Bułgaria

Bistritsa Babi
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowegp ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Bistritsa Babi to prezentacja archaicznej polifonii, tańca i obrzędów, wykonywana przez grupę starszych kobiet z regionu Shoplouk w zachodniej Bułgarii. Obejmuje ona diafonię, pradawne formy tańca kołowego horo oraz obrzęd lazarovane - ceremonię inicjacyjną dla młodych kobiet. Diafonia jest specyficznym rodzajem śpiewu polifonicznego, w którym jeden bądź dwa głosy tworzą melodię, a pozostali śpiewający utrzymają monotoniczne buczenie, które jest podwajane bądź potrajane w celu uzyskania dźwięczniejszej melodii towarzyszącej prowadzącym śpiewaczkom. Tancerki, ubrane w tradycyjne stroje, zazwyczaj trzymają się w talii lub za pasek i tańczą w kole, poruszając się w stronę przeciwną do kierunku ruchu wskazówek zegara. Charakterystyczną cechą przedstawienia jest to, że rytm muzyki i występ taneczny nie są zsynchronizowane. Obecnie, mimo że Bistritsa Babi wykonuje się już głównie na scenie, to prezentacja ta uważana jest za istotny element życia kulturalnego regionu, a wieś Bistritsa jest jednym z niewielu ośrodków w Bułgarii, w których przetrwał ten rodzaj tradycyjnej polifonii znany tam od wieków.

Nestinarstwo
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Nestinarstwo – taniec na żarze – to doroczny obrzęd wiosenno-letni odprawiany 3 i 4 czerwca, w dniach św. Konstantyna i św. Heleny. Praktykowany jest w wioskach Kosti i Bułgari leżących w górach Strandża, w południowo-wschodniej Bułgarii. Ma zapewnić dobrobyt i urodzaj mieszkańcom obu wiosek. O poranku, po uroczystych modłach i obrzędach w cerkwi, procesja z ikonami św. Konstantyna i św. Heleny wyrusza do świętego źródła. Towarzyszy jej gra na bębnach i dudach. U źródła wszyscy wierni nabierają wody i zapalają świeczki, by zapewnić sobie dobre zdrowie. Odprawianie obrzędu kończy się wieczornym tańcem na żarze, będącym najważniejszą formą oddania czci świętym. Przy dźwięku świętego bębna uczestnicy formują okrąg wokół dopalającego się ogniska, a Nestinari kolejno wchodzą na rozżarzone węgle.

Tradycje związane z tkaniem kilimów w Czypirowcach
Kraj(e) członkowskie: Bułgaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Czypirowce (Chiprovtci) to miejscowość położona w północno-wschodniej Bułgarii, słynąca z ręcznie tkanych kilimów. Stosowana przy wyrobie kilimów technika polega na chwytaniu lewą ręką kilku nitek osnowy i przewlekaniu przez nie kolorowych, wełnianych nitek wątku oraz utykaniu ich specjalnym grzebieniem w celu uzyskania zwartej tkaniny. Pionowe krosna znajdują się w większości domów, a samo tkanie tych dwustronnych tkanin jest domeną kobiet. Miejscowi mężczyźni natomiast na ogół zajmują się wyrobem, gręplowaniem i farbowaniem wełny. Nici barwione naturalnymi barwnikami powodują, że kilimy mają stonowane, pastelowe kolory. Przy zastosowaniu barwników chemicznych uzyskuje się intensywniejsze barwy. Kilimy wyróżniają się właściwą im kompozycją i motywami geometrycznymi – te najbardziej znane stosowane są powszechnie i występują nawet w herbie miasta. Wykonywanie kilimów związane jest również z wierzeniami, zaklęciami i obrzędami. Przed rozpoczęciem pracy tkaczki modlą się i wypowiadają zaklęcia, a podczas pracy śpiewają i snują opowieści. Córki i wnuczki uczą się od swych matek i babek, często w czasie wspólnej pracy nad dużymi kilimami. Zajęcia te są głęboko zakorzenione w życiu społecznym i kulturalnym Czypirowiec.

Ludowe święto Surova obchodzone w regionie Pernik
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Co roku w dniach 13 i 14 stycznia w regionie Pernik, w zachodniej Bułgarii, z okazji Nowego Roku obchodzonego według kalendarza juliańskiego odbywa się święto ludowe Surova. Głównym elementem obchodów jest pochód maszkar Survakari we wioskach w całym regionie. Przebierańcy noszą ogromne nieraz maski i specjalnie na tę okazję uszyte kostiumy z dzwonkami. Pierwszej nocy grupy mężczyzn, kobiet i dzieci udają się w kierunku centrum wsi, gdzie zapalają światła i bawią się z publicznością. Niektórzy spośród uczestników odgrywają charakterystyczne role, na przykład przywódcy, nowożeńców, kapłana, niedźwiedzia. Nazajutrz, wczesnym rankiem, zbierają się, aby chodzić po wsi i odwiedzać domy nowożeńców, symbolicznie łącząc ich w pary i odprawiając obrzędy z niedźwiedziem dla zapewnienia im zdrowia. Gospodarze czekają na ich przybycie z okolicznościowym posiłkiem i upominkami. Po zakończeniu święta Survakari często przekazują zebrane dary na rzecz sierot i biednych. Całe rodziny zajmują się przez cały rok zbieraniem materiałów do wykonania masek i innych akcesoriów, a młodzież i dzieci uczą się od dorosłych, jak wykonać charakterystyczne kostiumy

Festiwal sztuki ludowej w Kopriwszticy: system prezentacji i przekazu dziedzictwa
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Pomysł na organizowanie festiwali sztuki ludowej w Kopriwszticy zrodził się w środowisku lokalnych muzyków, którzy zauważyli potrzebę ochrony zagrożonych tradycji przed skutkami takich procesów, jak urbanizacja czy komodyfikacja. Na sierpniowy festiwal zjeżdżają się tysiące mieszkańców Bułgarii i członkowie diaspory w każdym wieku. Na Festiwalu prezentowane są różne przejawy niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w tym praktyki, do których zalicza się m.in. taniec, gawęda, gry, rękodzieło. Festiwal jest organizowany przez miasto Kopriwsztica przy wsparciu Ministerstwa Kultury, Instytutu Etnografii i Folklorystyki, Muzeum Etnograficznego, bułgarskich mediów publicznych, domów kultury. Święto przyczynia się do podnoszenia świadomości znaczenia ochrony żywego dziedzictwa kulturowego, upowszechnia wiedzę o nim, dokumentuje w celu zachowania ciągłości, pobudza do dalszego przekazywania. Występujący w Kopriwszticy wykonawcy są wybierani przez przedstawicieli okręgów administracyjnych, którzy pomagają wyszukiwać kolejne zjawiska. Występy wykonawców są transmitowane i nagrywane przez badaczy na przyszły użytek takich instytucji, jak Instytut Etnografii i Folklorystki. Pierwszy festiwal miał miejsce w 1965 r. i od tego czasu odbył się dziewięć razy, przyciągając widzów z całego kraju i z zagranicy. W 2010 r. w festiwalu wzięło udział ponad 18 tysięcy wykonawców. Wielu spośród wykonawców, którzy zaprezentowali się w Kopriwszticy, zdobyło międzynarodowy rozgłos.

Praktyki kulturowe związane ze świętowaniem 1 marca
Kraj(e) członkowskie: Bułgaria/Macedonia Północna/Republika Mołdowy/Rumunia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Praktyki kulturalne związane z dniem 1 marca wywodzą się z pradawnych tradycji świętowania nadejścia wiosny. Główna praktyka polega na wykonaniu, ofiarowywaniu i noszeniu czerwono-białego sznureczka, który się rozwiązuje po pojawieniu się pierwszego kwitnącego drzewa, pierwszej jaskółki czy pierwszego bociana. Istnieją lokalne praktyki, takie jak obrzędy oczyszczenia w Republice Mołdowy, które wpisują się w szersze ramy obchodów początków wiosny. Uważa się, że sznureczek symbolicznie chroni przed zagrożeniami związanymi np. ze zmiennymi warunkami pogodowymi. Ta praktyka ma zapewnić poszczególnym osobom, grupom i całym społecznościom pomyślne przejście z jednej pory roku w drugą. Uczestniczą w niej wszyscy, niezależnie od wieku, co sprzyja spójności społecznej, umacnianiu się więzi międzypokoleniowych i harmonii z przyrodą, a jednocześnie różnorodności i kreatywności. Praktyka jest przekazywana najczęściej drogą edukacji nieformalnej: na terenach wiejskich wyplatania sznureczków dziewczęta uczą się od starszych kobiet, a w miastach – od nauczycieli i rękodzielników, a także poprzez edukację nieformalną. Warsztaty organizowane przez muzea etnograficzne na temat martenicy/martinki/mărţişor stanowią dodatkową formę przekazu. Dane społeczności biorą czynny udział w inwentaryzacji, badaniach naukowych, dokumentowaniu i promowaniu tego elementu dziedzictwa. W trakcie realizacji są liczne projekty kulturalne ukierunkowane na jego ochronę.

Lokalny ośrodek kultury (chitalishte) w Bułgarii – doświadczenia praktyczne w ochronie żywotności niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria
Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Gminne ośrodki kultury (chitalishta) są rozmieszczone równomiernie na całym terytorium Bułgarii. Powstają z inicjatywy społeczności lokalnych i są otwarte dla wszystkich, niezależnie od wieku, płci czy poglądów politycznych lub religijnych. Pierwsze ośrodki powstały w 1856 roku i od razu zostały uznane za podstawowe jednostki organizacyjne bułgarskiego społeczeństwa. Według ustawy z 1996 roku mają one obecnie status niezależnej organizacji pozarządowej. W myśl tej ustawy, ośrodki zajmują się prowadzeniem działalności kulturalnej i oświatowej, która ma na celu ochronę zwyczajów i tradycji narodu bułgarskiego, zapewnianie dostępu do informacji, upowszechnianie osiągnięć nauki, sztuki i kultury. Ośrodki odgrywają kluczową rolę w upowszechnianiu niematerialnego dziedzictwa kulturowego w całym kraju, wykorzystując m.in. doświadczenie przedstawicieli starszego pokolenia, którzy zachęcają do angażowania się ludzi młodych. Rosnąca liczba ośrodków i osób uczestniczących w ich działalności, wywodzących się z różnych środowisk i wszystkich grup wiekowych, świadczy o znacznym zasięgu oddziaływania tych placówek. W celu prezentowania i popularyzacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego ośrodki organizują festiwale, obchody, zjazdy, wystawy i wiele innych wydarzeń. Jedną z nowatorskich form rozwijania chitalischta jest tworzenie lokalnych centrów, których zadaniem jest dokumentowanie, archiwizowanie, przekazywanie wiedzy i rozwijanie kompetencji.

Śpiew polifoniczny visoko w Dolen i Satowczy, w południowo-zachodniej Bułgarii
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Visoko to tradycyjna praktyka związana ze śpiewem polifonicznym charakterystycznym dla dwóch bułgarskich wiosek w regionie Blagoevgardu – Dolen i Satowczy. Istnieją trzy typowe rodzaje śpiewu visoko. Śpiew w niskiej tonacji składa się z melodii ciągłej, śpiewanej w dwóch partiach wokalnych. Śpiew w tonacji wysokiej również składa się z dwóch partii wokalnych, ale charakterystyczne są dla niego okrzyki na dwa głosy, wznoszone o oktawę wyżej niż tonacja podstawowa. Po okrzykach następuje powtarzanie słów pieśni w niższym rejestrze. Trzeci rodzaj śpiewu jest kombinacją śpiewu w niskim i wysokim rejestrze, z czterema partiami wokalnymi. Tematyka pieśni nawiązuje do przyrody. W przeszłości pieśni visoko, znane również jako pieśni letnie, były śpiewane na świeżym powietrzu przez kobiety pracujące w polu. W czasie plewienia czy żniw kobiety z jednej wsi intonowały pieśni w tonacji visoko, a kobiety z drugiej wsi im odpowiadały. Dzisiaj śpiew wykonywany jest przede wszystkim przez grupy kobiet i dziewcząt w ośrodkach gminnych w Dolen i Satowczy. Jest on podstawowym wyznacznikiem tożsamości tych miejscowości, gdyż w sąsiednich wioskach nie jest praktykowany.