Macedonia

Obchody święta czterdziestu męczenników w Sztip
Kraj(e) członkowski(e): Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Święto ku czci czterdziestu męczenników z Sebasty jest obchodzone co roku 22 marca i traktowane również jako pierwszy dzień wiosny. Na ulicach i placach miasta Sztip gromadzą się uczestnicy, aby przejść na pobliskie wzgórze Isar. Po drodze zatrzymują się w kościele w celu oddania hołdu świętym. Zgodnie z tradycją, w czasie wędrówki każdy powinien pozdrowić 40 znajomych oraz zebrać 40 kamieni i 40 kwiatów lub gałązek rosnących w pobliżu migdałowców. Kiedy już znajdą się na szczycie wzgórza, wypowiadają życzenia i wrzucają 39 kamieni do płynącej w dole rzeki. Ostatni kamień zachowują, by włożyć go pod poduszkę przed udaniem się na spoczynek. Przez cały dzień na wzgórzu grają orkiestry. Świąteczne zwyczaje przekazywane są młodemu pokoleniu przez rodziców, którzy udają się na wzgórze wraz z dziećmi, albo przez starszych członków rodziny i przyjaciół. Święto gromadzi różne grupy etniczne i religijne zamieszkujące Sztip, umacniając poczucie przynależności do miasta i jego tradycji.

Kopaczka, ludowy taniec we wsi Dramcze
Kraj(e) członkowskie: Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego l udzkości w 2014 r.

Kopaczka to dynamiczny ludowy taniec ze wsi Dramcze, położonej w regionie Pijanec. Tańczą go najlepsi męscy tancerze na weselach, publicznych zgromadzeniach oraz imprezach z okazji świąt religijnych. Taniec wykonywany jest w półkolu, przy wtórze bębnów, skrzypiec, a niekiedy tambury lub dud. Główne role przypadają trzem tancerzom – prowadzącemu, ostatniemu i środkowemu, którego zadaniem jest utrzymanie w ryzach prawej i lewej części półkola. Mężczyźni trzymają się za pasy i ramiona, by zachować równowagę w miarę zwiększającego się tempa. Początkowy wolny marsz przekształca się w wykonywany drobnymi krokami coraz szybszy taniec, w rytmie wybijanym obcasami. Młodzi lub początkujący tancerze najpierw zajmują w półkolu ostatnie miejsca, a w miarę postępów zbliżają się do jego części środkowej. Dla miejscowej ludności, kopaczka jest symbolem tożsamości kulturalnej nie tylko wioski Dramcze, ale także całego regionu Pijaniec.

Glasoechko, śpiew dwuczęściowy w Dolni Polog
Kraj(e) członkowski(e): Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

W miejscowości Dolni Polog koło Tetowa w północnej Macedonii mężczyźni wykonują dwuczęściowe pieśni znane pod lokalną nazwą Glasoechko. Jest to tradycyjna forma muzyki wokalne, charakterystyczna dla tego regionu. Pieśni śpiewane są w sposób polifoniczny, w którym burdon towarzyszy melodii śpiewanej przez głównego wokalistę. Nieraz towarzyszy im gra na flecie pasterskim i dudach. Grupy złożone z dwóch lub trzech śpiewaków występują, często spontanicznie, podczas różnych uroczystości, zgromadzeń, przyjęć i innych spotkań towarzyskich. Praktykujący tę tradycję są utalentowanymi i znanymi śpiewakami, którzy poznali technikę i repertuar pieśni, naśladując umiejętności swoich poprzedników. Obecnie wykonywanie Glasoechko napotyka szereg bardzo poważnych przeszkód. Liczba śpiewaków gwałtownie maleje ze względu na utrzymującą się migrację młodszego pokolenia po wojnie domowej w 2001 roku. Brak jest również zarejestrowanych nagrań tego typu pieśni, a w obecnym stanie tradycja ta wydaje się być na granicy zaginięcia.

Praktyki kulturowe związane ze świętowaniem 1 marca
Kraj(e) członkowskie: Bułgaria/Macedonia Północna/Republika Mołdowy/Rumunia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Praktyki kulturalne związane z dniem 1 marca wywodzą się z pradawnych tradycji świętowania nadejścia wiosny. Główna praktyka polega na wykonaniu, ofiarowywaniu i noszeniu czerwono-białego sznureczka, który się rozwiązuje po pojawieniu się pierwszego kwitnącego drzewa, pierwszej jaskółki czy pierwszego bociana. Istnieją lokalne praktyki, takie jak obrzędy oczyszczenia w Republice Mołdowy, które wpisują się w szersze ramy obchodów początków wiosny. Uważa się, że sznureczek symbolicznie chroni przed zagrożeniami związanymi np. ze zmiennymi warunkami pogodowymi. Ta praktyka ma zapewnić poszczególnym osobom, grupom i całym społecznościom pomyślne przejście z jednej pory roku w drugą. Uczestniczą w niej wszyscy, niezależnie od wieku, co sprzyja spójności społecznej, umacnianiu się więzi międzypokoleniowych i harmonii z przyrodą, a jednocześnie różnorodności i kreatywności. Praktyka jest przekazywana najczęściej drogą edukacji nieformalnej: na terenach wiejskich wyplatania sznureczków dziewczęta uczą się od starszych kobiet, a w miastach – od nauczycieli i rękodzielników, a także poprzez edukację nieformalną. Warsztaty organizowane przez muzea etnograficzne na temat martenicy/martinki/mărţişor stanowią dodatkową formę przekazu. Dane społeczności biorą czynny udział w inwentaryzacji, badaniach naukowych, dokumentowaniu i promowaniu tego elementu dziedzictwa. W trakcie realizacji są liczne projekty kulturalne ukierunkowane na jego ochronę.

Święto wiosny, Hidrellez
Kraj(e) członkowskie: Macedonia Północna/Turcja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Co roku w dniu 6 maja świętowany jest „Hidrellez” – dzień wiosny, czyli odradzania się przyrody. Źródłosłów „Hidrellez” to „Hidir” i „Ilyas”, słowa oznaczające, zależnie od wyznawanych wierzeń, duchy opiekuńcze ziemi i wody, które pomagają ludziom, rodzinom i społecznościom. Wydarzenie to obchodzi się poprzez różne obrzędy i uroczystości związane z przyrodą, które mają przynosić pomyślność i szczęście rodzinie oraz całej społeczności, a także chronić bydło i zbiory. Uczestniczą w nim wszyscy: rodziny, dzieci, młodzież, dorośli, tancerze i pieśniarze. Obrzędy mają znaczenia kulturowe, głęboko zakorzenione w przeszłości i dają społeczności poczucie przynależności oraz tożsamości kulturowej, a także możliwość zacieśniania relacji społecznych. Poszczególne społeczności zapewniają żywotność tego elementu dziedzictwa poprzez doroczne uczestnictwo w święcie wiosny. Masowy udział pojedynczych osób i grup mieszkańców zapewnia skomplikowana organizacja obchodów na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Są one uznawane za zasadniczy składnik tożsamości kulturowej społeczności lokalnych. Wiedza i umiejętności są przekazywane w rodzinie i w ramach grupy społecznej, najczęściej ustnie, drogą obserwacji lub uczestnictwa w święcie.