Kostaryka

Tradycje pasterskie i wozy zaprzężone w woły
Kraje członkowskie(e): Kostaryka

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Tradycyjny dwukołowy wóz zaprzężony w woły, czyli carreta, to wytwór słynnego kostarykańskiego rzemiosła. Od połowy XIX wieku wozy takie używane były do transportowania ziaren kawy z położonej w centrum kraju doliny, przez góry, do Puntarenas na wybrzeżu Pacyfiku. Podróż zajmowała od dziesięciu do piętnastu dni. Dwukółki poruszały się na bezszprychowych kołach, będących formą pośrednią pomiędzy kołem tarczowym wymyślonym przez Azteków a kołem szprychowym przywiezionym do Ameryki Łacińskiej przez hiszpańskich kolonizatorów. Koła bezszprychowe, nieutykające w błocie, pozwalały na sprawne poruszanie się po lokalnych drogach. Dla wielu rodzin dwukółki ciągnione przez woły były jedynym środkiem transportu i jednocześnie wyznacznikiem statusu społecznego. Tradycja malowania i zdobienia wozów sięga przełomu XIX i XX wieku. Początkowo każdy region Kostaryki miał swój własny oryginalny styl zdobienia kół, pozwalający na łatwą identyfikację miejsca produkcji danego pojazdu. Z początkiem XX wieku, obok wzorów spiczastych gwiazd, na kołach zaczęły pojawiać się także rysunki kwiatów, twarzy i miniaturowych krajobrazów. Do dziś, w organizowanym co roku konkursie nagradzany jest najbardziej twórczy artysta reprezentujący tę tradycję. Wozy konstruowane są w taki sposób, by w czasie jazdy każdy z nich wydawał sobie tylko właściwy „śpiew” - dźwięk powstający w wyniku uderzeń metalowej obręczy w piastę koła, kiedy wóz toczy się po drodze. Kiedy dwukółki stały się symbolem statusu i przedmiotem dumy właścicieli, zaczęto przywiązywać większą wagę do ich konstrukcji i do wyboru odpowiedniej jakości drewna, pozwalającego uzyskać najlepszy dźwięk. Wytwarzane dzisiaj kolorowe, bogato zdobione carretas nie przypominają pierwotnych, grubociosanych, prostokątnych pojazdów, oplecionych trzciną i nakrytych płachtami niewyprawionej skóry. Chociaż w większości rejonów Kostaryki wozy ciągnięte przez woły zostały wyparte przez ciężarówki i kolej, carretas pozostają symbolem historii Kostaryki, z dumą prezentowanym podczas parad i uroczystości, zarówno świeckich jak religijnych.

Odkąd carretas utraciły znaczenie jako środek transportu, popyt na nie spada, w związku z czym maleje także liczba artystów znających tajniki produkcji i ornamentacji tych historycznych pojazdów.