Białoruś

Rytuał Kalyady, Bożonarodzeniowych Carów
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Kalyady (Bożonarodzeniowe Cary) to obrzęd i święto obchodzone w wiosce Semezhava w regionie mińskim, w okresie przypadającym na Boże Narodzenie i Nowy Rok według kalendarza juliańskiego. Co roku w widowisku bierze udział ok. 500 mężczyzn, z których tylko siedmiu jest wybieranych do odegrania ról Carów z narodowego dramatu „Car Maksymilian”. Inne ważne postaci, które również w nim występują, to dziad i baba, odgrywani przez młodą dziewczynę i chłopca. Podczas pochodu Carowie odwiedzają domy niezamężnych dziewcząt i prezentują komiczne sceny, za które są chwaleni i wynagradzani. Obchodzenie domów trwa nieraz całą noc, a uczestnicy oświetlają sobie drogę niosąc zapalone lampy. Obecnie obrzęd ten, mimo popularności wśród dorosłych mieszkańców wioski, powoli traci na atrakcyjności wśród młodego pokolenia. Może to spowodować luki w przekazie wiedzy na temat przygotowywania okolicznościowych kostiumów, konstruowania instrumentów, przyrządzania obrzędowych potraw i zdobienia domów na tę szczególną okazję. Tradycja ta może nie przetrwać w najbliższym pokoleniu.

Obchody ku czci obrazu Matki Boskiej z Budsławia
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Uroczystości organizowane w miejscowości Budsław, w regionie mińskim, mają swój początek w siedemnastym wieku. Co roku, w pierwszy weekend lipca dziesiątki tysięcy pielgrzymów z całej Białorusi, a także z innych krajów, przybywają do Budsławia, niektórzy pieszo, by uczestniczyć w uroczystościach ku czci obrazu Matki Boskiej. Obraz uważany jest za cudowny, zaś Budsław – za miejsce, gdzie, według legendy, w lipcu 1588 Matka Boska ukazała się wiernym. Głównymi elementami święta są: powitanie pielgrzymów przez księży, msze, nocna procesja z obrazem przy świecach, modlitewne czuwanie młodzieży i wielogodzinne wspólne modły do Matki Boskiej. Tradycja, będąca integralną częścią historii i kultury lokalnej społeczności Budsławia, jednoczy ludzi w różnym wieku i o różnym statusie społecznym. Uczestniczą w niej całe rodziny, co dodatkowo przyczynia się do umacniania więzi międzypokoleniowych. Związana z obchodami wiedza tradycyjna jest przechowywana i przekazywana przez mieszkańców Budsławia pielgrzymom, którzy są niezwykle ciepło witani i niejednokrotnie goszczeni w domach. Przybysze poznają lokalną kulturę, zwyczaje i tradycje związane między innymi z rzemiosłem i miejscową kuchnią.

Wiosenny obrzęd Jurajski Karahod
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2019 r.

Wiosenny obrzęd Jurajski Karahod jest odprawiany przez mieszkańców wsi Pahost z okazji dnia św. Jerzego, którego Białorusini uważają za patrona zwierząt hodowlanych i upraw rolnych. Obrzęd jest związany z różnymi ceremoniami, śpiewem, zabawą, przepowiedniami i wierzeniami. Dzieli się na dwie części. Pierwsza ma miejsce w zagrodzie, gdzie nad zwierzętami, po raz pierwszy po zimie wyprowadzanymi na dwór, odprawiane są różne zaklęcia, które mają im zapewnić ochronę. Druga część dotyczy tradycji związanych z uprawą ziemi. Zaczyna się w przeddzień święta wypieczeniem dwóch rodzajów chleba: odświętnego, zwanego „karahod” i czarnego o charakterze ofiarnym. W dniu święta mieszkańcy, przy wtórze pieśni udają się na pole, niosąc odświętny obrus, chleb i ośmioramienną gwiazdę . Na miejscu mężczyźni niosący „karahod” ustawiają się w kręgu nadal śpiewając. Kawałek czarnego chleba zakopywany jest w ziemi przy modlitwie o obfite zbiory. Uczestnicy ceremonii wracają do wsi i rozdają wszystkim mieszkańcom kawałki odświętnego chleba. Świętowanie trwa aż do wieczora. Mimo starań o podtrzymanie tej tradycji, jest ona obecnie zagrożona z kilku przyczyn: starzenia się ludności wsi Pohost, braku możliwości rozwoju zawodowego na miejscu, globalizacji, folkloryzacji tego elementu dziedzictwa i sytuacji społeczno-gospodarczej regionu.

Kultura bartnicza
Kraj(e) członkowski(e): Polska / Białoruś

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Bartnictwo było praktykowane od wieków na terenie dużych kompleksów leśnych i na ich obrzeżach, w gospodarstwach wiejskich. Kultura bartnicza to zespół zwyczajów i praktyk oraz obrzędów i wierzeń związanych z chowem pszczół w rosnących drzewach (barciach) i w częściach pni powalonych drzew (ulach kłodowych). Kultura bartnicza przejawia się w posługiwaniu się wiedzą, związaną z koegzystencją człowieka z przyrodą, w formach samoorganizacji, w obrzędach błagalnych o pomyślność w życiu i w gospodarowaniu, praktykowanych z okazji niektórych świąt religijnych, a także w tradycyjnym lecznictwie. Stwarzając pszczołom warunki bliskie naturalnym i nie ingerując w ich cykl życia, bartnicy zajmują się przygotowaniem barci lub uli kłodowych oraz opieką nad pszczołami. W odróżnieniu od pszczelarzy, celem bartników nie jest intensyfikacja produkcji miodu –na własny użytek wykorzystują oni jedynie jego nadmiar znajdujący się w barciach. Bartnictwo wymaga specjalistycznej wiedzy, umiejętności i praktyki. Tradycje z nim związane pielęgnowane są m.in. dzięki inicjatywom bractw bartnych. Zainteresowani bartnictwem młodzi ludzie poznają zasady zachowania się w lesie i obchodzenia się z pszczołami poprzez obserwację, a następnie w relacji mistrz – uczeń są stopniowo wprowadzani w arkana tradycyjnej wiedzy związanej z opieką nad pszczołami. W rodzinach mających tradycje bartnicze dzieci uczą się od najmłodszych lat poprzez obserwację i pomaganie dorosłym w wykonywanych sezonowo czynnościach. Obecnie coraz częściej organizowane są także warsztaty, na których przekazywane są podstawy praktycznej wiedzy zarówno na temat bartnictwa, jak i związanych z nim zwyczajów społecznych, kulinarnych i leczniczych. Wyrazem kultury bartniczej jest również specjalne słownictwo na określenie czynności i narzędzi bartnych, często o podobnym brzmieniu w języku polskim i białoruskim. Depozytariuszy tego elementu dziedzictwa łączy poczucie przynależności do własnej wspólnoty kulturowej, a jednocześnie odpowiedzialność za środowisko i kształtowanie zrównoważonych relacji między człowiekiem a przyrodą, jak również zaangażowanie w promocję różnorodności biologicznej.

Wyplatanie przedmiotów ze słomy: sztuka, rękodzieło i umiejętności
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

W wyplataniu przedmiotów ze słomy na Białorusi znaczenie ma wymiar duchowy oraz symbolika materiału i przedmiotów. Ze słomy są wytwarzane rozmaite sprzęty użytkowe (takie jak pudełka i koszyki), kapelusze, zabawki i akcesoria. Niektóre plecionki mają specjalne znaczenie, na przykład wieńce dożynkowe zwane pawukami, wykonywane złożonym splotem w formie diamentu, które mają chronić dom przed złymi mocami i chorobami. Współczesna sztuka plecionkarska na Białorusi wywodzi się z tradycji ludowych i stale jest rozwijana dzięki twórcom indywidualnym, którzy dzielą się wiedzą i umiejętnościami przez Internet, w placówkach edukacyjnych, pracowniach artystycznych, ośrodkach rzemiosła lub na festiwalach. Niektórzy z nich nauczyli się wyplatania wyrobów ze słomy od rodziców lub dziadków. Ci, którzy zajmują się sztuką plecionkarską zawodowo, sprzedają swoje wyroby na targu, na festiwalach, wystawach lub w sklepach oferujących przedmioty tradycyjnego rzemiosła. Inni traktują to zajęcie jako hobby. Wyplataniem przedmiotów ze słomy zajmują się głównie kobiety. Jeśli robią to mężczyźni, na ogół wykonują wyroby tradycyjne, takie jak sprzęty użytkowe, kapelusze, obrzędowe maski i rzeźby, posługując się tradycyjną techniką spiralną.