Mongolia

Tradycyjna muzyka morin khuur
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Przez ponad siedem wieków dwustrunowe skrzypce z wyrzeźbioną głową konia, znane jako morin khuur, odgrywały dominującą rolę w mongolskiej kulturze nomadyjskiej. Istnienie instrumentów strunowych ozdobionych głowami koni znajduje potwierdzenie w źródłach pisanych, pochodzących z XIII i XIV wieku z terenu imperium mongolskiego. Znaczenie skrzypiec wkracza poza ich funkcję jako instrumentu muzycznego, ponieważ tradycyjnie stanowiły one integralny element uroczystych obrzędów i codziennych czynności. Charakterystyczny kształt morin khuur jest ściśle związany z bardzo istotnym kultem konia. Wydłużone pudło rezonansowe instrumentu w kształcie trapezoidu przymocowane jest do długiego prostego gryfa bez zdobień, zwieńczonego rzeźbą końskiej głowy. Tuż poniżej głowy, po obu stronach szyi wyrastają jak uszy kostki strojenia. Tradycyjnie, tablica rezonansowa jest pokryta skórą zwierzęcą, a struny i smyczek są zrobione z włosia końskiego. Pomimo swojej pozornie prostej budowy, skrzypce morin khuur mają zadziwiająco dużą rozpiętość dźwięków. Charakterystyczne brzmienie instrumentu uzyskuje się poprzez przeciąganie lub uderzanie smyczkiem w dwie struny. Wśród powszechne stosowanych technik gry są: uderzanie prawą ręką w struny, rozmaite palcówki wykonywane lewą ręką, metodą uderzenia i przytrzymania struny lub ciągnięcia jej, a także różne formy pizzicato (szarpania struny palcem) i zapożyczona z muzyki chińskiej technika, polegająca na uzyskiwaniu przeciągłego dźwięku jednej nuty metodą powolnego przeciągania palcem wzdłuż struny. Instrument najczęściej gra solo, ale czasami akompaniuje tańcom, długim pieśniom (urtyn duu), mitycznym opowieściom, obrzędom, czy choćby codziennej pracy przy koniach. Do dziś w repertuarze morin khuur zachowały się niektóre dawne melodie (tatlaga) specjalnie przeznaczone do oswajania zwierząt, a będące pozostałością minionej ery, w której uważano, że muzyka posiada magiczne właściwości. Dzięki równoczesności tonów głównych i dźwięków harmonicznych, muzyka morin khuur nastręczała zawsze wiele trudności przy próbach jej zapisu za pomocą standardowej notacji. Muzyka tradycyjna i techniki występów były od wielu pokoleń przekazywane ustnie uczniom przez mistrza.

Urtiin Duu: tradycyjna długa pieśń

Kraj(e) członkowski(e): Chiny/Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Urtiin duu lub „długa pieśń” jest jedną z dwóch głównych form pieśni mongolskich. Druga to „krótka pieśń” (Bogino duu). Jako poważana forma ekspresji artystycznej, związana z ważnymi uroczystościami i świętami, Urtiin duu odgrywa istotną rolę w społeczeństwie mongolskim. Jest wykonywana z okazji ślubów, otwarcia nowego domu, narodzin dziecka, znakowania źrebiąt lub podczas innych społecznych i religijnych świąt obchodzonych przez mongolskich pasterzy. Urtiin duu można również usłyszeć w czasie naadam – uroczystości otwierającej zawody sportowe w zapasach, łucznictwie i wyścigach konnych. Urtiin duu to liryczna pieśń złożona z 32 wersów, której towarzyszy pełna ozdobników melodia, chwalącą piękno stepów, gór i rzek, miłość do rodziców czy bliskich przyjaciół, wyrażająca refleksje na temat ludzkiego przeznaczenia. Charakteryzuje się obfitością ornamentów, falsetami, długą, ciągłą linią melodyczną, ozdobioną rytmicznymi wariacjami i swobodną formą kompozycyjną. Od wykonawcy wymaga niezwykłej rozpiętości głosu. Występy i kompozycje Urtiin duu są blisko powiązane z koczowniczo – pasterskim trybem życia, który wciąż jest dosyć popularny w Mongolii. Urtiin duu znane jest od 2000 lat; pierwsze wzmianki w pracach literackich pochodzą z XIII w. Bogata różnorodność regionalnych stylów zachowała się do dziś, a występy, jak i współczesne kompozycje nadal odgrywają główną rolę w społecznym i kulturalnym życiu koczowniczych ludów Mongolii, jak również w Regionie Autonomicznym Wewnętrznej Mongolii, znajdującym się w północnych Chinach. Od lat 50. urbanizacja i industrializacja wypierają tradycyjny koczowniczy styl życia, prowadząc do zamierania wielu tradycyjnych zwyczajów i form ekspresji. Repertuar stopniowo kurczy się, a piosenki, które pozostały, są bardzo standardowe. Obszary, na których ludzie żyjący jako koczownicy podtrzymywali tradycję, pustynnieją, wymuszając zmianę trybu życia mieszkańców.

Taniec ludowy Biyelgee
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Biyelgee, tradycyjny taniec ludowy, jest wykonywany przez tancerzy z różnych grup etnicznych, zamieszkujących prowincje Khovd i Uvs. Uważany jest za jeden z najstarszych tańców mongolskich, ściśle związanych z nomadycznym stylem życia. Ruchy tańca wynikają z ograniczonej przestrzeni, jaka była dostępna w ger, mongolskiej jurcie. Taniec jest zatem często odgrywany w pozycji na klęczkach lub siedzącej (ze skrzyżowanymi nogami). Każdy ruch i gest rąk, ramion i nóg wyraża jakiś aspekt tradycyjnego życia Mongołów oraz przynależność do danej grupy etnicznej. Tancerz ubrany jest w tradycyjny strój, bogato zdobiony haftem i aplikacjami, złotą i srebrna biżuterią. Kolory i wzory użyte w strojach określają etniczną przynależność tancerza. Taniec jest ważną częścią wielu uroczystości rodzinnych, takich jak śluby, narodziny, a także tradycyjnych zawodów naadam, odwiedzin bliskich czy sąsiadów. Był wyrazem nie tylko bliskich więzi w ramach rodziny, ale także pokojowego współistnienia i zrozumienia między przedstawicielami różnych grup etnicznych. Tradycyjnie, taniec był przekazywany młodym przez starszych członków rodziny lub sąsiadów, dziś jednak jego istnienie jest zagrożone z powodu szybkich zmian społecznych i wymierania mistrzów tego tańca.

Tradycja epicka Tuuli
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Tuuli to tradycja ustnego przekazu opowieści heroicznych (eposów), które liczyć mogą setki tysięcy wersów i łączyć w sobie modlitwy, mowy pochwalne, zaklęcia, wyrażenia idiomatyczne, przypowieści, mity i pieśni ludowe. Tuuli jest postrzegana jako żywa „encyklopedia” mongolskich tradycji ustnych i historii o mongolskich herosach. Epiccy śpiewacy muszą cechować się niezwykłą pamięcią i zdolnościami artystycznymi, obejmującymi śpiew, improwizację głosem, muzyczną kompozycję i grę aktorską. Epickie opowieści są prezentowane przy akompaniamencie morin khuur i lutni tovshuur podczas wielu uroczystości ogólnych i rodzinnych, takich jak wesela, postrzyżyny, zawody naadam, uroczystości lokalne czy religijne. Opowieści, narosłe przez stulecia, odzwierciedlają życie nomadów, społeczne zachowania, wierzenia i wyobrażenia. Tradycja ta przekazywana była w ramach rodziny lub klanu drogą ustnego przekazu i praktycznej nauki, najczęściej z ojca na syna. Dziś jednak liczba nauczycieli i adeptów tej sztuki maleje, a wraz z nią system tradycyjnego przekazu wiedzy historycznej i kulturowej.

Tradycja muzyczna Tsuur
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Muzyka Tsuur oparta jest na połączeniu muzyki instrumentalnej i śpiewu, dźwięków wydawanych jednocześnie przez instrumenty muzyczne i ludzkie gardło. Tradycja ta nierozerwalnie związana jest z grupą etniczną Uriankhai, zamieszkującą region Ałtaju, i ich stylem życia. Jej korzenie sięgają praktyk magicznych związanych z przyrodą, opartych na imitacji odgłosów natury. Tsuur to podłużny drewniany flet z trzema otworami. Trudna technika gry na instrumencie wymaga jednoczesnego dmuchania w ustnik fletu i wydobywania gardłowego głosu (ustnik dotyka górnej wargi i zębów). Otrzymuje się niezwykłą melodię, będącą połączeniem czystego dźwięku fletu i drgania ludzkiego gardła. Muzyka na tsuur miała zapewniać powodzenie na polowaniu, dobrą pogodę, bezpieczeństwo w podróży, także błogosławieństwo podczas wesel czy innych rodzinnych uroczystości. Muzyka w niezwykły sposób oddaje nostalgię samotnej wędrówki i głębokie więzi łączące człowieka z naturą, ale powoli zamiera wraz z odchodzeniem młodych od tradycji, lekceważącym i wrogim stosunkiem do tradycji ludowych i religijnych, w wyniku czego w wielu lokalnych społecznościach nie ma już wykonawców tsuur.

Sokolnictwo
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Austria (od 2012 r.)/Belgia/Czechy/Francja/Hiszpania/Katar/Maroko/Mongolia/Republika Korei/Syria/Węgry/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturoweo ludzkości w 2010 r.

Sokolnictwo jest tradycyjną formą działalności, polegającą na hodowaniu i układaniu sokołów i innych ptaków drapieżnych do polowania na zwierzynę w jej naturalnym środowisku. Początkowo sokolnictwo było nastawione na zdobywanie pożywienia, ale obecnie jest bardziej związane z duchem koleżeństwa i wspólnie podejmowanych działań. Jest zajęciem uprawianym głównie wzdłuż szlaków i korytarzy migracyjnych ptaków. Zajmują się nim osoby w różnym wieku, amatorsko lub zawodowo. Sokolnicy nawiązują bliską relację z podopiecznymi: aby sokoła wyhodować, wyszkolić, wytresować i nauczyć latania potrzebne jest silne zaangażowanie emocjonalne. Sokolnictwo jest przekazywane z pokolenia na pokolenia jako tradycja kulturowa w rozmaity sposób, w tym poprzez naukę, przysposobienie w rodzinie czy bardziej formalne szkolenie w klubach. Na przykład w Mongolii, Maroku, Katarze, Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratach Arabskich sokolnicy zabierają na pustynię swoje dzieci i uczą je, jak oswajać ptaki. Sokolników pochodzących z różnych krajów łączą wspólne wartości, tradycje i praktyki podobne na całym świecie, w tym zwłaszcza metody szkolenia ptaków, sposób zajmowania się nimi i nawiązywania więzi emocjonalnej, a także wykorzystywany sprzęt. W związku z sokolnictwem powstało szersze dziedzictwo kulturowe, które obejmuje stroje, tradycje kulinarne, śpiew, muzykę, poezję, tańce oraz zwyczaje pielęgnowane przez społeczności i kluby, które zajmują się tą formą polowania.

Mongolska tradycyjna sztuka Khoomei
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Khoomei jest formą śpiewu wywodzącego się z gór Ałtai w zachodniej Mongolii. Wykonawca naśladuje dźwięki występujące w przyrodzie, jednocześnie emitując dwa odrębne głosy: wraz z ciągłym jednostajnym dźwiękiem przypominającym buczenie, śpiewający wykonuje melodię harmoniki. Khoomei dosłownie oznacza gardło i jak się powszechnie uważa, nauczono się go od ptaków, których dusze są głównym obiektem praktyk szamańskich. Ze względu na mnogość technik Khoomei w Mongolii, podzielono je na dwa główne style: kharkhiraa (głębokie Khoomei) i isgeree Khoomei (gwizdane Khoomei). W stylu kharkhiraa wykonawca wydobywa z siebie długi jednostajny dźwięk, podkreślając półton lub podharmoniczną oktawę niżej. W stylu isgeree uwydatnia się dźwięki o wyższej skali, tworząc w ten sposób wysokotonowy gwizd. W obu przypadkach jednostajny dźwięk jest emitowany przy bardzo naprężonych strunach głosowych i melodia tworzona jest poprzez modulowanie kształtu i wielkości jamy ustnej, otwieranie i zamykanie ust oraz poruszanie językiem. Khoomei jest wykonywany przez mongolskich koczowników podczas różnorodnych wydarzeń, począwszy od doniosłych uroczystości państwowych po spotkania rodzinne. Jest także wykonywany podczas wypasu bydła oraz w jurtach w trakcie kołysania dzieci do snu. Tradycyjnie wiedza na temat Khoomei przekazywana jest ustnie przez osoby, które opanowały już tę sztukę albo w relacji mistrz-uczeń.

Naadam, tradycyjny festiwal mongolski
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Naadam jest narodowym festiwalem odbywającym się co roku w Mongolii między 11 a 13 lipca. Obejmuje trzy tradycyjne konkurencje sportowe: wyścigi konne, zapasy i łucznictwo. Mongolski Naadam jest nierozłącznie związany z koczowniczym trybem życia Mongołów, którzy przez długi czas zajmowali się pasterstwem na rozległych stepach Azji centralnej. Ważną rolę podczas festiwalu odgrywają tradycyjne przekazy ustne, sztuki sceniczne, kuchnia narodowa, rzemiosło oraz takie formy kulturowe, jak długie pieśni, śpiew alikwotowy Khoomei, taniec Bie biyelgee i gra na skrzypcach Morin khuur. Mongołowie przestrzegają rytuałów i tradycyjnych praktyk, takich jak noszenie specjalnych strojów oraz posługiwanie się specyficznymi narzędziami i akcesoriami sportowymi. Uczestnicy festiwalu otaczają szacunkiem zawodników i zawodniczki oraz konkurujące ze sobą dzieci, a zwycięzcy nagradzani są tytułami. Zawodnikom dedykowane są rytualne pieśni pochwalne i poematy. Każdy uczestnik jest mile widziany i zachęcany do udziału w Naadam, przez co festiwal przyczynia się do uczestnictwa w życiu wspólnoty i zacieśniania więzi. Wszystkie trzy dyscypliny sportowe są bezpośrednio związane ze stylem i warunkami życia Mongołów, a ich przekazywanie i rozwijanie jest tradycyjnym obowiązkiem członków rodzin w ramach wychowania w domu, chociaż ostatnio zostały wprowadzone bardziej sformalizowane metody kształcenia w dziedzinie zapasów i łucznictwa. Rytuały i zwyczaje Naadam podkreślają także szacunek do przyrody i środowiska.

Technika wykonywania ludowych „długich pieśni”– oddech cyrkulacyjny
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Limbe jest fletem poprzecznym z drewna lub bambusa, który tradycyjnie jest używany przy wykonywaniu ludowych pieśni mongolskich – tzw. długich pieśni. Dzięki zastosowaniu techniki oddechu cyrkulacyjnego, muzycy są w stanie grać charakterystyczne dla tych utworów ciągłe, długie melodie. Grający jednocześnie robią wdech przez nos i wydech przez usta, wykorzystując do tego nagromadzone wcześniej w policzkach powietrze, dzięki czemu w ich grze nie ma przerw. Pojedyncze strofy pieśni trwają od około czterech do pięciu minut. Jeden utwór składa się z trzech do pięciu (a niekiedy większej ilości) strof, co wymaga nieprzerwanej gry na flecie od dwunastu do dwudziestu pięciu minut.

Tradycyjne metody nauki wykorzystywane dla osiągnięcia sztuki oddechu cyrkulacyjnego polegają między innymi na nieustannym dmuchaniu na płomień świecy w taki sposób, by nie zgasł oraz na analogicznym ćwiczeniu z wykorzystaniem słomki i szklanki z wodą. Grę charakteryzują miłe dla ucha melodie, melizmat (wykonywanie wielu dźwięków na jednej samogłosce), stłumione tony oraz zręczne i delikatne ruchy palców i języka. Pozostało już niewielu przedstawicieli tej sztuki, stale topnieje liczba muzyków indywidualnych i zespołów. Wynika to z rosnących wpływów zagranicznych gatunków muzycznych oraz z metod nauki. Obecnie ten przejaw kultury mongolskiej jest zagrożony. Pozostało już tylko czternastu wykonawców.

Kaligrafia mongolska
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2013 r.

Mongolska kaligrafia jest techniką zapisu klasycznego mongolskiego pisma, obejmującego dziewięćdziesiąt liter łączonych pionowo ciągłymi kreskami, które tworzą słowa. Litery układane są przy pomocy sześciu podstawowych kresek, nazywanych głową, zębem, trzonem, żołądkiem, dziobem i ogonem. Ta precyzyjna forma pisma używana jest do pisania oficjalnych listów, zaproszeń, korespondencji dyplomatycznej i listów miłosnych; służy również jako skrótowa metoda zapisu, zwana pismem synchronicznym, a także do tworzenia emblematów, znaków graficznych, monet i znaczków w formach „złożonych”. Zgodnie z tradycją, nauczyciele wyszukują najlepszych uczniów, z którymi ćwiczą sztukę kaligrafii przez pięć do ośmiu lat. Tworzą się między nimi silne, trwałe więzy, które pobudzają indywidualne aspiracje artystyczne. Niestety, tempo przemian społecznych, procesy urbanizacji i globalizacji przyczyniły się do znacznego spadku liczby młodych kaligrafów. Obecnie tylko trzech nauczycieli w średnim wieku z własnej woli kształci grupę ponad dwudziestu młodych kaligrafów. Wzrastające koszty utrzymania sprawiają, że mistrzowie kaligrafii nie są już w stanie kształcić swych uczniów nieodpłatnie, dlatego niezbędne jest uruchomienie specjalnych środków, które zachęciłyby młodych do zgłębiania tradycyjnej sztuki pisania oraz zapewniłyby ochronę i ożywienie tradycji mongolskiego pisma i kaligrafii.

Tradycyjne rzemiosło i zwyczaje związane z namiotem mongolskim, zwanym ger
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Budowanie i dekorowanie mongolskich domów ger jest osadzonym w tradycji przedsięwzięciem, które angażuje całe rodziny lub wspólnoty. Mężczyźni zajmują się obróbką drewna, a kobiety i mężczyźni – wykonywaniem dekoracji, szyciem oraz wyrobem filcu. Ger jest okrągłą konstrukcją, złożoną z płóciennych i filcowych ścian, umocowanych na drewnianym szkielecie z tyczek i naciągniętych za pomocą lin, oraz ze stożkowatego dachu, również z płótna i filcu. Konstrukcja jest lekka, co odpowiada potrzebom ludów wędrownych, giętka i łatwa w montażu oraz na tyle wytrzymała, że może być rozkładana na części i ponownie montowana. Jest dość solidna, by oprzeć się gwałtownym wiosennym wichurom. Mongolski Ger ma takie same elementy konstrukcyjne na terenie całego kraju: drewniany szkielet malowany i zdobiony tradycyjnymi ornamentami, pokrycie wykonane z białego filcu i płótna, liny skręcane z sierści zwierząt, podłogi i chodniki z ręcznie wytwarzanego filcu oraz umeblowanie. Sztuka związana z tradycyjnym rzemiosłem jest przekazywana młodym pokoleniom przez starszych rzemieślników. Budowanie i demontowanie ger to czynności angażujące całe rodziny, w trakcie których dzieci uczą się rzemiosła, przyglądając się pracy starszych. Strzyżenie owiec i przygotowanie wełny, wyrób filcu, zszywanie płócien i wykonanie drewnianej konstrukcji to zazwyczaj zajęcia zespołowe. Ze względu na tradycje, które się z nim łączą, mongolski ger odgrywa ważną rolę społeczną i kulturową w życiu rodzin koczowniczych, a jego budowniczowie cieszą się dużym poważaniem.

Szagaj charwaa, mongolska gra w kości
Kraj(e) członkowskie: Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Mongołowie czczą niektóre kości zwierząt hodowlanych, używając ich do obrzędów religijnych i tradycyjnych gier. Jedną z takich popularnych gier zespołowych jest zręcznościowa gra ze strzelaniem kośćmi szagaj charwaa. Drużyna liczy od sześciu do ośmiu graczy. Gra polega na wysyłaniu pstryknięciem palca „strzały” z gładkiej drewnianej podstawki do celu składającego się z baranich kostek (szagajów). Gra się trzydziestoma płaskimi klockami, podobnymi do domina. Grze towarzyszą tradycyjne melodie i pieśni związane z tematem gry w kości, śpiewane przez uczestników. Każdy z zawodników ma własne, ręcznie wykonane przedmioty do gry i nosi specjalny strój zdobiony stosownie do jego rangi i zasług. Członków drużyny łączą bliskie relacje. Obowiązują reguły etyczne, opierające się na wzajemnym szacunku i poszanowaniu godności drugiej osoby. Obrzędy, wiedza, umiejętności, techniki i doświadczenie eksperckie związane z grą w kości, a także umiejętność wytwarzania potrzebnych przedmiotów i akcesoriów są przekazywane w relacji mistrz – uczeń. Zwyczaje związane z grą w kości przyczyniają się do powstania środowiska sprzyjającego rozwojowi osobistemu i dobrobytowi, gdyż każdy z zawodników ma udział w sukcesie zespołowym, a uczestnicy gry wzajemnie się od siebie uczą i pomagają sobie. Zgodnie z tradycją, gra łączy osoby z różnych środowisk, a także sprzyja kształtowaniu podstawy szacunku wobec starszych i graczy wzajemnie wobec siebie oraz zacieśnianiu więzi społecznych.

Zwyczaje związane z obłaskawianiem wielbłądzic
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Obrzęd odprawiany przez mongolskich pasterzy służy zaakceptowaniu przez wielbłądzice potomstwa własnego lub cudzego. Nowo narodzone zwierzę przywiązuje się do matki, a pieśniarz cicho śpiewa monotonną melodię, wykonując przy tym rytualne gesty i wydając odpowiednie dźwięki. Melodię dostosowuje do reakcji zwierzęcia, które niekiedy bywa agresywne. Ma to stopniowo uspokoić wielbłądzicę i skłonić ją do zaakceptowania potomka. Odprawianie obrzędu rozpoczyna się po zapadnięciu zmierzchu. Wymaga doświadczenia w obchodzeniu się z wielbłądami oraz uzdolnień wokalnych i muzycznych, gdyż obrzędowi towarzyszy gra na skrzypcach lub flecie. W większości pasterze sami stosują techniki i metody obłaskawiania wielbłądzic, ale gdy w danej społeczności zabraknie pieśniarza czy muzyka, który mógłby się tego podjąć, wzywa się kogoś, kto się tym zajmuje zawodowo. Obrzęd symbolizuje tworzenie i podtrzymywanie więzi społecznych w rodzinach nomadów i ich społecznościach. Rodzice i osoby starsze przekazują swe umiejętności młodszym w rodzinie. Przemiany społeczne i kulturowe zagrażają podtrzymywaniu tej tradycji. Wielbłądy coraz rzadziej są środkiem transportu, a exodus do ośrodków miejskich sprawia, że liczba pasterzy maleje. W miarę jak młodzi odchodzą od pasterskiego trybu życia, gwałtownie maleje liczba depozytariuszy tego przejawu dziedzictwa niematerialnego.

Tradycyjne zwyczaje mongolskie związane z czczeniem świętych miejsc
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Mongolskie praktyki religijne w świętych miejscach ukształtowały się w przestrzeni kulturowej będącej kolebką koczowniczego stylu życia, w ścisłej harmonii z przyrodą i środowiskiem. Tak jak w dawnym szamanizmie, praktyki te są oparte na wierze w istnienie niewidzialnych bóstw nieba, ziemi, gór i otaczającej przyrody. Starsze osoby mieszkające na tych terenach uczą młodzież, jak uczestniczyć i zachowywać się w czasie ceremonii. Tradycyjna ceremonia czczenia bóstwa buduje więzi społeczne, daje poczucie solidarności i podnosi świadomość współzależności między człowiekiem i przyrodą. Mongolski reżim komunistyczny zabronił niektórych praktyk religijnych, w tym czczenia świętych miejsc, co poważnie zagroziło ich przetrwaniu. Chociaż rząd i społeczności lokalne podejmują obecnie aktywne działania na rzecz odnowienia tych tradycji, istnieje wiele wyzwań. Należą do nich: postępująca globalizacja i urbanizacja, migracja pasterzy z terenów dawnego kultu do miast, drastyczne zmniejszenie się liczby praktykujących i kapłanów posiadających niezbędną wiedzę, projekty inwestycyjne związane z przemysłem wydobywczym. Niemniej jednak lokalna społeczność jest entuzjastycznie nastawiona do przywrócenia tradycji i chętna do przekazywania związanej z nią wiedzy. W ostatnich latach zaczęto odrestaurowywać wiele świątyń i stworzono warunki do odprawiania praktyk religijnych na tych obszarach.

Tradycyjna technika wytwarzania ajragu (kumysu) i związane z nim zwyczaje
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Element dziedzictwa obejmuje tradycyjną metodę wytwarzania ajragu (sfermentowanego napoju uzyskiwanego z mleka klaczy) wraz z potrzebnym do tego wyposażeniem, takim jak khokhuur (naczynie ze skóry wołowej), buluur (szpatułka) i khovoo (podpuszczka). Podstawowa technika wytwarzania ajragu polega na dojeniu klaczy, chłodzeniu świeżego mleka, a następnie energicznym wstrząsaniu go i mieszaniu – ponad 500 razy – szpatułką w skórzanym naczyniu, w którym wcześniej pozostawiono zaczyn (odrobinę odpowiednio przygotowanego starego kumysu) w celu wspomożenia fermentacji. Khokhuur i pozostałe narzędzia wytwarzane są przez osoby o ogromnej wiedzy, przekazywanej od wieków z pokolenia na pokolenie oraz specjalnych umiejętnościach, wśród których szczególnie ważne jest przygotowanie i odpowiednie przechowanie zaczynu. Pożywny i lekkostrawny napój ajrag jest ważną częścią codziennej diety Mongołów, a także – co zostało udowodnione – skutecznym lekarstwem na niektóre choroby. Odgrywa również istotną rolę jako symboliczny napój w codziennym życiu pasterzy, a także podczas różnych uroczystości towarzyskich. Tradycyjnie, jako szczególnego znaczenia trunek towarzyszy festynom i świętom, ofiarowaniom i błogosławieństwom religijnym. Depozytariusze i praktycy dziedziczą związane z tą tradycją umiejętności i wiedzę od swoich przodków, zgodnie z tysiącletnią tradycją.