Nigeria

System przepowiadania przyszłości Ifa
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Ifa - system przepowiadania przyszłości, opierający się na rozbudowanym zestawie tekstów i formuł matematycznych, popularny jest wśród społeczności Joruba oraz wśród Afrykańczyków mieszkających na obu kontynentach amerykańskich i na Karaibach. Sam wyraz określa bóstwo-wyrocznię Ifa, zwane Orunmila, uważane przez Joruba za bóstwo mądrości, rozwoju intelektualnego oraz wróżby, zawiadujące ludzkim losem. W odróżnieniu od innych form wróżbiarstwa popularnych w tym regionie świata, wykorzystujących pośrednictwo medium w kontaktach z duchami, Ifa nie opiera się na udziale osób obdarzonych mocą jasnowidzenia, lecz na systemie znaków interpretowanych przez wróżbitę, kapłana Ifa zwanego babalawo, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza osobę będącą „ojcem kapłana”. System przepowiadania przyszłości Ifa stosowany był zawsze w sytuacji podejmowania ważnej decyzji indywidualnej lub zespołowej.

Zestaw tekstów wróżbiarskich, na których opierają się przepowiednie Ifa, składa się z 16 rozdziałów odu, 240 podrozdziałów omo-odu, a w każdym z rozdziałów lub podrozdziałów znajduje się około 16 wierszy ese. Babalawo za pomocą orzechów palmowych i wróżbiarskiego łańcucha odnosi dany problem do konkretnego odu, omo-odu i es, formułując przepowiednię. Ese, uważane za najważniejszy element przepowiedni Ifa, są recytowane językiem poetyckim przez kapłanów. Stanowią one zapis historii, języka, wierzeń, kosmowizji i współczesnych zjawisk społecznych dotyczących plemion Joruba. Wiedza na temat Ifa przetrwała w ich społeczności przekazywana kolejnym pokoleniom kapłanów. W okresie rządów kolonialnych oraz wskutek presji religijnej, tradycyjne wierzenia i praktyki były systematycznie niszczone. Kapłani Ifa, dziś w większości wiekowi, mają ograniczone możliwości podtrzymania przy życiu starej tradycji poprzez wykształcenie następców i przekazanie im skomplikowanej wiedzy. Młode pokolenia Joruba coraz bardziej tracą zainteresowanie tradycją wróżbiarską Ifa, czemu towarzyszy postępująca nietolerancja wobec wszelkiego rodzaju praktyk wróżbiarskich.

Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede
Kraj(e) członkowski(e): Benin/Nigeria/Togo

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Opis Gelede jest przedstawiany przez społeczność Joruba-nago, jak również przez część społeczności Fon i Mahi. Od ponad wieku te obrzędy i tańce odbywają się każdego roku po zbiorach, podczas ważnych wydarzeń, w czasach suszy lub epidemii. Występ, który charakteryzuje się użyciem rzeźbionych masek, jest śpiewany w języku joruba, a jego treścią są historia i mity społeczności Joruba-nago. Występy poprzedzają bardzo długie przygotowania rękodzielnicze, na które składają się przede wszystkim rzeźbienie masek i szycie kostiumów. Społeczność jest zorganizowana w grupy mężczyzn i kobiet, na czele których stoją odpowiednio mężczyzna lub kobieta. Jest to jedyna używająca masek społeczność zarządzana przez kobiety. Obrzędy odbywają się w nocy na publicznym placu, a tancerze przygotowują się w pobliskim domu. Najpierw pojawiają się śpiewacy przy akompaniamencie bębniarza, później tancerze w towarzystwie orkiestry. Występ zawiera wiele elementów ironii i parodii, podkreślanych dodatkowo przez użycie satyrycznych masek dla potępienia pewnych typów zachowań. Mówi się, że korzenie gelede sięgają mitycznego przejścia ze społeczeństwa matriarchalnego do patriarchalnego, zaś celem obrzędu jest złagodzenie złości matek i oddanie czci pierwotnej matce Iya Nia oraz duchom przodków. Często używane są również figurki zwierząt, takich jak wąż, symbolizujący władzę, lub ptak – posłaniec „matek”.

Parada masek Ijele
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjna parada masek Ijele towarzyszy wielu uroczystościom organizowanym przez mieszkańców stanu Anambra w południowo-wschodniej Nigerii – świętom, pogrzebom czy prośbom o dobry urodzaj w czasie suchej pory. Maski mają około 4 metrów wysokości, są tak duże i skomplikowane, że niemal setka mężczyzn musi poświęcić pół roku na ich przygotowanie i wzniesienie specjalnej chaty, gdzie są przechowywane przed pokazem. Maski wykonane są z kolorowych materiałów rozpiętych na bambusowym szkielecie, dodatkowo dekorowane figurkami i obrazkami przedstawiającymi wszystkie aspekty życia. Tancerz ubrany w strzelistą maskę pojawia się na końcu parady, otoczony sześcioma strażnikami, niesie przed sobą magiczne lustro mające moc karania złoczyńców. Przyszli tancerze, wybrani drogą głosowania, izolują się na okres trzech miesięcy, podczas których żywią się specjalną dietą, by nabrać siły koniecznej do dźwigania masek. Parada masek pełni wielorakie funkcje w społeczności: duchową - towarzyszy festiwalom i ważnym uroczystościom, polityczną jako okazja do potwierdzenia lojalności w stosunku do króla lub wodza, także kulturalną, gdyż dostarcza młodym okazji do wykonywania pieśni i tańców do muzyki Akunechenyi.

Międzynarodowe święto kultury i połowu ryb Argungu
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Co roku, w północno-zachodniej Nigerii, w pobliżu rzeki Matan Fada, odbywa się międzynarodowe święto kultury i połowu ryb Argungu, w którym biorą udział okoliczne społeczności. Trwające cztery dni obchody odbywają się między lutym a marcem. W tym czasie ma miejsce kabanci, seria zawodów w konkurencjach związanych z wodą, m.in. łowienie ryb rękoma, wyścigi w canoe, łapanie dzikich kaczek oraz inne tradycyjne sporty, takie jak boks i zapasy. Mężczyźni i chłopcy biorący udział w zawodach są dopingowani przez tańce i śpiew kobiet. Międzynarodowe święto Argungu istniało zanim Nigeria stała się niepodległym państwem. Uważa się, że przyczynia się ono do umacniania tożsamości kulturowej uczestników oraz utrzymania pokoju przez wspólne świętowanie ludu Argungu z sąsiadami, plemieniem Sokoto. Wiedza na temat jakości wody w rzece i obfitości ryb jest przekazywana pozostałym przez dwa rody pod zwierzchnictwem Sarkina Ruwa, odpowiedzialnego za utrzymanie warunków sanitarnych cieku wodnego oraz przywódcy rybaków Argungu - Homa. Ma to kluczowy wpływ na ciągłość tradycji. Umiejętności potrzebne do udziału w święcie są przekazywane młodszemu pokoleniu w sposób formalny i nieformalny. Ćwiczenia przygotowawcze to pokazy w rodzinnym gronie lub podczas szkoleń zawodowych, kiedy przedstawiane są m.in. specjalne techniki łowienia ryb.

Widowisko Kwagh-Hir
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Widowisko Kwagh-Hir to forma sztuki polegająca na wystawianiu spektaklu o silnym oddziaływaniu wizualnym i wyraźnym przesłaniu moralnym. Wywodzi się z tradycji opowiadania historii ludu Tiv, zwanej „kwagh-alom” – dawnego zwyczaju, zgodnie z którym opowiadacze o dużej inwencji twórczej, pod wieczór, po zakończeniu dnia pracy, gromadzili wokół siebie rodzinę i opowiadali historie. Z czasem zaczęli swoje opowieści inscenizować, co doprowadziło do zrodzenia się sztuki Kwagh-hir w obecnej formie. Widowisko jest adresowane do szerszej społeczności. Inscenizując i interpretując dawną i aktualną rzeczywistość społeczną, służy zarówno rozrywce, jak i przekazywaniu treści umoralniających. Jako pełna forma teatralna łączy w sobie sztukę lalkarską, maskaradę, poezję, muzykę, taniec i opowieści osadzone w rzeczywistości ludu Tiv. Bogata inscenizacja wyraża codzienne zmagania, aspiracje, osiągniecia i porażki. Teatr Kwagh-hir należy do wspólnoty, a wiedza i umiejętności są przekazywane przez nauczanie. Osoby zainteresowane są przyjmowane na naukę pod okiem opiekuna i gdy osiągną odpowiedni poziom wiedzy i umiejętności mogą wejść w skład zespołu. Widowiska są organizowane regularnie, by sztuka ta trwała i młode pokolenie nadal mogło się z nią identyfikować.

Festiwal Sango, Oyo

Kraj członkowski: Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

W Nigerii, Sango Festival of Oyo wyznacza początek tradycyjnego Nowego Roku Yoruba w sierpniu. Jest to kult przodków, który odbywa się w Sango w Nigerii, w pobliżu starożytnej świątyni Koso. Dziesięciodniowy festiwal jest silnie związany z instytucjami społecznymi, religijnymi, kulturalnymi i politycznymi stanu Oyo. Odbywa się na pamiątkę Tella-Oko, trzeciego alaafina (króla) Imperium Oyo. Uważa się, że jest on inkarnacją mitycznego Sango, jorubskiego bóstwa grzmotów i błyskawic. Kiedy festiwal rozpoczyna się w przeddzień Nowego Roku Yoruba w sierpniu, wielbiciele i wyznawcy Sango spożywają pieczone bataty oraz olej palmowy dzieląc się jedzeniem. Ludzie wszystkich płci zaplatają włosy i ubierają się na czerwono, noszą białe i czerwone koraliki na szyi i na nadgarstkach. Festiwal obejmuje różne rytuały oraz śpiewy, opowiadanie historii, bębnienie i taniec. Dzieci zdobywają związaną z tym wiedzę i umiejętności, obserwując i naśladując starszych oraz uczestnicząc w sobotnich nabożeństwach w świątyniach Sango. Magiczne rzemiosła i rytuały Sango są jednak przekazywane w relacji mistrz-uczeń. Festiwal jednoczy społeczność Oyo, która postrzega go jako wyraz wspólnej tożsamości i spójności społecznej oraz jako sposób na ponowne połączenie się ze swoim przodkiem, Sango.

Położnictwo: wiedza, umiejętności i praktyki

Kraje członkowskie: Kolumbia, Cypr, Niemcy, Kirgistan, Luksemburg, Nigeria, Słowenia, Togo

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Położne są towarzyszkami i osobami wspierającymi kobiety w ciąży i ich rodziny przed, w trakcie i po porodzie. Przez cały okres ciąży położne składają wizyty domowe, udzielają wskazówek i zapewniają opiekę oraz prowadzą zajęcia przygotowujące do porodu i wzmacniające konkretne umiejętności. Przyczyniają się do ochrony podstawowych praw człowieka, przekazując swoją wiedzę matkom i rodzinom. Położnictwo opiera się na praktykach opartych na dowodach naukowych oraz na tradycyjnej wiedzy, umiejętnościach i technikach. Różni się w zależności od kontekstu społecznego, kulturowego i naturalnego różnych społeczności i krajów, a czasami obejmuje wiedzę z zakresu medycyny tradycyjnej oraz roślin leczniczych i ziół. Położnictwo wiąże się również z określonymi praktykami kulturowymi, słownictwem, uroczystościami i rytuałami. Powiązane umiejętności i wiedza były chronione, rozwijane i przekazywane przez praktykujące społeczności od pokoleń, zwłaszcza w ramach sieci kobiet. Tradycyjna wiedza na temat położnictwa gromadzona jest poprzez bezpośrednie doświadczenie, obserwację i interakcję z ludzkim ciałem. Jest ona przekazywana poprzez ustne instrukcje, obserwację, uczestnictwo i wymianę rówieśniczą. W wielu krajach praktyka położnictwa wymaga również certyfikacji, a powiązana wiedza i umiejętności są przekazywane w ramach edukacji formalnej, takiej jak kształcenie akademickie oparte na programach nauczania - niektóre z nich są zgodne ze standardami ustanowionymi przez Międzynarodową Konfederację Położnych.