Gruzja

Gruziński śpiew polifoniczny
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Śpiew ludowy zajmuje czołowe miejsce w gruzińskiej kulturze. Pieśni polifoniczne śpiewane w języku gruzińskim należą do tradycji świeckiej kraju, którego język i kultura były przez długi czas represjonowane przez kolejnych najeźdźców. W Gruzji spotyka się trzy rodzaje polifonii: polifonia złożona, która jest powszechna w Swaneti; dialog polifoniczny wykonywany z akompaniamentem kontrabasu, często spotykany we wschodniej Gruzji (Kaketi) oraz polifonia kontrastowa, złożona z trzech w znacznej mierze improwizowanych fragmentów, która jest popularna w zachodniej Gruzji. Pieśń chakrulo, śpiewana przy stole na przyjęciach, a także wykonywana na festiwalach, należy do pierwszej kategorii i cieszy się wysokim uznaniem ze względu na zawarte w tekście metafory, a także na fakt, że utwór ten wymaga szczególnych umiejętności głosowych, gdyż zawiera partie jodłowania (krimanchuli), a także „pianie koguta” wykonywane falsetem. Uroczyste utwory, takie jak pieśń o długowieczności, są śpiewane na przyjęciach jako element tradycji ściśle związanej z kultem winorośli, sięgającej VIII wieku. W tamtych czasach pieśni przenikały wszystkie sfery życia społecznego, od pracy w polu (w pieśni naduri słychać odgłosy wysiłku fizycznego), aż po leczenie chorób i obchody Bożego Narodzenia (kolęda alilo). Gruzińska tradycja polifoniczna znała również swoje miejsce w bizantyjskich hymnach liturgicznych, które w końcu stały się jej czołową formą wyrazu.

Tradycyjna gruzińska metoda wyrobu wina
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Wyrób wina w naczyniach kvervi praktykowany jest w całej Gruzji, zwłaszcza przez mieszkańców wsi, w których uprawia się unikalne gatunki winorośli. Kvervi to gliniane naczynie o owalnym kształcie, którego używa się do fermentacji, dojrzewania i składowania wina. Umiejętności i doświadczenia związane w wyrobem glinianych naczyń i produkcji wina, przekazuje się w rodzinie, wśród sąsiadów, przyjaciół i krewnych, którzy gremialnie uczestniczą w zbiorach i wytwarzaniu wina. Dzieci uczą się od starszych pielęgnowania winorośli, wyciskania soku z winogron, fermentacji, a także wybierania odpowiedniej gliny, wyrobu i wypalania naczyń. Proces produkcji rozpoczyna się od wyciskania soku i przelewania go do naczyń wraz z wytłoczynami i pestkami winogron. W celu fermentacji soku naczynia plombuje się i zakopuje w ziemi na pięć do sześciu miesięcy. Większość rolników, ale także mieszkańców miast produkuje wino tą metodą. Wino odgrywa ważną rolę w życiu codziennym Gruzinów oraz w świętowaniu wydarzeń religijnych i świeckich. Piwniczka na wino uważana jest za najważniejsze miejsce w domu. Tradycja wyrobu wina w kvervi określa styl życia społeczności lokalnych, stanowiąc nieodłączną część ich tożsamości kulturowej i dziedzictwa, a winnice i wino są często przywoływane w gruzińskich przekazach ustnych i pieśniach.

Kultura związana ze stosowaniem trzech dawnych systemów posługiwania się alfabetem gruzińskim
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W piśmiennictwie gruzińskim istnieją trzy używane do dziś alfabety: mrgvlovani, nuskhuri i mkhedruli. Pierwszym alfabetem był alfabet mrgvlovani, pozostałe dwa z niego się wywodzą. Alfabety pełnią różne funkcje społeczne i kulturalne, stanowiąc istotny aspekt gruzińskiej różnorodności i tożsamości. Ich funkcjonowanie daje społeczności poczucie ciągłości. Alfabet nuskhuri i alfabet mkhedruli to alfabety używane i nauczane w sposób nieformalny przez autokefaliczny apostolski Kościół prawosławny w Gruzji. W tych alfabetach zapisywane są m.in. teksty liturgiczne, psalmy i hymny, a także napisy na ikonach. Tradycje stosowania tych alfabetów pielęgnują i przekazują rzemieślnicy posługujący się tradycyjnymi technikami którzy wytwarzają przedmioty liturgiczne (złotnicy, hafciarze, malarze ikon, rzeźbiarze), a także szkoły teologiczne i do pewnego stopnia instytucje usługowe, językoznawcy, specjaliści i historycy. System edukacyjny opiera się na stosowaniu alfabetu mkhedruli. Jest on wykorzystywany w programie nauczania, a także w sposób nieformalny przekazywany w domu przez starsze pokolenie. Alfabetów mrgvlovani i nuskhuri uczą gruzińskie szkoły na poziomie podstawowym.

Czidaoba, gruzińskie zapasy
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Czidaoba (zapasy) to stara forma sztuki wojennej, praktykowana, przez znaczną część populacji męskiej we wszystkich regionach, miastach i społecznościach Gruzji. Depozytariuszami tej tradycji są ludzie młodzi, mieszkańcy miast, kluby sportowe, instytucje edukacyjne i grupy amatorskie. Sama czidaoba jest zjawiskiem złożonym, obejmującym elementy zapasów, muzyki, tańca i specjalnego stroju („czokha”). Będąca jeszcze w późnym Średniowieczu formą sztuki wojennej, czidaoba, stopniowo stawała się coraz bardziej odmianą sportu widowiskowego. Organizowane są turnieje na wolnym powietrzu, z udziałem ogromnej widowni, podczas których zapasom towarzyszy muzyka na instrumenty dęte („zurna”) i gruziński bęben („doli”), obwieszczające początek widowiska. Zapaśnicy starają się pokonać się nawzajem za pomocą specjalnych chwytów, a muzyka dodaje dramaturgii ich wysiłkom. Obowiązuje rycerski kodeks zachowań, ale zdarza się, że zawodnicy opuszczają arenę przy akompaniamencie gruzińskich tańców ludowych. Czidaoba zakłada posługiwanie się kombinacją około 200 możliwych chwytów zapaśniczych – atakujących i obronnych, dających zawodnikom ogromne możliwości wykazania się inwencją. Tradycja ta sprzyja promocji zdrowego stylu życia, odgrywa także ważną rolę w rozwoju dialogu międzykulturowego. Od wczesnej wiosny do jesieni młodzi ludzie uprawiają zapasy na wolnym powietrzu, rozwijając umiejętności obserwowane wcześniej podczas oglądania zawodów. Sekcja zapaśnicza istnieje też w prawie każdym miasteczku i większym mieście w Gruzji.