Bośnia i Hercegowina

Sztuka haftu w Zmijanje
Kraj(e) członkowskie: Bośnia i Hercegowina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

W wiosce Zmijanje w Bośni i Hercegowinie kobiety wykonują hafty, które charakteryzują się geometrycznymi motywami, wyszytymi ciemnoniebieskimi nićmi, ręcznie farbowanymi za pomocą naturalnych barwników. Bogactwo i różnorodność wzorów określa społeczną pozycję kobiet w wiosce. Zgodnie z tradycją, haftami tymi ozdabia się stroje kobiece, w tym głównie ślubne, chusty i pościel. Na ogół kobiety zajmują się haftem wspólnie, w małych grupkach, śpiewając przy tym i rozmawiając. Hafciarki przekazują swoje umiejętności młodszym, najczęściej podczas zajęć praktycznych. Uczennice uczą się, patrząc jak doświadczone hafciarki łączą ze sobą różne wzory, a następnie naśladują je w trakcie regularnej, długotrwałej praktyki. Za sprawą haftu łączą się ze sobą różne elementy dziedzictwa kulturowego, takie jak muzyka, obrzędy, tradycje ustne, rękodzieło i symbolika. Tradycja ta ma również walor emocjonalny i sentymentalny, zwłaszcza dla ludności przesiedlonej, dla której noszenie haftowanych strojów jest wyrazem tożsamości narodowej i źródłem dumy.

Snycerstwo z Konjic
Kraj(e) członkowskie: Bośnia i Hercegowina
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Snycerstwo jest od dawna tradycją artystyczną miasta Konjic. Ręcznie rzeźbione meble, eleganckie wnętrza i niewielkie przedmioty dekoracyjne są rozpoznawalne i mają wspólne cechy. Snycerstwo jest głównym elementem kultury społeczności lokalnej. Wnętrza wyposażone w rzeźbione sprzęty cechuje elegancja i wdzięk. Tradycja daje poczucie wspólnoty i przynależności. Pełni ważną rolę w społeczności Konjic, ale również w całym kraju i w diasporze. Jest to sztuka dochodowa i ekologiczna, która sprzyja integracji społecznej. Snycerstwem zajmują się osoby z różnych środowisk etnicznych i religijnych, co tworzy płaszczyznę dialogu i współpracy. Wielu mieszkańców Konjic zajmuje się rzeźbieniem w drewnie zarówno zawodowo, jak i hobbistycznie. Głównymi depozytariuszami są doświadczeni rzemieślnicy, którzy pracują w wyspecjalizowanych warsztatach, ale równie ważni są ci, którzy oddają się temu zajęciu w domu. Za ochronę i popularyzację snycerstwa odpowiadają przede wszystkim właściciele rodzinnych warsztatów, którzy szkolą czeladników. Wiedza i umiejętności zdobywane są w ramach nauki w warsztacie, ale także przekazywane w rodzinie, z pokolenia na pokolenie.

Zbiory ożanki na górze Ozren
Kraj(e) członkowski(e): Bośnia i Hercegowina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Co roku, 11 września, w rocznicę ścięcia św. Jana Chrzciciela, mieszkańcy wiosek w pobliżu pasma górskiego Ozren udają się do Gostilij na zbiory ożanki. Biorą w nich udział przedstawiciele wszystkich grup społecznych i wiekowych, zarówno kobiety, jak mężczyźni, indywidualnie i grupowo. Żmudna, wielogodzinna praca, wymagająca niezwykłej dokładności, polega na precyzyjnym wyszukiwaniu źdźbeł tej byliny pośród wyższych traw. Po zbiorach, ich uczestnicy często ubrani w tradycyjne stroje z tego regionu, wspinają się na szczyt Gostilij, gdzie w małych grupach tańczą, śpiewają i grają tradycyjną muzykę. Popołudniu dołączają do nich księża prawosławni, którzy dokonują poświęcenia zebranych krzewinek. Ożanka, uważana za roślinę o właściwościach leczniczych oraz profilaktycznych, spożywana jest na wiele różnych sposobów: parzona jako herbata, zalewana brandy, mieszana z miodem. O ile w przeszłości tradycja zbierania ożanki związana była całkowicie z medycyną ludową, dziś służy głównie integracji społecznej, zwyczajom gościnności oraz podtrzymaniu zanikających tradycyjnych pieśni, tańców i strojów regionalnych. Tradycja zbierania ożanki przekazywana jest spontanicznie w ramach rodziny, ale także na wczesnych etapach szkoły. Kilka lokalnych stowarzyszeń zaprasza podobne organizacje z innych regionów Bośni i Hercegowiny do udziału w dorocznym wydarzeniu, dzięki czemu zyskuje ono uczestników także spoza regionu Ozren.

Zawody w koszeniu trawy w Kupres
Kraj(e) członkowski(e): Bośnia i Herzegowina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Najważniejszym wydarzeniem społecznym w gminie Kupres są doroczne zawody koszenia trawy, które odbywają się w lipcu na łące zwanej Strljanica – tak samo, jak brzmi lokalna nazwa tych tradycyjnych zawodów. Polegają one na ręcznym koszeniu trawy za pomocą kosy, a ocenie podlegają: czas wykonania zadania, włożony weń wysiłek oraz ilość skoszonej trawy, ponieważ jej koszenie na tej wysokości wymaga siły i specjalnej techniki. Wyróżnionych zostaje trzech najlepszych kosiarzy, z których pierwszy staje się odpowiedzialny za właściwe skoszenie wszystkich miejskich łąk i zapewnienie odpowiedniej ilości siana, jako że region ten utrzymuje się z hodowli bydła i rolnictwa. W zawodach biorą udział mężczyźni, którzy ukończyli 18. rok życia, a przekazywanie tego elementu dziedzictwa odbywa się w rodzinie, z ojca na syna. Rolą kobiet jest grabienie skoszonej trawy i przygotowywanie posiłków dla zawodników i gości. Innymi elementami tej formy dziedzictwa są tradycyjne stroje noszone podczas zawodów, kucie kos i przygotowanie zwierząt/bydła? prezentowanych podczas współzawodnictwa. Wszystkie grupy etniczne i religijne, a także indywidualni mieszkańcy Kupres mogą wziąć udział w zawodach, uważanych za jeden z podstawowych składników tożsamości kulturowej regionu. Głównymi strażnikami tradycji są depozytariusze tego elementu dziedzictwa oraz Stowarzyszenie Kosiarzy z Kupres.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich
Kraj(e) członkowski(e): Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich wywodzą się z hodowli koni dla dworu cesarskiego Habsburgów w Wiedniu, ale dzisiaj koń lipizański odgrywa szczególną rolę w życiu kulturalnym społeczności wiejskich. Występuje w czasie uroczystości i festiwali, takich jak poświęcenie koni, pochody karnawałowe i defilady. Konie odgrywają kluczową rolę w hipoterapii i zrównoważonej turystyce. Osoby zatrudnione w państwowych stadninach należą do głównych depozytariuszy tego elementu dziedzictwa, wraz z terapeutami, rzemieślnikami, miłośnikami sportów jeździeckich, pasjonatami historycznych tradycji kawalerii, społecznościami lokalnymi i osobami odwiedzającymi stadniny. Wartości, wiedza, kompetencje i praktyki są przekazywane poprzez zajęcia praktyczne, seminaria i kursy, a także w czasie imprez świątecznych i sportowych. Praktyka związana z hodowlą koni lipizańskich weszła do programu niektórych szkół podstawowych oraz wszystkich szkół rolniczych i zawodowych, a także wyższych szkół rolniczych i weterynaryjnych. Hodowla koni lipizańskich jest spoiwem łączącym społeczności od ponad 450 lat, dając silne poczucie przynależności, zwłaszcza dzięki specjalistycznemu słownictwu i więzi emocjonalnej między hodowcami i końmi.