksty często opisują sposób tańczenia lub grania na instrumentach. „Stev” jest często śpiewany w przerwach między tańcem a grą i jest wykonywany solo, w duecie lub przez większą liczbę śpiewaków prowadzących ze sobą rodzaj dialogu, co nosi nazwę „stevjing”. Teksty to czteroliniowe wiersze opowiadające różne historie. Taniec jest praktykowany przez pojedyncze pary lub przez wiele par poruszających się w kręgu, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Taniec, podczas którego następuje zmiana partnerów, może być wykonywany spokojnie lub niezwykle energicznie. Muzyka grana jest na skrzypcach z Hardanger (zwanych hardingfele), norweskim instrumencie narodowym i na harfie szczękowej. Tradycja kulturowa z Setesdal sięga XVIII wieku i jest cały czas żywa. Ciągle się rozwija, powstają nowe teksty piosenek do tradycyjnych melodii „stev”, ale także komponowane są nowe melodie. Tradycyjna forma przekazu – drogą spotkań towarzyskich lub w rodzinie, z pokolenia na pokolenie – pozostaje główną metodą uczenia się tego elementu dziedzictwa.

Techniki rzemieślnicze i zwyczajowe funkcje „strzech budowlanych” (Bauhütten), tworzonych podczas budowy katedr w Europie: know-how, przekaz tradycji, rozwój wiedzy i innowacji
Kraj(e) członkowski(e): Niemcy/Austria/Francja/Norwegia/Szwajcaria

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w 2020 r.

Strzechy budowlane pojawiły się w średniowieczu jako organizacje zrzeszające rzemieślników różnych specjalności (stolarzy, kamieniarzy, cieśli, kowali), pracujących wspólnie przy budowach europejskich katedr. Podobnie jak wówczas, dzisiaj również są to organizacje skupiające wykonawców z różnych dziedzin, którzy ściśle ze sobą współpracują. Termin Bauhüttenwesen w języku niemieckim odnosi się zarówno do sieci strzech budowlanych, zajmujących się wznoszeniem lub renowacją budynków, jak i do samego warsztatu jako miejsca pracy. Od schyłku średniowiecza strzechy tworzyły ponadregionalną sieć, wykraczającą poza granice jednego kraju. Do dziś przechowują one umiejętności i tradycyjne zwyczaje oraz praktyki swoich zawodów, a także bogactwo wiedzy przekazywanej z pokolenia na pokolenie, zarówno ustnie, jak i pisemnie. W obliczu postępującego niedoboru umiejętności technicznych oraz w dobie rosnącej mechanizacji i optymalizacji kosztów, strzechy budowlane, utworzone lub przywrócone do życia w XIX i XX wieku, stały się instytucjami, które zachowują, przekazują i rozwijają tradycyjne techniki i know-how w dziedzinie budownictwa. Ich zaangażowanie w ochronę i promowanie żywego dziedzictwa poprzez kształtowanie świadomości społecznej, działania informacyjne i komunikacyjne oraz ścisłą współpracę z interesariuszami z różnych dziedzin: polityki, kościoła, ochrony zabytków, biznesu i nauki, można uznać za przykład uniwersalny, do zastosowania na całym świecie, również w innych dziedzinach i w odmiennych kontekstach. Dzięki przyjętemu tu systemowi organizacji i praktycznych szkoleń zawodowych prowadzonych na miejscu, strzechy budowlane uznać można za rozwiązanie modelowe dla wszystkich typów budów, zarówno w zakresie wznoszenia budynków, jak i ich późniejszej konserwacji.

Tradycje związane z nordyckimi łodziami klinkierowymi
Kraj(e) członkowski (e): Dania/ Finlandia/ Islandia/ Norwegia/ Szwecja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Nordyckie łodzie klinkierowe (o poszyciu zakładkowym) to małe, otwarte drewniane łodzie, które liczą od pięciu do dziesięciu metrów długości. Od prawie dwóch tysiącleci ludność Skandynawii (w tym ludność rdzenna – Samowie w Finlandii, Norwegii i Szwecji i grupy mniejszościowe, takie jak Kvenowie w Norwegii, Tornedalczycy w Szwecji i szwedzkojęzyczna ludność w Finlandii) stosuje te same techniki budowania łodzi. Na szkielecie ze stopki i ram wręgowych mocowane jest poszycie zakładkowe – cienkie zachodzące na siebie deszczułki łączone gwoździami, nitami lub linami. Następnie kadłub jest wzmacniany wręgami. Szkutnicy podkreślają, że zdobycie wiedzy i umiejętności związanych z budową tradycyjnych łodzi wymaga czasu. W przeszłości zazwyczaj młodzi uczyli się pod okiem mistrza i nauka trwała do dziesięciu lat. Będące symbolem dziedzictwa stref przybrzeżnych, wspólnego dla całej Skandynawii, łodzie służyły do połowu ryb, przewożenia towarów i ludzi. Obecnie wykorzystuje się je głównie podczas obchodów tradycyjnych świąt, regat i imprez sportowych, chociaż wciąż około tysiąca osób utrzymuje się wyłącznie lub częściowo z produkcji, konserwacji lub użytkowania tych łodzi. Tradycje związane z łodziami klinkierowymi obejmują praktyki społeczne. Na przykład po zbudowaniu łodzie bywają uroczyście wodowane i chrzczone, a w czasie żeglowania i wiosłowania śpiewane są tradycyjne pieśni.