Albania

Izopolifonia ludowa w Albanii
Kraje członkowskie: Albania
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Termin „izo” związany jest z kościelną muzyką bizantyjską i odnosi się do burdonu - długiego, stałego dźwięku, który towarzyszy śpiewowi polifonicznemu. Ten rodzaj muzyki znany jest w całej Albanii, ale na Listę wpisano izopolifonię wykonywaną przez Tosków i Labów – grupy etniczne zamieszkujące południe kraju. Cechą charakterystyczną albańskiej izopolifonii są pieśni składające się z trzech części: dwóch partii solowych, melodii oraz kontrmelodii z chóralnym burdonem. Polifonia czteroczęściowa spotykana jest rzadziej i tylko wśród Labów. Konstrukcja części solowych różni się w zależności od sposobów wykonywania burdonu. Izopolifonia wykonywana jest głównie przez mężczyzn, choć zdarzają się również śpiewające kobiety. Towarzyszy ona ważnym wydarzeniom i uroczystościom, takim jak śluby, pogrzeby, żniwa, uroczystości religijne, czy obchody świąteczne. W ostatnich dziesięcioleciach nastąpiło odrodzenie albańskiej izopolifonii, na co wpływ miało narastające zainteresowanie środowisk naukowych tą unikatową tradycją ludową oraz nieznaczny wzrost turystyki kulturalnej. W chwili obecnej jednak przekazywanie tej tradycji odbywa się przez profesjonalnych twórców ludowych, a nie w rodzinie.

Dżubleta, tradycyjny strój kobiecy: umiejętności, rękodzieło i wykorzystanie
Kraje członkowskie: Albania

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2022 r.

Dżubleta to ręcznie szyta, odświętna spódnica, noszona przez kobiety i dziewczęta w g&oacubrte;rach północnej Albanii, charakteryzująca się falistym dzwonowatym kształtem, przeważnie czarna, z kolorowymi haftowanymi motywami. Proces wytwórczy obejmuje przygotowanie szajaku (tkanego filcu), następnie krojenie go, szycie i haftowanie symbolicznych ozdobnych wzorów. Kiedyś dżubleta noszona była przez kobiety na co dzień, począwszy od okresu dojrzewania i wskazywała na status społeczny i ekonomiczny noszącej ją osoby. Jednak w ostatnich dziesięcioleciach popularność tego elementu stroju spadła z powodów społeczno-politycznych i ekonomicznych. Polityka wdrażana przez system socjalistyczny w latach 60. XX wieku wpłynęła na tradycyjne wzorce kulturowe, przynosząc zmiany w codziennym życiu górskich społeczności, w tym w zwyczajach związanych z noszeniem i wyrobem dżublety. Kobiety, zmuszone do pracy w rolniczych spółdzielniach socjalistycznych, nie znajdowały w codziennym życiu zastosowania dla takiego elementu ubioru. Ponadto, kolektywizacja gospodarki doprowadziła do braku surowców potrzebnych do wyrobu dżublety. Obecnie niewiele już kobiet posiada wiedzę na temat całego procesu jej powstawania, a tradycyjne przekazywanie wiedzy w ramach rodziny należy do rzadkości. Niemniej jednak, strój ten zachował swoje społeczne i duchowe znaczenie i nadal uważany jest za integralną część tożsamości góralskich społeczności.

Transhumancja, sezonowy wypas zwierząt gospodarskich [Rozszerzenie]

Kraje członkowskie: Albania, Andora, Austria, Chorwacja, Francja, Grecja, Włochy, Luksemburg, Rumunia, Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Transhumancja (pasterstwo transhumacyjne) odnosi się do sezonowego przemieszczania się ludzi wraz z ich żywym inwentarzem między regionami geograficznymi lub klimatycznymi. Każdego roku, wiosną i jesienią, mężczyźni i kobiety pasterze organizują przemieszczanie tysięcy zwierząt wzdłuż tradycyjnych szlaków pasterskich. Przemieszczają się pieszo lub konno, prowadząc psy, czasem w towarzystwie swoich rodzin. Transhumancja, będąca praktyką przodków, wynika z głębokiej wiedzy o środowisku i wiąże się z praktykami społecznymi i rytuałami związanymi z opieką, hodowlą i szkoleniem zwierząt oraz zarządzaniem zasobami naturalnymi. Cały system społeczno-ekonomiczny został opracowany wokół transhumancji, od gastronomii po lokalne rękodzieło i uroczystości oznaczające początek oraz koniec sezonu. Rodziny od wielu pokoleń wprowadzają i przekazują transhumancję poprzez obserwację i praktykę. Społeczności żyjące wzdłuż szlaków transhumancji również odgrywają ważną rolę w jej przekazywaniu, na przykład poprzez świętowanie przejść między stadami i organizowanie festiwali. Praktyka ta jest również przekazywana poprzez warsztaty organizowane przez lokalne społeczności, stowarzyszenia oraz sieci pasterzy i rolników, a także przez uniwersytety i instytuty badawcze. Transhumancja przyczynia się zatem do integracji społecznej, wzmacniając tożsamość kulturową i więzi między rodzinami, społecznościami i terytoriami, jednocześnie przeciwdziałając skutkom wyludniania się obszarów wiejskich.