Nikaragua

El Güegüense
Kraj(e) członkowski(e): Nikaragua

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Będący wyrazem silnego sprzeciwu wobec rządów kolonialnych, El Güegüense jest niezwykle popularnym w Nikaragui dramatem satyrycznym, przedstawianym podczas uroczystości ku czci Świętego Sebastiana, patrona miasta Diriamba w prowincji Carazo. Stanowiące syntezę wpływów kulturowych hiszpańskich i rdzennie nikaraguańskich, łączące w sobie elementy teatru, tańca i muzyki, El Güegüense uważane jest za jedną z najbardziej charakterystycznych form ekspresji kulturowej z okresu kolonialnego. Pierwsze teksty powstały prawdopodobnie już na początku osiemnastego wieku. Opowiadają historię kontaktów przedstawicieli władz kolonialnych z rdzennymi mieszkańcami, których w sztuce reprezentuje tytułowy bohater – w prekolumbijskiej Nikaragui członek starszyzny i mędrzec, cieszący się powszechnym szacunkiem. Zarzuty wysuwane wobec niego przez władze kolonialne El Güegüense odpiera za pomocą inteligentnej szermierki słownej. Zamiast otwartej konfrontacji, umiejętnie udaje gotowość do współpracy i uległość, jednocześnie podstępem doprowadzając do osłabienia władzy hiszpańskiego najeźdźcy. Przedstawienia wykonywane są przez ośmiu aktorów i towarzyszących im tancerzy, wmieszanych w tłum uczestników ulicznej procesji. Kostiumy, drewniane maski, kapelusze i inne rekwizyty pomagają rozróżnić poszczególne postacie sztuki. Tradycja przedstawień El Güegüense jest powszechnie znana mieszkańcom w większości hiszpańskojęzycznej Nikaragui. Popularyzuje ją także telewizja państwowa, transmitująca co roku procesję w dniu Świętego Sebastiana. O silnym zakorzenieniu tej tradycji w miejscowej kulturze świadczy powszechnie używane sformułowanie o „przywdziewaniu maski Güegüense” na określenie kogoś, kto oficjalnie zgadza się na przestrzeganie obowiązujących przepisów, podczas gdy po cichu robi wszystko, by je złamać.

Pomimo wielkiej społecznej popularności, El Güegüense jest obecnie sztuką zagrożoną, głównie ze względu na trudną sytuację ekonomiczną Nikaragui i brak dostatecznego wsparcia dla wykonawców, a także z powodu malejącego zainteresowania ze strony młodych ludzi.

Język, taniec i muzyka Garifuana
Kraj(e) członkowski(e): Belize/Gwatemala/Honduras/Nikaragua

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Garifuna zamieszkiwali rejon wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Ameryki Środkowej od 1797 roku do momentu, gdy zostali zmuszeni do opuszczenia Wyspy Św. Wincenta. Jest to społeczność o mieszanym pochodzeniu, a w jej kulturze znaleźć można połączone elementy kultur autochtonicznych grup karaibskich i ludów pochodzenia afrykańskiego. Obecnie społeczności Garifuna istnieją w Hondurasie, Gwatemali, Nikaragui i Belize. Język Garifuna należy do grupy języków arawak i przetrwał wieki prześladowań oraz imperializmu językowego. Jest bogaty w historie (úraga), które były początkowo opowiadane podczas ważnych zgromadzeń i czuwania przy zwłokach. Obecnie ta sztuka opowiadania historii stopniowo ginie, podobnie jak sam język. Istnieją jednak bardzo silne związki pomiędzy językiem Garifuna a związanymi z nim pieśniami i tańcami. Melodie zawierają elementy afrykańskie i indiańskie, a teksty są istną skarbnicą historii i wiedzy tradycyjnej związanej z uprawą manioku, rybołówstwem, budową kajaku indiańskiego oraz konstrukcją domów z mułu. Tańce są wykonywane przy akompaniamencie trzech rodzajów bębnów, a widzowie mieszają się z tancerzami podczas ceremonii. Pieśni te zawierają bardzo dużo satyry wyśmiewającej szczególnie pewne formy zachowań.