Wenezuela

Tańczące diabły w obchodach Bożego Ciała w Wenezueli
Kraj(e) członkowskie: Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Niewielkie społeczności w miejscowościach położonych na wybrzeżu w środkowej Wenezueli w szczególny sposób świętują Boże Ciało, doroczne święto obchodzone w kościele rzymsko-katolickim dla upamiętnienia obecności Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. Grupy dorosłych, młodzieży i dzieci w maskach diabłów tańczą, cofając się w nabożnej postawie przed wysokiej rangi duchownym, idącym w kierunku Najświętszego Sakramentu. Akompaniament muzyczny stanowi gra na instrumentach strunowych i perkusyjnych. Dla odpędzenia złych duchów wierni noszą maracas. W kulminacyjnym momencie obchodów przebrani za diabły udają się przed Najświętszy Sakrament, symbolizujący zwycięstwo dobra nad złem. Tancerze zwani promeseros są dożywotnio członkami bractwa, które przechowuje pamięć o historii i tradycjach przodków. Każde bractwo ma swoje własne maski, które nosi się z krzyżami, szkaplerzami i poświęconymi palmami. Tancerze używają też dzwonków, szali i wstążek chroniących przed złymi duchami. Kobiety czuwają nad duchowym wychowaniem dzieci, organizują poszczególne etapy obrzędów, przygotowują poczęstunek, pomagają przy tańcach i budują ołtarze na trasie procesji, a ostatnio w niektórych wspólnotach również tańczą. Zwyczaj odznacza się inwencją twórczą, dobrą organizacją i zaangażowaniem religijnym, a także silnymi więzami wspólnotowymi i kulturowymi.

Obchody święta ku czci św. Piotra Apostoła w Guarenas i Guatire
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Co roku mieszkańcy miasteczek Guarenas i Guatire oddają hołd św. Piotrowi Apostołowi poprzez cykl uroczystości kościelnych i zwyczajów ludowych. W każdym kościele znajduje się obraz świętego, którego czci się w ludowych pieśniach. O północy odbywa się msza, po której ulicami miasta wyrusza procesja z wizerunkiem świętego. Głównym akcentem uroczystości jest inscenizacja opowieści o niewolnicy Marii Ignacio, której córka została uzdrowiona przez świętego. „Parranderos” w kolorowych, starannie uszytych strojach<del datetime="2014-05-15T16:01" cite="mailto:Ilona"> </del>odgrywają kluczową rolę w tym spektaklu, przedstawiając różne postaci. Inni niosą sztandary i transparenty, tańczą, grają, śpiewają i improwizują na kanwie popularnych melodii. Do kobiet należy przyuczenie młodego pokolenia poprzez organizowanie warsztatów, a także dekorowanie kościoła, przystrojenie wizerunku świętego i przyrządzanie tradycyjnych potraw. Tancerze, ich rodziny, sąsiedzi, inni dorośli i dzieci gromadzą się, by wspólnie przeżywać chwile radości i jedności. Spotkania wyrażają ducha wspólnoty, energię i radość tancerzy, a także żywotność tradycji, która symbolizuje zwalczanie niesprawiedliwości i nierówności.

Tradycje ustne ludu Mapoyo i związane z nimi symboliczne miejsca na ziemiach przodków
Kraj(e) członkowskie: Wenezuela

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2014.

Tradycje ustne ludu Mapoyo, nawiązujące do symbolicznych miejsc na ziemiach przodków, obejmują zbiór opowieści składających się na zbiorową pamięć tego ludu. Są one w sposób nierozerwalny symbolicznie związane z całym szeregiem miejsc na ziemiach przodków, położonych nad rzeką Orinoko. Najstarsi członkowie plemienia opowiadają historie w trakcie codziennych zajęć. To właśnie tworzy symboliczną przestrzeń, która stała się punktem odniesienia dla żywej historii, łączącej lud Mapoyo z jego przeszłością i zamieszkiwanym terytorium. Tradycje wiążą się ze strukturą społeczną, wiedzą, kosmogonią i opowieściami. Uczyniły one z ludu Mapoyo prawowitych uczestników procesu rodzenia się Wenezueli jako republiki. Tradycje ustne i zawartą w nich symbolikę przekazują dziś głównie najstarsi członkowie społeczności. Jest jednak wiele czynników, utrudniających przejmowanie tych tradycji przez następne pokolenia: emigracja ludzi młodych w poszukiwaniu wykształcenia i lepszych warunków życia, rozwój przemysłu wydobywczego i formalna edukacja publiczna, która nie sprzyja używaniu języka mapoyo.

Wiedza i tradycyjne techniki związane z uprawą i wykorzystaniem rośliny curagua
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Na wiedzę i zastosowanie technik związanych z uprawą i wykorzystywaniem rośliny curagua składa się cały szereg praktyk. Z rośliny uzyskuje się białe włókna wyróżniające się solidnością, wytrzymałością i giętkością. Ze splatanych włókien wykonuje się szereg przedmiotów, w tym hamaków, z których słynie region. Ścinaniem i obróbką łodyg na ogól zajmują się mężczyźni, gdyż wymaga to dużej siły. Splataniem włókien i wyrobem przedmiotów rękodzielniczych zajmują się kobiety. Są to tradycyjne zajęcia kształtujące tożsamość społeczności zamieszkających Aguasay. Umacniają one spójność społeczną, przełamując bariery płci oraz pochodzenia etnicznego czy społecznego. Ułatwiają współpracę wewnątrz wspólnot i między nimi i sprzyjają powstawaniu takiego modelu rodziny, w którym kobiety odgrywają ważną rolę ze względu na twórczy charakter ich pracy i generowanie dochodów. Wiedza i umiejętności są przekazywane z pokolenia na pokolenie, głównie poprzez przekaz ustny oraz obserwację i naśladownictwo wśród członków rodziny.

Karnawał El Callao, świąteczny wyraz pamięci i tożsamości kulturowej
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Karnawał El Callao, obchodzony przez lokalne społeczności w Wenezueli, jest związany z wyzwoleniem niewolników w czasie zamieszek Canboulay na francuskojęzycznych Wyspach Karaibskich. Obchody trwają od stycznia do marca. W czasie karnawału mają miejsce parady, podczas których uczestnicy przebierają się za postacie historyczne lub ze świata baśni, grana jest muzyka calypso, odbywają się tańce i uliczne koncerty, w których bierze udział nawet 3 tysiące osób. Parady prowadzą tańczące w barwnych strojach madamas (symboliczne przedstawiające matrony z Antyli, patronki mieszkańców Callao), medio-pintos (zabawiający publiczność młodzi ludzie, znaczący węglem ubranie osób, które nie złożyły datku), mineros (górnicy z kopalni złota) i diablos (tańczące w maskach postacie trzymające bicze). Pozostali dorośli uczestnicy oraz młodzież, biorąca udział w zabawie, są również przebrani. Karnawał rzuca światło na historię oraz różnorodność Callao, uwzględniając przy tym wpływy afroamerykańskich mieszkańców Antyli, jak również pozostałych społeczności zamieszkujących ten region. Obchody wzmacniają tożsamość kulturową, promują jedność, a co więcej, zachęcają młodych ludzi do zapoznania się z własnym dziedzictwem. Międzypokoleniowe przekazywanie wiedzy i zwyczajów związanych z karnawałem odbywa się w szkołach i instytucjach prowadzonych przez osoby mające doświadczenie w tej dziedzinie. Dzieci uczą się pisania piosenek, gry na instrumentach, śpiewu i wykonywania kolorowych masek, dzięki czemu mogą brać aktywny udział w karnawale.

Pieśni przy pracy w regionie Llanos
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia/Wenezuela
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Pieśni kolumbijsko-wenezuelskie wykonywane przy pracy w basenie rzeki Orinoko są formą porozumiewania się za pomocą śpiewu. Śpiewane są przez pojedyncze osoby a capella na tematy związane z wypasaniem stada czy dojeniem. Zwyczaje te wywodzą się z bliskich relacji ludzi ze zwierzętami, zwłaszcza końmi i krowami. Odpowiadają harmonii ze środowiskiem naturalnym i dynamice przyrody, stanowiąc element tradycyjnego systemu gospodarowania w regionie Llanos. Pieśni przekazywane ustnie dzieciom od najmłodszych lat są skarbnicą opowieści o życiu społeczności i jej przedstawicieli. Pod wpływem przemian gospodarczych, politycznych i społecznych zwyczaj śpiewania pieśni stopniowo zanika. Ambitne plany rządowe, mające na celu stworzenie perspektyw rozwojowych dla tego obszaru, doprowadziły do gruntownej zmiany sposobu użytkowania ziemi, a także do zmian w systemie własności oraz do przeobrażeń pod względem społecznym, kulturowym i przyrodniczym miejsc, w których były wykonywane pieśni. W rezultacie spadło zainteresowanie wartościami i sposobem pracy tradycyjnych rolników, co stwarza różnorakie zagrożenia dla tradycji śpiewania pieśni. Niemniej, podejmowane są liczne działania dla zachowania tego dziedzictwa. Należy do nich strategia pedagogiczna oparta na wielu spotkaniach w terenie z depozytariuszami i młodymi ludźmi, a także szkolenie nauczycieli i inicjowanie szeregu festiwali.

Program biokulturowy dla ochrony tradycji „Palma Bendita” (Błogosławionej Palmy)
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Działania związane z programem biokulturowym służącym ochronie tradycji „Palma Bendita” polegają na zbieraniu liści kilku gatunków palm w ściśle określonym regionie górskim. W okresie przed Wielkanocą zbieracze, zwani „palmeros” uzyskują błogosławieństwo podczas ceremonii religijnej, po czym udają się na górę, gdzie spędzają kilka nocy, podejmując różne działania i zatrzymując się w niektórych miejscach w taki sposób, jakby przebywali kolejno Stacje Drogi Krzyżowej. Jednocześnie opowiadają sobie wzajemnie historie, naprawiają ścieżki, przycinają i sadzą nowe drzewa palmowe. Zebrane w ten sposób liście palmowe, pobłogosławione w czasie Wielkiego Tygodnia, są następnie rozdawane wśród lokalnych społeczności. Tradycja ta była bliska zaniknięcia jakieś trzydzieści lat temu, kiedy zaczęła być postrzegana przez władze parku narodowego jako zagrażająca środowisku naturalnemu, gdyż „palmeros” nie potrafili przedstawić planu ponownego zalesiania terenów, z których pozyskiwali palmy. Świadomi konieczności dokonania zmian w sposobie pozyskiwania liści palmowych, zbieracze postanowili je odtąd przycinać zamiast wycinać całe drzewa. W ramach programu biokulturowego przyjęto kilka innowacyjnych rozwiązań, na przykład tworzenie projektów edukacyjnych dla młodych ludzi, a także ofertę działań kulturalnych dla całej społeczności La Palma. Program biokulturowy zachęcił do udziału setki dzieci i młodych ludzi, a jego element edukacyjny może być postrzegany jako wzór dla innych społeczności zaangażowanych w zbieranie liści palmowych podczas Wielkiego Tygodnia czy też w jakiekolwiek praktyki związane z żywym dziedzictwem, w których kultura i przyroda są ze sobą ściśle powiązane.

Obchody świąteczne związane z kultem św. Jana Chrzciciela
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Święta ku czci Jana Chrzciciela są obchodzone od XVIII wieku w afro-wenezuelskich społecznościach zamieszkujących obszary dawnych posiadłości kolonialnych. Od początku wiedza i praktyki związane z kultem św. Jana Chrzciciela łączyły w sobie wpływy katolicyzmu i bogatej w ekspresję słowną, muzyczną i taneczną kultury Afryki subsaharyjskiej. Dla Sunjuaneros, wyznawców kultu św. Jana Chrzciciela, obchody symbolizują opór niewolników i ich dążenie do wolności i są okazją do upamiętnienia zniewolonych przodków. W wielu społecznościach uroczystości rozpoczynają się na początku maja. Cechuje je pełna radości gra na bębnach, tańce, opowieści o przodkach, śpiew i procesje z figurą św. Jana Chrzciciela. Każda wspólnota ma swoją własną formę tańca i śpiewu. Dokładne daty uroczystości są różne w różnych regionach, ale najważniejsze dni to 23 i 24 czerwca. 23 czerwca Sanjuaneros odwiedzają przyjaciół, udają się do kościołów i casas (domów) Jana Chrzciciela. 24 czerwca odprawiany jest symboliczny chrzest wizerunku św. Jana w miejscowej rzece, dla upamiętnienia biblijnych wydarzeń. Wielu wiernych biorących udział w wydarzeniu wchodzi do rzeki, by otrzymać błogosławieństwo świętego. Chociaż dokładna data zakończenia uroczystości zależy od regionu, kończą się one przeważnie 16 lipca. Praktyki i wiedza przekazywane są w rodzinie, grupach wspólnotowych i w szkole.

Program ochrony Bandos i Parrandas Świętych Niewiniątek z Caucagua: ośrodki inicjacji i przekazywania mądrości oraz rady wspólnotowe

Kraj członkowski: Wenezuela (Boliwariańska Republika Wenezueli)

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Bandos i Parrandas Świętych Niewiniątek z Caucagua w Wenezueli odnoszą się do obchodów ulicznych, które odbywają się w nocy z 27 na 28 grudnia. To mające swoje korzenie w Afryce święto charakteryzuje się muzyką na żywo i satyrycznymi strojami wyśmiewającymi styl właścicieli niewolników. Opracowano program ochronny mający na celu ograniczenie zanikania tego święta poprzez ustanowienie: (a) Ośrodków Inicjacji i Przekazywania Mądrości; oraz (b) Społecznych Rad Ochrony Dziedzictwa Niematerialnego i Różnorodności Kulturowej. Utworzone przez społeczności i dla społeczności centra mają na celu wzmocnienie przekazu ustnego poprzez cotygodniowe treści programowe, podczas gdy demokratycznie wybrane rady społeczności są odpowiedzialne za opracowywanie planów i projektów ochrony. Przez ponad dekadę program ożywił święto Świętych Niewiniątek i pomógł chronić żywe dziedzictwo poprzez działania takie jak szkolenia, badania społeczności i seminaria. Jego oddolne podejście kładzie nacisk na udział społeczności i młodzieży, wymianę międzypokoleniową i współpracę z instytucjami krajowymi. Program ochrony opiera się na założeniu, że żywe dziedzictwo może pozytywnie wpływać na sposób, w jaki ludzie wchodzą w interakcje ze sobą i swoim środowiskiem.