Litwa

Sztuka rzeźbienia krzyży i ich symbolika
Kraj(e) członkowski(e): Litwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturoweo ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Dla Litwinów sztuka rzeźbienia krzyży jest elementem ponad 400-letniej tradycji, która jest powszechna w całym kraju, podobnie jak święcenie tych krzyży i związane z nimi obrzędy. Nawiązują one do katolickich uroczystości religijnych oraz innych pradawnych świąt, korzeniami sięgającymi do tradycji pogańskich. Poświęcenie krzyża przez kapłana czyniło go na zawsze przedmiotem świętym. W okresie podporządkowania rosyjskiemu kościołowi prawosławnemu w XIX wieku, a jeszcze bardziej w czasie rządów sowieckich, krzyże te stały się także symbolami litewskiej narodowej i religijnej tożsamości. Wykonywane z drewna dębowego, mają od 1 do 5 metrów wysokości i często są rzeźbione w kwiatowe lub geometryczne wzory, czasami zdobione małymi posążkami oraz zwieńczone małym daszkiem. Wizerunki Najświętszej Marii Panny i wielu świętych są adresatami próśb o pomoc chorym i cierpiącym, a ludzie przynoszą pod krzyże dary w postaci jedzenia, różańców, pieniędzy, kolorowych chust (na przykład z okazji wesela) lub fartuszków (symbolizujących płodność). Krzyże są również bardzo ważnym miejscem spotkań. Ustawiano je na poboczach dróg wjazdowych do wiosek, w pobliżu innych pomników i na cmentarzach.

Festiwal pieśni i tańca Bałtyku
Kraj(e) członkowski(e): Estonia - Litwa - Łotwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Festiwal Pieśni i Tańca Bałtyku, organizowany na szeroką skalę co 5 lat w Estonii i na Łotwie, a co 4 lata na Litwie, jest okazją do zaprezentowania bogatej ludowej tradycji i sztuki tych krajów. Kilkudniowe uroczystości gromadzą ok. 40 tysięcy śpiewaków i tancerzy, którzy należą w większości do amatorskich chórów i grup tanecznych. Ich repertuar odzwierciedla szeroką gamę muzycznych tradycji Estonii, Łotwy i Litwy, poczynając od najstarszych pieśni ludowych, a kończąc na utworach współczesnych. Wielu wykonawców przygotowuje się do Festiwalu przez cały rok w domach kultury i w lokalnych instytucjach kulturalnych, pod czujnym okiem zawodowych dyrygentów chóru, szefów zespołów i instruktorów tańca. Te wielkie zgromadzenia są również doskonałą okazją do zapoznania się z bogactwem bałtyckiej sztuki ludowej, ponieważ wielu uczestników festiwalu nosi barwne stroje narodowe. Najwcześniej chóry i zespoły muzyczne przybrały formy instytucjonalne w Estonii – w XVIII wieku. Później zaczęły powstawać w pozostałych krajach, zarówno w miastach, jak i w regionach wiejskich, dzięki wzrastającej popularności muzyki chóralnej, grup śpiewających i festiwali piosenki w Europie Zachodniej. „Festiwal Pieśni i Tańca Bałtyku” został po raz pierwszy zorganizowany w Estonii w 1869 roku, później na Łotwie w 1873 roku, a Litwa wystąpiła w roli gospodarza po raz pierwszy w 1924 roku. Po zdobyciu przez kraje bałtyckie niezależności od Rosji, we wczesnych latach 20. XX wieku, festiwal zyskał powszechną popularność jako sposób manifestowania odrębnej bałtyckiej tożsamości kulturowej. Na potrzeby festiwalu zostały wydzielone specjalnie urządzone tereny. Nawet po aneksji krajów bałtyckich przez Związek Radziecki w 1945 roku, festiwale wciąż się odbywały, chociaż nałożono na nie ramy obowiązującej ideologii komunistycznej.

Wieloczęściowe pieśni polifoniczne sutartinės
Kraj(e) członkowski(e): Litwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Sutartinės (od słowa sutari – być w zgodzie) to forma muzyki polifonicznej, wykonywanej przez kobiety w północno-wschodnim regionie Litwy. Pieśni mają proste melodie, oparte na kilku (dwóch do pięciu) tonach i złożone z dwóch odrębnych części: nasyconego treścią tekstu głównego oraz refrenu, w którym mogą się pojawiać słowa wymyślane na poczekaniu. Mężczyźni tworzą wersję instrumentalną na piszczałkach, rogach, długich drewnianych trąbach, fujarkach i koklach (instrumencie przypominającym cytrę). Istnieje prawie czterdzieści różnych stylów i sposobów wykonywania sutartinės. Mogą być one śpiewane przez dwóch lub trzech wykonawców, albo przez dwie pary śpiewaków, spośród których dwóch pełni rolę solistów wykonujących główny tekst pieśni, podczas gdy ich partnerzy śpiewają refren, po czym następuje zamiana ról. Teksty pieśni dotyczą wielu tematów: wydarzeń rodzinnych i historycznych, życia codziennego i czasu świętowania. Choreografia podczas wykonywania pieśni jest nieskomplikowana, obejmuje między innymi chodzenie w kole z rytmicznym przytupywaniem i rękami złączonymi w środku koła, tak, by tworzyły gwiazdę. Sutartinės wykonywane jest z uroczystych okazji, a także podczas świąt, koncertów i spotkań towarzyskich, służąc promowaniu wspólnych wartości i budowaniu poczucia przynależności kulturowej, ciągłości i poszanowania tradycji.

Wytwarzanie słomianych sadów (sodai) na Litwie

Kraj członkowski: Litwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Słomiane sady (sodai) to wiszące ozdoby wykonane z łodyg zbóż. Praktyka ta obejmuje uprawę zboża (zazwyczaj żyta), obróbkę słomy i tworzenie geometrycznych struktur o różnych rozmiarach. Struktury te są następnie dekorowane detalami symbolizującymi płodność i dobrobyt. Uważa się, że słomiane sady odzwierciedlają wzorzec wszechświata i są związane z dobrobytem i duchowością. Wiesza się je nad kołyskami niemowląt, nad stołem weselnym lub rodzinnym, aby życzyć szczęścia noworodkom, płodności nowożeńcom lub harmonii w rodzinie. Litewskie domy są również często dekorowane ogrodami sodai na Wielkanoc i na Boże Narodzenie. Niektóre rodziny produkujące sodai kultywują tę tradycję od pokoleń. Chociaż większość praktykujących to kobiety, istnieją warsztaty otwarte dla osób w każdym wieku i każdej płci. Praktyka jest przekazywana nieformalnie w rodzinach lub podczas wydarzeń takich jak festiwale, wystawy, konferencje i obozy letnie. Będące integralną częścią tradycyjnych drewnianych wnętrz, wiszące sady sodai są postrzegane jako duchowe dary. Zapewniają one poczucie wspólnego dziedzictwa kulturowego i ciągłości społecznościom praktykującym, jednocześnie wzmacniając partnerstwa wspólnotowe, więzi międzypokoleniowe i różnorodność kulturową.