Andora

Obchody święta ognia w Pirenejach
Kraj(e) członkowski(e): Andora/Francja/Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Co roku w noc przesilenia letniego w Pirenejach odbywa się obchody święta ognia. Po zapadnięciu zmierzchu, mieszkańcy miasteczek i wiosek schodzą z gór niosąc płonące pochodnie, od których zapala się stosy zbudowane w tradycyjny sposób z drewna i kory, a niekiedy z odpowiednio przysposobionego pnia drzewa. Wspólne obchody zacieśniają więzi społeczne i umacniają poczucie przynależności, tożsamości i ciągłości tradycji. Schodzenie z gór to szczególny moment w życiu młodych ludzi, traktowany jako przejście od okresu dojrzewania do dorosłości. Role są przypisane do konkretnych osób: w niektórych miejscowościach kapłan błogosławi i rozapala ogień, w innych to mer rozpala stos. Jeszcze gdzie indziej sprowadzenie orszaku z gór i rozpalenie stosu należy do mężczyzny, który się niedawno ożenił. Obchodom święta towarzyszy śpiewanie ludowych pieśni. Często na schodzących z gór mężczyzn czekają niezamężne dziewczęta z winem i słodkimi wypiekami. W godzinach porannych ludzie zbierają żar i popiół z wypalonych stosów i zanoszą do siebie dla zapewnienia pomyślności swoim domostwom. Zwyczaj ten, głęboko zakorzeniony w tradycjach lokalnych, jest podtrzymywany dzięki zaangażowaniu miejscowych stowarzyszeń i instytucji. Jego żywotność zapewnia mu jednak przede wszystkim przekazywanie tradycji w rodzinie.

Święto niedźwiedzia w Pirenejach
Kraj(e) członkowski(e): Andora i Francja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Co roku pod koniec zimy w pięciu wioskach w Pirenejach, leżących na terytorium Andory i Francji, obchodzone jest święto niedźwiedzia. Młodzi mężczyźni przebrani za niedźwiedzie rozbiegają się po wiosce, usiłując pochwycić mieszkańców uczestniczących w obchodach święta, na które składają się tańce, przemowy w języku katalońskim i muzyka. Uczestniczy w nich cała społeczność, przepędzając niedźwiedzia i przyjmując widzów przybyłych z tej okazji do wioski. W każdej wiosce święto wygląda nieco inaczej, ale scenariusz pozostaje ten sam. Święto jest związane symbolicznie z końcem zimy, odradzaniem się przyrody wiosną (niedźwiedź budzi się ze snu zimowego) i relacją między człowiekiem a naturą. Po okresie spadku popularności w latach 60. XX wieku, w ciągu trzech ostatnich dekad nastąpiło stopniowe odradzanie się tradycji. Osoby w różnym wieku i z różnych środowisk angażują się w ich kultywowanie w rozmaitym stopniu, pomagając w zorganizowaniu święta, odgrywając role, śpiewając bądź uczestnicząc w pościgu. Tradycje przekazywane są przez stowarzyszenia i szkoły, w rodzinie i w gronie przyjaciół. Dzieci spontanicznie „bawią się w niedźwiedzia”. Wydarzenie świętowane od setek lat łączy tysiące ludzi z regionu katalońskiego i dla mieszkańców pięciu pirenejskich wiosek jest okazją do pielęgnowania wspólnego dziedzictwa i zaznaczania swojej przynależności do wspólnoty.

Transhumancja, sezonowy wypas zwierząt gospodarskich [Rozszerzenie]

Kraje członkowskie: Albania, Andora, Austria, Chorwacja, Francja, Grecja, Włochy, Luksemburg, Rumunia, Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Transhumancja (pasterstwo transhumacyjne) odnosi się do sezonowego przemieszczania się ludzi wraz z ich żywym inwentarzem między regionami geograficznymi lub klimatycznymi. Każdego roku, wiosną i jesienią, mężczyźni i kobiety pasterze organizują przemieszczanie tysięcy zwierząt wzdłuż tradycyjnych szlaków pasterskich. Przemieszczają się pieszo lub konno, prowadząc psy, czasem w towarzystwie swoich rodzin. Transhumancja, będąca praktyką przodków, wynika z głębokiej wiedzy o środowisku i wiąże się z praktykami społecznymi i rytuałami związanymi z opieką, hodowlą i szkoleniem zwierząt oraz zarządzaniem zasobami naturalnymi. Cały system społeczno-ekonomiczny został opracowany wokół transhumancji, od gastronomii po lokalne rękodzieło i uroczystości oznaczające początek oraz koniec sezonu. Rodziny od wielu pokoleń wprowadzają i przekazują transhumancję poprzez obserwację i praktykę. Społeczności żyjące wzdłuż szlaków transhumancji również odgrywają ważną rolę w jej przekazywaniu, na przykład poprzez świętowanie przejść między stadami i organizowanie festiwali. Praktyka ta jest również przekazywana poprzez warsztaty organizowane przez lokalne społeczności, stowarzyszenia oraz sieci pasterzy i rolników, a także przez uniwersytety i instytuty badawcze. Transhumancja przyczynia się zatem do integracji społecznej, wzmacniając tożsamość kulturową i więzi między rodzinami, społecznościami i terytoriami, jednocześnie przeciwdziałając skutkom wyludniania się obszarów wiejskich.

Sztuka suchej zabudowy: wiedza i techniki
Kraje członkowskie: Chorwacja, Cypr, Francja, Grecja, Hiszpania, Słowenia, Szwajcaria, Włochy, Andora, Austria, Belgia, Irlandia, Luksemburg

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r. Do wpisu międzynarodowego w 2024 r. dołączyły Andora, Austria, Belgia, Irlandia i Luksemburg.

Sztuka budowania suchego muru polega na wykorzystaniu specjalistycznej wiedzy i umiejętności potrzebnych do układania muru z kamieni, bez użycia zaprawy czy jakichkolwiek innych materiałów, poza czasami suchą ziemią. Kamienne konstrukcje rozmieszczone są na większości obszarów wiejskich, szczególnie na terenach stromych, zarówno w miejscach zamieszkałych, jak i poza nimi. Nie są też rzadkością w miastach. Stabilność konstrukcji zapewnia staranny dobór i rozmieszczenie kamieni, zaś powszechnie obecne struktury suchego muru przyczyniły się do kształtowania krajobrazu oraz różnorodnych form mieszkalnictwa, gospodarki ziemią i hodowli. Konstrukcje takie są żywym świadectwem metod i sposobów organizacji pracy i życia codziennego, stosowanych od prehistorii po dzień dzisiejszy, z wykorzystaniem naturalnych surowców i zasobów ludzkich. Odgrywają także istotną rolę w zapobieganiu powstawania osuwisk, lawin i powodzi, a także w przeciwstawianiu się erozji i pustynnieniu gruntów, ochronie różnorodności biologicznej i w tworzeniu odpowiednich warunków klimatycznych dla rolnictwa. Depozytariuszami i praktykami tej tradycji są społeczności wiejskie, w których jest ona głęboko zakorzeniona, a także profesjonaliści z branży budowlanej. Konstrukcje suchego muru wznoszone są zawsze w doskonałej harmonii ze środowiskiem, a stosowana technika jest przykładem zrównoważonych relacji między ludźmi i naturą. Wiedza i umiejętności związane ze wznoszeniem suchego muru są przekazywane głównie drogą praktyki, dostosowanej każdorazowo do warunków naturalnych danego miejsca.