Malezja

Teatr Mak Yong
Kraj(e) członkowski(e): Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

tarożytna forma teatru, stworzona przez społeczności Malajów zamieszkujących Malezję, stanowi połączenie gry scenicznej, muzyki wokalnej i instrumentalnej, sztuki gestykulacji i wyszukanych kostiumów. Pochodzące z okolic Kelantan w północno-zachodniej Malezji, spektakle teatru Mak Yong wystawiane są głównie dla rozrywki lub w celach rytualnych, kiedy towarzyszą praktykom uzdrawiania chorych.

Zdaniem ekspertów, teatr Mak Yong pojawił się w Malezji na długo przed islamizacją tego kraju. Do roku 1920 przedstawienia organizowane były jako spektakle teatru królewskiego i odbywały się pod patronatem samego sułtanatu Kalenten. Dzięki temu, tradycja łatwo rozprzestrzeniała się w rolniczych regionach, gdzie – inspirowana sztuką dworską – zachowała wszystkie jej atrybuty, w tym wyrafinowane stroje. Typowe przedstawienie Mak Yong rozpoczyna się złożeniem ofiary bóstwom, po którym następują tańce, gra aktorów i muzyka, jak również improwizowane monologi i dialogi. Jedna historia może być przedstawiana przez kilka kolejnych wieczorów, a każdy spektakl może trwać trzy godziny. W tradycyjnych malajskich wioskach spektakle wystawiane są na tymczasowych scenach zbudowanych z drewna i liści palmowych. Widzowie siedzą z trzech stron sceny, czwarta zarezerwowana jest dla orkiestry, która składa się z trójstrunowych spiczastych skrzypiec rebab, pary dwustronnych bębnów beczkowych gendang oraz wiszącego gongu tetawak. Większość ról w spektaklach grają kobiety, a scenariusze oparte są na starych malajskich opowieściach ludowych, przedstawiających historie królów, świętych i błaznów. Spektakle Mak Yong są także związane z rytuałami uzdrawiania chorych przez szamanów, którzy dokonują tego poprzez śpiew, trans taneczny i egzorcyzmy.

Wymagające lat treningu Spektakle Mak Yong, dotrwały do dnia dzisiejszego głównie drogą przekazu ustnego. We współczesnych społeczeństwach tylko nieliczni młodzi ludzie gotowi są poświęcić tyle czasu na opanowanie trudnej sztuki aktorskiej. W rezultacie, repertuar teatru Mak Yong staje się coraz uboższy, liczba aktorów zdolnych wystąpić w spektaklu coraz mniejsza i ważna tradycja kulturalna stopniowo zanika.

Dondang Sajang
Kraj(e) członkowski(e): Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Dondang Sajang to tradycyjna forma sztuki malezyjskiej, wciąż praktykowana w Melakce przez cztery społeczności: malajską, Baba Njonja, Czitti i portugalską. Na ten element dziedzictwa składają się: muzyka (na skrzypce, gongi, tamburyny lub bęben), piosenki i pieśni oraz piękne, melodyjne strofy poetyckie. Znane również jako ballady miłosne, pieśni te używane są przez społeczności do wyrażania uczuć, a także udzielania rad na specyficzne tematy, takie jak miłość czy życzliwość. W erze Sułtanatu Melakki, w XV wieku, Dondang Sajang wystawiane było podczas oficjalnych uroczystości i wydarzeń w Pałacu Królewskim, w następstwie czego zyskało później popularność w określonych kręgach społecznych. Według tradycji, Dondang Sajang wykonywane jest przy akompaniamencie muzyki, przez dwoje różnej płci artystów, którzy śpiewają na przemian czterowierszami. Na ogół pieśniarze Dondang Sajang odznaczają się wysokim kunsztem w recytacji poezji. Jednakże spektakle otwarte są dla wszystkich, niezależnie od wieku, zawodu, statusu społecznego czy wyznawanej religii, a sztuka ta uznawana jest za środek przekazu pozytywnych wiadomości i dzielenia się uczuciami: miłości, radości lub smutku, co wzmacnia więzy społeczne. Spektakle odbywają się regularnie, szczególnie podczas spotkań, festiwali i przyjęć. Obecnie jest też organizowanych wiele programów kulturalnych, zajęć praktycznych i szkoleń dla osób zainteresowanych uczestnictwem, które pozwalają im doskonalić umiejętności wokalne i sceniczne.

Silat
Kraj(e) członkowski(e): Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Silat to wojenna sztuka samoobrony i przetrwania, trwale zakorzeniona w tradycji Archipelagu Malajskiego. Wywodzący się z wczesnego okresu Królestwa Langkasuka, Silat z czasem przekształcił się w doskonałą praktykę treningu fizycznego i duchowego, obejmującą także tradycyjny strój malajski, instrumenty muzyczne i zwyczaje. Istnieje wiele stylów Silat, inspirowanych ruchami ludzkiego ciała, zwierząt i przyrody. Na przykład Silat Harimau opiera się na wystudiowanych, rytmicznych ruchach imitujących sztukę samoobrony wobec ataku tygrysa. W samej Malezji znanych jest ponad 150 stylów Silat, których nazwy pochodzą od elementów przyrody, takich jak zwierzęta i rośliny. Pierwotnie malajski Silat praktykowany był przez wojowników, jako szlachetnie urodzonych strażników sprawiedliwości. Obecnie jest on udziałem mistrzów, guru, nauczycieli i uczniów, którzy stali się odpowiedzialni za utrzymanie tej praktyki kulturowej. Treningi odbywają się zwykle wieczorem lub w nocy, na otwartej przestrzeni, takiej jak np. dziedziniec, i prowadzone są przez mistrza oraz „Jurukaka”. Przeszkolono już w ten sposób znaczną liczbę praktyków Silat, a w kilku regionach kraju powstały specjalne centra szkoleniowe. Dzięki upowszechnieniu, praktyka ta stopniowo zmieniała swój charakter, ewoluując ze sztuki walki coraz bardziej w kierunku sztuki widowiskowej, by ostatecznie stać się dzisiaj popularnym sportem uprawianym dla zdrowia i rekreacji.

Ceremonia Ong Chun / Wangchuan / Wangkang, rytuały i powiązane z nimi praktyki, mające na celu utrzymanie zrównoważonych relacji między człowiekiem a oceanem
Kraj(e) członkowski(e): Chiny/Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Ceremonia Ong Chun i związane z nią praktyki są zakorzenione w ludowych zwyczajach oddawania czci bóstwu Ong Yah, które, według wierzeń, ma chronić ludzi i ich ziemię przed katastrofami. Mające swoje początki w chińskim regionie Minnan, między XV a XVII wiekiem, uroczystości te są obecnie organizowane głównie w regionach przybrzeżnych nad zatokami Xiamen i Quanzhou, a także w społecznościach chińskich w Malakce w Malezji. Zaginionych na morzu uważa się za „dobrych braci”, którzy stali się samotnymi, wędrownymi duszami. Na początku uroczystości ludzie gromadzą się nad morzem, aby następnie powitać Ong Yah w świątyniach lub salach klanowych. Jednocześnie wznoszone są maszty oświetlone lampami, aby przywołać „dobrych braci” i uwolnić ich od męczarni. Z tego powodu między innymi uroczystości te uznawane są za „spełnianie dobrych uczynków”. Przedstawiciele społeczności biorących udział w wydarzeniu stają na czele procesji, otwierającej drogę do drewnianej lub papierowej łodzi Ong Yah. W trakcie procesji ma miejsce cały szereg występów artystycznych, które obejmują między innymi opery gaojia i gezai, taniec smoka i lwa oraz przedstawienia kukiełkowe. Ten element dziedzictwa niematerialnego utrwala historyczną pamięć o przodkach, którzy wędrowali po oceanach, jednocześnie podtrzymując więzi społeczne w obliczu sytuacji kryzysowych, takich jak katastrofy statków, i budując harmonijne relacje między człowiekiem a oceanem. Jest również przykładem dialogu międzykulturowego między społecznościami.

Pantun
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja/Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Pantun to gatunek poezji malajskiej, służący wyrażaniu złożoności myśli i emocji. Jest to najczęściej spotykana forma poezji mówionej w krajach nadmorskich Azji Południowo-Wschodniej, uprawiana w tym regionie od co najmniej 500 lat. Pantun ma najczęściej budowę czterowersową, z układem rymów a-b-a-b. Ten rodzaj poezji jest recytowany z akompaniamentem muzyki, śpiewany jako piosenka lub odczytywany jako tekst. Ponad siedemdziesiąt procent utworów wyraża uczucia miłości do partnera, rodziny, wspólnoty lub przyrody. Wersety są recytowane lub śpiewane na weselach lub z okazji tradycyjnych wydarzeń czy oficjalnych świąt. Jest to najbardziej akceptowany społecznie sposób pośredniego i zarazem delikatnego wyrażania uczuć, a jednocześnie instrument/ przekazu norm etycznych i zasad moralnych, ponieważ wiersze często odnoszą się do wartości religijnych i kulturowych, takich jak powściągliwość, szacunek, uprzejmość i pokora. Pantun odgrywa również rolę dyplomatyczną w rozwiązywaniu konfliktów, ponieważ pozwala rozmawiać o ważnych kwestiach z poszanowaniem wrażliwości drugiej strony. Poezja opiewa harmonię w relacjach człowieka z naturą i otwartość w stosunkach międzyludzkich. Pantun jest nauczany formalnie w szkołach, na warsztatach artystycznych, a także drogą edukacji nieformalnej.

Songket
Kraj(e) członkowski(e): Malezja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości

Songket jest tradycyjną malezyjską tkaniną wykonywaną przez kobiety na Półwyspie Malajskim i w stanie Sarawak. Termin odnosi się do dekoracyjnej techniki tkackiej, polegającej na wplataniu w osnowę i wątek złotych lub srebrnych nici. W efekcie, na barwnym tle pojawia się ozdobny motyw. Tkanina jest wytwarzana na tradycyjnych malajskich dwupedałowych krosnach zwanych kek. Jest wyrobem bardzo wyrafinowanym, którego wykonanie wymaga miesięcy pracy doświadczonych rękodzielników. Pochodząca z XVI wieku technika tkacka przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Styl songket wyróżnia wzornictwo o motywach geometrycznych lub roślinno-zwierzęcych, takich jak kwiaty, ptaki i owady. Tradycyjnie tkanina była noszona jedynie przez władców i ich rodziny. Dzisiaj wykorzystywana jest przez ludność malajską w tradycyjnych strojach noszonych z okazji ceremonii królewskich, wesel, świętowania narodzin, świąt i pełnienia oficjalnych funkcji państwowych. Wyrób tkanin songket zawsze należał do kobiet, ale mężczyźni przyczyniają się do ich wytwarzania, wykonując sprzęt tkacki.

Mek Mulung

Kraj członkowski: Malezja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony w 2023 r.

Mek Mulung to tradycyjne malezyjskie przedstawienie obejmujące grę aktorską, dialogi, śpiew i taniec. Pochodzi z wioski Wang Tepus i jest wykonywane przez grupę liczącą od piętnastu do dwudziestu osób, którym towarzyszy zespół muzyczny grający na tradycyjnych instrumentach perkusyjnych i dętych, takich jak bębny, klapsy i gong. Mek Mulung ma ustaloną strukturę i jest wykonywany w otwartej stodole, z widzami otaczającymi wykonawców. Głównymi postaciami w przedstawieniu Mek Mulung są król i księżniczka, oboje ubrani w tradycyjne stroje, a także szaman, pokojówki i antagoniści. Pierwotnie wszyscy aktorzy byli mężczyznami, z których niektórzy nosili kobiece ubrania do ról kobiecych; obecnie jest to praktykowane przez mężczyzn i kobiety. Spektakl Mek Mulung, początkowo wykonywany jako święto i wyraz wdzięczności po dobrych zbiorach, rozpoczyna się w przeddzień występu wspólną ucztą dla artystów i ich sąsiadów, przyjaciół i gości. Tradycyjnie, wiedza i umiejętności związane z Mek Mulung są przekazywane ustnie przez praktyków swoim dzieciom. Obecnie praktyka ta jest również przekazywana w szkołach i na uniwersytetach, a także poprzez seminaria, warsztaty, fora oraz festiwale i uroczystości kulturalne. Obchody są postrzegane przez praktykujące społeczności jako sposób na promowanie żywych interakcji społecznych i dialogu.