Kirgistan

Sztuka akynów, kirgiskich opowiadaczy eposów
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Kirgistan, usytuowany majestatycznie pośród szczytów górskich Tien- Szan w Azji Środkowej, szczyci się przepięknym naturalnym krajobrazem i starodawnymi tradycjami nomadyjskimi. Dominującą wśród kirgiskich koczowników formą ekspresji kulturalnej jest narracja eposów, która przetrwała przez wieki wyłącznie w formie przekazu ustnego. Sztuka akynów – kirgiskich opowiadaczy eposów, łączy w sobie śpiew, performance, improwizację i kompozycję muzyczną. Eposy są przedstawiane podczas uroczystości religijnych, prywatnych obchodów okolicznościowych i świąt narodowych. Tradycja ta jest żywa głównie w północnych i południowych regionach obecnej Republiki Kirgiskiej. Unikatowość eposów kirgiskich polega przede wszystkim na ich porywającej dramatycznej fabule i filozoficznych fundamentach. Ponadto, stanowią one prawdziwą ustną encyklopedię kirgiskich wartości społecznych, wiedzy o kulturze i historii. Ważnym eposem kirgiskim jest licząca tysiąc lat trylogia Manas, w skład której wchodzą eposy Manas, Semetej i Sejtek. To arcydzieło jest warte uwagi nie tylko ze względu na swoją wyjątkową długość (jest 16 razy dłuższe od Iliady i Odysei Homera), ale również ze względu na bogactwo treści. Łącząc fakt z legendą, Manas uwiecznia ważne wydarzenia z burzliwych dziejów historii Kirgistanu, począwszy od IX wieku. Kirgizi zachowali również ponad czterdzieści „mniejszych” eposów. Podczas gdy Manas jest eposem wyłącznie narracyjnym, natomiast krótsze dzieła są na ogół przedstawiane przy akompaniamencie komuza, kirgiskiej trzystrunowej lutni. Każdy epos ma swój charakterystyczny temat, melodię i styl narracji. Akyni byli kiedyś wysoce szanowanymi ludźmi, którzy podróżowali z regionu do regionu i często uczestniczyli w konkursach opowiadania historii. Byli podziwiani za ekspresję gestów, intonację, żywą mimikę, doskonale pasującą do przesyconej emocjami treści eposu. W latach 20. pierwsza część trylogii Manas została zapisana w oparciu o ustną interpretację wspaniałego epickiego pieśniarza, Sagynbaja. W okresie rządów sowieckich akyni wciąż występowali, mimo że rząd zakazał wystawiania „mniejszych” eposów.

Novruz, Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan/Indie/Iran/Kirgistan/Uzbekistan/Pakistan/Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Święto Novruz (Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz) oznacza Nowy Rok i nadejście wiosny. Obchodzone jest 21 marca na rozległym obszarze geograficznym, obejmującym m.in. Azerbejdżan, Indie, Iran, Kirgistan, Pakistan, Turcję i Uzbekistan. Ze świętem związanych jest wiele lokalnych tradycji, jak przywoływanie postaci Jamszida, mitycznego króla perskiego oraz wiele innych lokalnych opowieści i legend. Obrzędy, które towarzyszą świętu, mogą różnić się w zależności od miejsca i lokalnych tradycji – od skakania przez ogień lub wodę w Iranie, poprzez rozpalanie ogni u wejścia do domu, po tradycyjne zapasy i wyścigi konne w Kirgistanie. We wszystkich regionach świętu towarzyszą pieśni i tańce oraz uroczyste rodzinne lub wioskowe uczty. Podczas obchodów obdarowuje się przede wszystkim dzieci, które biorą czynny udział w wielu przygotowaniach do święta, np. w dekorowaniu gotowanych na twardo jajek. Wiodącą rolę w przygotowaniu do święta i jego zachowaniu dla przyszłych pokoleń odgrywają kobiety. Navruz wzmacnia związki między pokoleniami i w obrębie rodzin oraz więzi sąsiedzkie, dzięki czemu wpływa na kulturową różnorodność i przyjazne relacje między przedstawicielami odmiennych grup.

Ala-kiyiz i Shyrdak, sztuka wyrobu tradycyjnych kirgiskich dywanów z filcu
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2012.

Wyrób dywanów z filcu jest sztuką uprawianą przez Kirgizów od niepamiętnych czasów. Stanowi integralną część ich dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z tradycją, istnieją dwa rodzaje dywanów: Ala-kiyiz i Shyrdak. Wiedza, techniki, różnorodność, znaczenie ornamentów i ceremoniały związane z wyrobem dywanów są ważnymi elementami kultury, stanowiąc źródło tożsamości i poczucia ciągłości ludu kirgiskiego. Wykonywanie dywanów z filcu jest nierozerwalnie związane z trybem życia nomadów. Dywany chronią przed chłodem i służą dekorowaniu wnętrz. Wyrób dywanów wymaga jedności w łonie danej społeczności i sprzyja przekazywaniu tradycyjnej wiedzy przez starsze kobiety, przebywające na górzystych obszarach wiejskich, młodym dziewczętom z ich rodzin. Tradycji tej grozi jednak zaginięcie. Zajmuje się nią coraz mniej osób, większość z nich ma ponad 40 lat. Brak wsparcia ze strony rządu, brak zainteresowania ze strony młodego pokolenia, popularność tanich i niskiej jakości dywanów z włókien syntetycznych, a także trudności z zaopatrzeniem w surowce dodatkowo pogarszają sytuację. Z tego powodu, z kirgiskich wnętrz niemal zupełnie zaniknęły już zwyczaje związane z dywanami Al-kiyiz, a wyrób dywanów Shyrdak jest poważnie zagrożony.

Kirgiska trylogia epicka: „Manas”, „Semetej” i „Sejtek”
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Epicka trylogia kirgiska „Manas”, „Semetej” i „Sejtek” opiewa zjednoczenie się rozproszonych ludów w jeden naród. Jest świadectwem pamięci historycznej narodu kirgiskiego i zawdzięcza swe przetrwanie opowiadaczom, którymi mogą być mężczyźni i kobiety w każdym wieku. Stają się oni opowiadaczami po tym, jak nawiedza ich proroczy sen, uważany za znak dany przez bohaterów eposu. W czasie opowiadania popadają oni w stan zbliżony do transu. By odtworzyć dawną atmosferę epopei, posługują się różnymi formami narracji, wybijaniem rytmu, modulacją głosu i gestykulacją. Opowieść może trwać bez przerwy przez 13 godzin. Trylogia opowiadana jest z różnych okazji, począwszy od świąt wiejskich po święta narodowe. Opowiadacze stanowią oparcie moralne i duchowe dla społeczności lokalnych i poszczególnych osób w czasie ważnych uroczystości, konfliktów czy klęsk żywiołowych. Mają oni poczucie osobistej odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe, które przekazują. Trylogia pomaga młodym ludziom lepiej zrozumieć własną historię i kulturę, środowisko przyrodnicze, a także inne narody. Daje im również poczucie tożsamości. Jako element edukacji formalnej, wspiera tolerancję i wielokulturowość. W edukacji nieformalnej przekaz następuje w relacji nauczyciel – uczeń.

Tradycja budowania jurt kirgiskich i kazachskich
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan/Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Jurta jest domostwem koczowniczych ludów kazachskich i kirgiskich. Składa się z drewnianego okrągłego stelaża pokrytego filcem, łatwego w montażu i demontażu. Jurty budowane są i dekorowane przez rzemieślników – mężczyzn i kobiety posiadających specjalistyczną wiedzę. Buduje się je z surowców naturalnych i odnawialnych. Mężczyźni i ich uczniowie wznoszą ręcznie drewniany stelaż, a także wykonują drewniane akcesoria z drewna, skór, kości i metalu. Kobiety zajmują się dekorowaniem wnętrza i zewnętrznej powierzchni zdobionej tradycyjnymi motywami zwierzęcymi, roślinnymi lub geometrycznymi. Zgodnie z przyjętymi regułami, wykonują te czynności w grupie, pod nadzorem doświadczonych kobiet. Zajmują się one tkaniem, przędzeniem, pleceniem, filcowaniem, haftowaniem, szyciem i innymi tradycyjnymi technikami rzemieślniczymi. Wykonanie jurt angażuje całą społeczność rzemieślników, służąc umacnianiu wspólnych wartości, sprzyjając konstruktywnej współpracy i rozwijając twórczą wyobraźnię. Wiedza i umiejętności są zazwyczaj przekazywane w rodzinie albo w relacji mistrz - uczeń. Wszystkie uroczystości, ceremonie, narodziny, wesela i obrzędy pogrzebowe odbywają się w jurcie, która jest w związku z tym symbolem rodziny i tradycyjnej gościnności, stanowiącej podstawę tożsamości ludów kazachskich i kirgiskich.

Aitysh/Aitys, sztuka improwizacji
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan/Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Aitysh/Aitys to współzawodnictwo w improwizowanej poezji mówionej lub śpiewanej przy wtórze muzyki granej na tradycyjnych instrumentach - kazachskiej dombrze lub kirgiskim komuzie. Dwóch wykonawców (akyns) siedzi naprzeciwko siebie i prowadzi dialog na aktualne tematy zadane im przez słuchaczy. Treść wypowiedzi oscyluje między humoreską a głęboką refleksją filozoficzną. Zwycięzcą ogłaszany jest ten, kto zdaniem publiczności wykaże się większą wirtuozerią muzyczną i rytmiczną, oryginalnością, pomysłowością, mądrością i refleksem. Niekiedy zdania wypowiadane w czasie słownych zapasów wchodzą do powszechnego obiegu jako popularne powiedzenia. Improwizacje poetyckie odbywają się z różnych okazji, od miejscowych świąt po uroczystości narodowe. Służą wówczas jako forum do poruszenia ważnych spraw społecznych. Aitysh tradycyjnie jest domeną mężczyzn, ale obecnie w szranki stają również kobiety, które poprzez tę formę sztuki wyrażają własne aspiracje i punkt widzenia kobiet. Sztuka improwizacji jest bardzo popularna w wieloetnicznych społeczeństwach Kazachstanu i Kirgistanu i stanowi o tożsamości społeczności, z których wywodzą się akyns. Najbardziej doświadczeni wykonawcy przekazują swoje umiejętności młodszemu pokoleniu.

Kultura związana z wypiekaniem i dzieleniem się chlebem zwanym Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan / Iran / Kazachstan / Kirgistan / Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Wypiekanie i dzielenie się chlebem w społecznościach Azerbejdżanu, Iranu, Kazachstanu, Kirgistanu i Turcji pełni funkcje społeczne, dzięki czemu tradycja jest podtrzymywana przez wiele osób. Wypiek chleba w formie placków zwanego Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka, angażuje co najmniej trzy osoby, często z tej samej rodziny. Każda z nich ma określone zadania. Na wsi chleb jest wypiekany wspólnie przez sąsiadów. Można go również nabyć w tradycyjnych piekarniach. Chleb jest wypiekany w wydrążonych w ziemi glinianych lub kamiennych piecach (tandyrs/tanūrs) na metalowych płytach (sājs) lub w kotłach (kazans). Chleb towarzyszy codziennym posiłkom, ale też spożywany jest z okazji ślubów, narodzin dziecka, pogrzebów, wypoczynku czy podczas modlitw. W Azerbejdżanie i w Iranie chleb kładzie się na ramionach panny młodej albo, po rozkruszeniu, na jej głowie, co ma wyrażać życzenia pomyślności. W Turcji chleb rozdaje się sąsiadom nowożeńców. W Kazachstanie, zgodnie z tradycją, chleb wypieka się w czasie pogrzebu, by chronić zmarłego oczekującego na boski werdykt. W Kirgistanie dzielenie się chlebem w czasie pogrzebu ma zapewnić zmarłemu lepsze życie w zaświatach. Wszystkie te zwyczaje, czynnie pielęgnowane i przekazywane w rodzinie oraz w relacji mistrz-uczeń odzwierciedlają gościnność, solidarność i wierzenia symbolizujące wspólne korzenie kulturowe. Wzmacnia to poczucie przynależności do wspólnoty.

Kok-boru, tradycyjna gra konna
Kraj(e) członkowskie: Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Tradycyjna gra konna kok-boru łączy w sobie tradycyjne praktyki, widowisko i grę jako taką. W grze uczestniczą dwie drużyny. Zadaniem zawodników jest poderwanie w czasie jazdy i zrzucenie do bramki rywali korpusu zabitego kozła zwanego „ulak”, współcześnie zastąpionego kukłą. Depozytariuszami są zawodnicy zespołów pierwszej ligi, ekip pół-profesjonalnych i amatorskich, a także szeroka publiczność. Rolę sędziów pełnią najbardziej doświadczeni jeźdźcy. Istnieje ponadto kategoria „kalystar” (starszych), którzy są gwarantem bezstronności. Kok-boru jest wyrazem tradycji kulturowej i historycznej, a także duchowej tożsamości uczestników gry. Przyczynia się do umacniania spójności wspólnot, niezależnie od statusu społecznego. Gra sprzyja kulturze pracy zespołowej, odpowiedzialności i wzajemnemu poszanowaniu uczestników, a jej zasady poznaje się w sposób naturalny – poprzez pokazy oraz podczas rozgrywek organizowanych z okazji świąt i uroczystości. Przetrwanie tego przejawu dziedzictwa zapewnione jest dzięki stałemu przekazowi wiedzy i umiejętności, pracom naukowym oraz organizowanym szkoleniom. Kluczową rolę w jego promowaniu i ochronie odgrywa działalność krajowej federacji kok-boru, utworzonej w 1998 r.

Rękodzielnictwo związane z ak-kalpak, tradycyjna wiedza i umiejętności dotyczące wyrobu kirgiskiego męskiego nakrycia głowy
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Al-kalpak – męskie nakrycie głowy z białego filcu, mające znaczenie sakralne – jest tradycyjnym wyrobem rękodzielnictwa kirgiskiego. . Rękodzielnictwo jest sumą stale rozwijającej się wiedzy i umiejętności w zakresie folowania, kroju, szycia i haftu. Zajmują się nim kobiety. Wiedzy nabywa się w drodze przekazu ustnego, w tym w czasie zajęć praktycznych i warsztatów. Wyróżnia się 80 rodzajów ak-kalpak zdobionych różnymi wzorami. Każdy z nich ma własną historię i znaczenie sakralne. Nakrycie głowy jest ekologiczne i przyjemne w noszeniu. Przypomina ośnieżoną górę, której cztery stoki symbolizują cztery żywioły – powietrze, wodę, ogień i ziemię. Cztery krawędzie symbolizują życie, a znajdujące się na górze frędzle i motyw drzewa genealogicznego – pamięć o przodkach i ciągłość pokoleń. Al-kalpak symbolizuje jedność plemion i społeczności kirgiskich, wyróżniając je wśród innych grup etnicznych. Jednocześnie sprzyja integracji, zwłaszcza wtedy, gdy na znak jedności czy żałoby, z okazji świąt czy pogrzebu zakładają go przedstawiciele innych grup etnicznych. Wiedza i umiejętności przekazywane są w czasie warsztatów organizowanych w całym kraju. Projekt zatytułowany „Z pokolenia na pokolenie”, poświęcony tradycyjnym technikom wyrobu al-kalpak, w 2013 roku był realizowany w całym kraju, a jego podsumowaniem stały się wystawa i publikacja.

Tradycyjna gra strategiczna Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala/Göçürme
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan / Kirgistan / Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Gra strategiczna, nosząca nazwę Togyzqumalaq/Toguz Korgool lub Mangala/Goçerme to tradycyjna gra, rozgrywana na specjalnych planszach lub w miejscach prowizorycznie do tego przystosowanych, np. z wykorzystaniem dołków wykopanych w ziemi. Gra może być rozgrywana pionkami/kulkami kamiennymi, drewnianymi, metalowymi lub wykonanymi z kości, orzechów lub nasion, które rozkłada się w otworach. Zwycięża gracz, któremu uda się zebrać najwięcej kulek. Istnieje kilka odmian gry. Na przykład plansza może mieć dwa, trzy, cztery, sześć lub dziewięć otworów, w zależności od liczby graczy, od których też zależy czas trwania gry. W krajach wpisujących ten element na Listę, jest on powiązany z innymi tradycyjnymi zawodami rzemieślniczymi, takimi jak rzeźbienie w drewnie lub w kamieniu, czy wyrób biżuterii. Mistrzowie snycerscy oraz jubilerzy tworzą piękne plansze i pionki do gry. Konstrukcja plansz odzwierciedla tradycyjny światopogląd i twórczość artystyczną rzemieślników. Gra poprawia umiejętności poznawcze, motoryczne i społeczne graczy. Wzmacnia ich zdolność strategicznego i twórczego myślenia, ucząc także cierpliwości i życzliwości. Jest przekazywana zarówno drogą edukacji formalnej, jak i nieformalnej. Ostatnio społeczności lokalne, zaangażowane w promocję tej formy dziedzictwa, opracowały aplikacje mobilne, upowszechniające wiedzę na temat tego, jak grać i wygrywać w Togyzqumalaq. Stały się one nowym sposobem przekazywania wiedzy i popularyzacji tego elementu dziedzictwa wśród młodych ludzi.

Gry nomadów, odkrywanie na nowo dziedzictwa i celebrowanie różnorodności
Kraj (e) członkowskie: Kirgistan

Program wybrany w 2021 r. do Rejestru dobrych praktyk

Dziedzictwo kulturowe ludu kirgiskiego jest nierozerwalnie związane z koczowniczym trybem życia. Niemniej w czasach sowieckich, kiedy następowało przymusowe osiedlanie się ludności, wiele elementów dziedzictwa było zagrożonych, w tym tradycyjne gry. Po uzyskaniu niepodległości w 1991 r. lokalne społeczności kirgiskie mogły zająć się rewitalizowaniem i pielęgnowaniem swojej kultury tradycyjnej. Osoby uprawiające tradycyjne gry lub posiadające wiedzę na temat dziedzictwa różnych społeczności zebrały się po raz pierwszy w skali całego kraju w 2007 r., by zastanowić się, jak zmierzyć się z problemami i potrzebami w zakresie ochrony tradycyjnych gier. Spośród wielu wyzwań wyłoniono wówczas dwa, które wymagały podjęcia pilnych działań: zanikanie wiedzy na temat tradycyjnych gier i brak zainteresowania w młodym pokoleniu. W wyniku długich dyskusji określono główne potrzeby w zakresie ochrony, stanowiące podstawę programu pod nazwą: Gry nomadów, odkrywanie na nowo dziedzictwa, celebrowanie różnorodności. Osiągnięto wówczas porozumienie w sprawie nadania priorytetowego charakteru działaniom zmierzającym do dokumentowania i zidentyfikowania tradycyjnych gier w różnych regionach kraju. Zaawansowany wiek depozytariuszy groził bezpowrotną utratą wiedzy na ten temat, co sprawiało, że działania dokumentacyjne miały pierwszoplanowe znaczenie.

Sokolnictwo - żywe dziedzictwo ludzkości
Kraje członkowskie: Arabia Saudyjska/ Austria/ Belgia/ Chorwacja/ Czechy/ Francja/ Hiszpania/ Holandia/ Irlandia/ Katar/ Kazachstan/ Kirgistan/ Maroko/ Mongolia/ Niemcy/ Pakistan/ Polska/ Portugalia/ Republika Korei/ Słowacja/ Syryjska Republika Arabska/ Węgry/ Włochy/ Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Sokolnictwo to, praktykowana od ponad 4 tysięcy lat. sztuka i tradycyjna praktyka układania sokołów, a niekiedy również innych ptaków drapieżnych – orłów, jastrzębi i myszołowów. W czasach wczesnego średniowiecza została udokumentowana w różnych częściach świata. Pierwotnie polowania wytresowanych ptaków drapieżnych były dla człowieka sposobem na zdobywanie pożywienia. Z czasem sokolnictwo zaczęło nabierać innego znaczenia, stając się praktyką społeczną i rozrywką, a także sposobem obcowania z przyrodą. Obecnie sokolnictwo jest uprawiane w wielu krajach przez osoby w różnym wieku. W wielu spośród nich stanowi ważny symbol kulturowy. Sokolnictwo przekazywane jest z pokolenia na pokolenie w różny sposób, przez naukę pod okiem mentora, w rodzinie czy w klubach szkoleniowych. Nowoczesna praktyka sokolnicza to przede wszystkim ochrona sokołów i ich zdobyczy oraz środowiska ptaków, a także praktyki jako takiej. Mimo że sokolnicy wywodzą się z różnych tradycji, wszystkich łączą wspólne wartości i praktyki, takie jak metody hodowli, szkolenia ptaków i opiekowania się nimi, wykorzystywany sprzęt i więzi, jakie wytwarzają się między sokolnikiem i ptakiem. Społeczność sokolników wspiera powstawanie szpitali sokolniczych, ośrodków hodowlanych, agencji ochrony przyrody oraz wyrób tradycyjnego sprzętu.

Tradycja opowiadania anegdot Hodży Nasreddina/Mułły Ependi/Nasruddina Effendiego Nasrendina
Kraje członkowskie: Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turcja, Turkmenistan, Uzbekistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerualnego dziedzictwa ludzkości w 2022 roku.

Tradycja opowiadania anegdot o Hodży Nasreddinie obejmuje praktyki społeczne i festiwale związane z opowiadaniem facecji i zabawnych historyjek, przypisywanych Hodży Nasreddinowi – filozofowi i mędrcowi znanemu z postrzegania życia i ludzkich doświadczeń w sposób humorystyczny. Mimo pewnych różnic, przejawiających się w wizerunku społecznym, imionach bohatera i treści opowiadanych historii, kluczowe cechy są wspólne dla dziedzictwa Azerbejdżanu, Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu. Anegdoty są przekazywane ustnie i poprzez źródła pisane. Stały się też inspiracją dla lokalnych powiedzeń i przysłów. Wiele z nich weszło do kanonu klasyki, są popularyzowane w prasie i książkach, w filmie i telewizji, w tym w specjalnych programach telewizyjnych dla dzieci. Anegdoty są przepojone głęboką mądrością. Cechują je cięte riposty, posługiwanie się absurdem i elementem zaskoczenia, łamanie przyjętych norm. Narrator znajduje nieoczekiwane wyjście ze skomplikowanych sytuacji, z których zawsze wychodzi zwycięsko dzięki sile własnego słowa. Anegdoty pełnią funkcję zarówno edukacyjną, jak i rozrywkową, służą do wzbogacania rozmów, wzmacniania argumentów, przekonywania innych lub wyjaśniania sytuacji. Władze lokalne, uczelnie i organizacje pozarządowe odgrywają istotną rolę w utrwalaniu tradycji opowiadania anegdot, organizując różne przedsięwzięcia i festiwale służące ich upowszechnianiu na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym.

Elechek, kirgiskie kobiece nakrycie głowy: tradycyjna wiedza i rytuały

Kraj członkowski: Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Elechek to tradycyjne kobiece nakrycie głowy składające się z czepka i z bardzo długiego kawałka białego materiału, który jest owinięty wokół głowy jak turban i ozdobiony haftem, wstążkami i biżuterią. Praktyka ta jest integralną częścią tradycyjnej ceremonii zaślubin w Kirgistanie. Jako rytuał przejścia, owijanie pierwszego elechek panny młodej odbywa się w domu rodzinnym, zanim wyjdzie za mąż. Podczas ceremonii starsi wypowiadają błogosławieństwa, aby przekazać życzenia wspólnoty dla panny młodej i jej nowej rodziny, takie jak dobre zdrowie, płodność i harmonia. Zamężna kobieta może nosić elechek podczas ważnych okazji, zmieniając jego styl odpowiednio. Wiele społeczności opracowało swoje własne style i rytuały, a używane style mogą wskazywać na wiek osoby i jej status społeczny oraz cywilny. Wiedza i umiejętności są zazwyczaj przekazywane nieformalnie podczas ceremonii owijania, przez matki do córek i od starszych kobiet do młodszych. Jednak w ostatnich latach grupy kobiet zaczęły przekazywać wiedzę i umiejętności w nowy sposób, między innymi poprzez warsztaty, lekcje wideo online oraz współpracę z lokalnymi uczonymi i badaczami. Elechek przyczynia się do rozwijania wspólnej tożsamości kulturowej, wzmacnia więzi międzypokoleniowe, promuje solidarność oraz wzmocnienie pozycji kobiet.

Położnictwo: wiedza, umiejętności i praktyki

Kraje członkowskie: Kolumbia, Cypr, Niemcy, Kirgistan, Luksemburg, Nigeria, Słowenia, Togo

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Położne są towarzyszkami i osobami wspierającymi kobiety w ciąży i ich rodziny przed, w trakcie i po porodzie. Przez cały okres ciąży położne składają wizyty domowe, udzielają wskazówek i zapewniają opiekę oraz prowadzą zajęcia przygotowujące do porodu i wzmacniające konkretne umiejętności. Przyczyniają się do ochrony podstawowych praw człowieka, przekazując swoją wiedzę matkom i rodzinom. Położnictwo opiera się na praktykach opartych na dowodach naukowych oraz na tradycyjnej wiedzy, umiejętnościach i technikach. Różni się w zależności od kontekstu społecznego, kulturowego i naturalnego różnych społeczności i krajów, a czasami obejmuje wiedzę z zakresu medycyny tradycyjnej oraz roślin leczniczych i ziół. Położnictwo wiąże się również z określonymi praktykami kulturowymi, słownictwem, uroczystościami i rytuałami. Powiązane umiejętności i wiedza były chronione, rozwijane i przekazywane przez praktykujące społeczności od pokoleń, zwłaszcza w ramach sieci kobiet. Tradycyjna wiedza na temat położnictwa gromadzona jest poprzez bezpośrednie doświadczenie, obserwację i interakcję z ludzkim ciałem. Jest ona przekazywana poprzez ustne instrukcje, obserwację, uczestnictwo i wymianę rówieśniczą. W wielu krajach praktyka położnictwa wymaga również certyfikacji, a powiązana wiedza i umiejętności są przekazywane w ramach edukacji formalnej, takiej jak kształcenie akademickie oparte na programach nauczania - niektóre z nich są zgodne ze standardami ustanowionymi przez Międzynarodową Konfederację Położnych.