Estonia

Przestrzeń kulturowa Kihnu
Kraj(e) członkowski(e): Estonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Kihnu i Manja, to dwie wysepki położone przy estońskim wybrzeżu Bałtyku, zamieszkiwane w sumie przez ok. 600 osób. Mężczyźni od zawsze wyruszali w morze w poszukiwaniu fok i ryb, kobiety natomiast pozostawały na wyspie i zajmowały się gospodarstwem. Podczas długiej nieobecności swoich mężów, synów i braci, kobiety z Kihnu stawały się głównymi strażniczkami tradycji kulturowych – muzycznych, tanecznych i obrzędowych, których tajniki przekazywano ustnie z pokolenia na pokolenie. Śpiewanie jest integralną częścią wspólnego wykonywania prac rękodzielniczych i obchodów dorocznych świąt religijnych, takich jak uroczystość św. Jana (23 czerwca), św. Katarzyny (25 listopada) oraz Boże Narodzenie. Wśród muzycznego repertuaru wyspiarzy na szczególną uwagę zasługuje tradycja mająca przedchrześcijańskie pochodzenie, a znana jako pieśni runiczne lub kalevala-meter. Najbardziej widocznym symbolem kultury Kihnu są wełniane stroje kobiet. Wykorzystując tradycyjne krosna i miejscową wełnę, kobiety tkają i robią na drutach mufki, pończochy, spódnice i bluzki, na ogół w jasnych barwach, często w jaskrawe pasy, z wyszukanymi haftami. Wiele z symbolicznych wzorów i kolorów, zdobiących te rzucające się w oczy stroje, jest głęboko zakorzenionych w antycznych legendach. Te same symbole pojawiają się w pieśniach ludowych i w poezji. Oprócz unikalnego rękodzieła, tradycji ustnych i muzycznych, przestrzeń kulturową Kihnu wyróżniają także wzajemne powiązania bogatej kultury z dziedzictwem naturalnym. Na obu wyspach zachował się w niemal nienaruszonym stanie charakterystyczny krajobraz wielkich połaci ziemi porosłych trawą, z sosnowymi zagajnikami i nadmorskim piaskiem.

Festiwal pieśni i tańca Bałtyku
Kraj(e) członkowski(e): Estonia - Litwa - Łotwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Festiwal Pieśni i Tańca Bałtyku, organizowany na szeroką skalę co 5 lat w Estonii i na Łotwie, a co 4 lata na Litwie, jest okazją do zaprezentowania bogatej ludowej tradycji i sztuki tych krajów. Kilkudniowe uroczystości gromadzą ok. 40 tysięcy śpiewaków i tancerzy, którzy należą w większości do amatorskich chórów i grup tanecznych. Ich repertuar odzwierciedla szeroką gamę muzycznych tradycji Estonii, Łotwy i Litwy, poczynając od najstarszych pieśni ludowych, a kończąc na utworach współczesnych. Wielu wykonawców przygotowuje się do Festiwalu przez cały rok w domach kultury i w lokalnych instytucjach kulturalnych, pod czujnym okiem zawodowych dyrygentów chóru, szefów zespołów i instruktorów tańca. Te wielkie zgromadzenia są również doskonałą okazją do zapoznania się z bogactwem bałtyckiej sztuki ludowej, ponieważ wielu uczestników festiwalu nosi barwne stroje narodowe. Najwcześniej chóry i zespoły muzyczne przybrały formy instytucjonalne w Estonii – w XVIII wieku. Później zaczęły powstawać w pozostałych krajach, zarówno w miastach, jak i w regionach wiejskich, dzięki wzrastającej popularności muzyki chóralnej, grup śpiewających i festiwali piosenki w Europie Zachodniej. „Festiwal Pieśni i Tańca Bałtyku” został po raz pierwszy zorganizowany w Estonii w 1869 roku, później na Łotwie w 1873 roku, a Litwa wystąpiła w roli gospodarza po raz pierwszy w 1924 roku. Po zdobyciu przez kraje bałtyckie niezależności od Rosji, we wczesnych latach 20. XX wieku, festiwal zyskał powszechną popularność jako sposób manifestowania odrębnej bałtyckiej tożsamości kulturowej. Na potrzeby festiwalu zostały wydzielone specjalnie urządzone tereny. Nawet po aneksji krajów bałtyckich przez Związek Radziecki w 1945 roku, festiwale wciąż się odbywały, chociaż nałożono na nie ramy obowiązującej ideologii komunistycznej.

Leelo, polifoniczny śpiew z regionu Setumaa
Kraj(e) członkowski(e): Estonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r. (Proklamacja 2003)

Dla społeczności Seto z południowo-wschodniego krańca Estonii śpiew polifoniczny leelo stanowi podstawę tożsamości kulturowej i tradycji. Wykonywany jest do ludowych melodii i w tradycyjnych strojach. Pieśń rozpoczyna zawsze główna śpiewaczka, a później włącza się chór, który powtarza za nią poszczególne wersy. Mimo iż teksty pieśni są często przejmowane od znanych wykonawców, główne śpiewaczki cechuje umiejętność komponowania nowych pieśni. Leelo wykonują w większości chóry żeńskie, a największe śpiewaczki są szczególnie honorowane podczas dorocznego Dnia Królestwa Seto i obdarzane tytułem „Królewskiej Matki Pieśni”. Dawniej pieśni polifoniczne towarzyszyły niemal wszystkim codziennym pracom w wiejskiej społeczności Seto, ale do dziś, mimo iż pieśni wykonywane są głównie na scenie, tradycja takiego śpiewu wciąż jest ważnym elementem lokalnych wydarzeń.

Tradycje związane z sauną dymną w Võromaa
Kraj(e) członkowski(e): Estonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Sauna dymna zajmują ważne miejsce w życiu codziennym mieszkańców Võro w południowej Estonii. Jest z nią związany cały zespół tradycji: zwyczaje dotyczące kąpieli, wyrobu biczów, budowania i reperowania saun oraz wędzenia mięsa. Sauna jest osobnym pomieszczeniem, ogrzewanym przez kamienny piec i ma podest do siedzenia lub leżenia. Sauna nie ma komina, więc dym powstały w wyniku spalania drewna zostaje w pomieszczeniu. Ciepłe powietrze nasycone parą powstaje wskutek polewania wodą rozgrzanych kamieni. W saunie przebywa się aż do wystąpienia potów. Po wypoceniu się, biczowaniu (aby oczyścić skórę z martwego naskórka i pobudzić krążenie) i odpoczynku oraz ewentualnych zabiegach terapeutycznych, ludzie wychodzą na zewnątrz, żeby ochłonąć i spłukać ciało wodą. Cała procedura jest kilkakrotnie powtarzana. Tradycje związane z sauną dymną to w pierwszym rzędzie tradycje rodzinne. Do sauny zazwyczaj chodzi się całą rodziną w sobotę lub w dni poprzedzające święta czy ważne rodzinne wydarzenia; jej funkcją jest odprężenie ciała i umysłu. Rodziny wzajemnie goszczą się u siebie. Często starsza osoba przygotowuje kąpiel wraz z dziećmi, które stopniowo nabywają potrzebnych umiejętności.

Budowanie i użytkowanie czółen w regionie Soomaa
Kraj(e) członkowskie: Estonia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony w 2021 r.

Czółna z regionu Soomaa to przypominające kajaki łodzie o szerokim kadłubie z płytkim dnem. Wydrążone są z jednej kłody drzewa, przeważnie topolowego. Buduje się je ręcznie techniką tradycyjną. Złożony proces powstawania czółna zaczyna się od wyszukania odpowiedniego drzewa i kończy na wodowaniu. Uczestniczą w nim mistrzowie, czeladnicy i inni członkowie społeczności. Praktyce przekazywanej w toku nauki czeladniczej i formalnego kształcenia towarzyszą opowieści o legendarnych mistrzach i łodziach. Czółna odgrywają rolę w codziennej kulturze mieszkańców regionu Soomaa. Do połowy XIX wieku były wykorzystywane do codziennego przewożenia osób i towarów oraz do połowu ryb. Pojawienie się nowoczesnych, tańszych łodzi i rozbudowa sieci dróg sprawiły, że czółna przestały być nieodzowne w codziennym życiu. Mimo ich nieprzerwanego znaczenia kulturowego i wykorzystywania w celach rekreacyjnych, takich jak wycieczki przyrodoznawcze i hobbystyczny połów ryb, zagrożenie dla tego elementu dziedzictwa stanowi coraz rzadsze przekazywanie wiedzy przez mistrzów, małe zainteresowanie budową i użytkowaniem łodzi, mniejsza dostępność surowców oraz zmniejszająca się liczba ludności w regionie Soomaa. Obecnie żyje już tylko pięciu mistrzów, a przez ostatnie dwie dekady co roku budowano tylko jedno lub dwa nowe czółna.