Madagaskar

Kunszt rękodzieła drewnianego społeczności Zafimaniry
Kraj(e) członkowski(e): Madagaskar

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Zamieszkująca powierzchnię 700 kilometrów kwadratowych obszarów górskich prowincji Fianarantsoa w południowo-wschodnim Madagaskarze, społeczność Zafimaniry jest jedynym pozostałym strażnikiem unikalnej kultury rękodzieła drewnianego, wcześniej szeroko rozpowszechnionego na wyspie. Zafimaniry osiedlili się w tym odległym zalesionym regionie w XVIII wieku, uciekając przed postępującym wówczas na Madagaskarze trzebieniem lasów. Obecnie, około 25 000 Zafimaniry mieszka w około 100 wioskach i osadach rozproszonych pośród ukrytych w chmurach szczytów górskich. Przez pokolenia Zafimaniry – leśnicy, stolarze i rękodzielnicy zgromadzili cały arsenał wiedzy praktycznej i artystycznych umiejętności, związanych z rękodziełem drewnianym. Tak rozbudowana tradycja rękodzielnicza świadczy o kluczowej roli, którą społeczeństwo Zafimaniry przypisuje temu wysoko cenionemu materiałowi w odniesieniu do wszystkich aspektów życia i śmierci. Biegłość Zafimaniry w leśnictwie i rzeźbie w drewnie widoczna jest w ich budownictwie i przedmiotach codziennego użytku. Praktycznie wszystkie powierzchnie drewniane – ściany, ramy okienne, słupy, belki, stołki, skrzynki i narzędzia – pokryte są misterną ornamentacją. Zafimaniry używają dwudziestu różnych gatunków endemicznych, z których każdy jest dostosowany do określonego rodzaju konstrukcji lub pełnionej funkcji dekoracyjnej. W konstrukcji domów i grobowców stosowane są wyłącznie tradycyjne połączenia na czopy, bez użycia gwoździ, zawiasów lub innych metalowych elementów. Tradycyjne spichlerze Zafimaniry, umieszczone na okrągłych palach, są charakterystyczną cechą górskiego krajobrazu. Piękne wzory geometryczne, ozdabiające większość przedmiotów drewnianych Zafimaniry, są wysoce skodyfikowane i odzwierciedlają nie tylko indonezyjskie pochodzenie społeczności, ale również wpływy arabskie w kulturze malgaskiej. Mimo, że liczba motywów jest ograniczona, nie ma dwóch identycznych rzeźb, co jest zasługą wielkiej kreatywności rękodzielników Zafimaniry. Motywy te mają bogate symboliczne znaczenie i są ściśle związane z fundamentalnymi wierzeniami i wartościami Zafimaniry. Na przykład tanamparoratra (pajęczyna) symbolizuje więzy rodzinne, podczas gdy papintantely (plaster miodu) przedstawia życie społeczności. Ornamentacja i inne formy ekspresji, takie jak projekt domu, również wskazują na rolę jednostki lub jej pozycję społeczną.

Malagasy Kabary, malgaska sztuka krasomówcza
Kraj(e) członkowskie: Madagaskar

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2021 r.

Malagasy Kabary oznacza mowę w formie spoetyzowanej wygłaszaną przed publicznością. Wystąpienie ma ściśle określoną konstrukcję, składa się z przysłów, maksym, figur retorycznych i gier słów. Pierwotnie ten rytualny styl służył wodzowi do przekazywania wiadomości dotyczących życia społeczności i spraw administracyjnych. Z czasem stał się sposobem komunikacji w ramach społeczności i formą stosowaną w czasie wydarzeń społecznych. W końcu stał się nieodłącznym elementem życia społecznego na Madagaskarze podczas świąt, pogrzebów, oficjalnych ceremonii i nieformalnych spotkań. Jego funkcją jest wyrażanie wartości i myśli poprzez nadawanie materialnym faktom zbiorowego znaczenia. Malagasy kabary ma postać konwencjonalnego dialogu, zazwyczaj między dwoma mówcami, mpikabary jest mową wygłaszaną wobec zgromadzonych osób. Może trwać kilka godzin, ale w niektórych okolicznościach ma uproszczoną strukturę i może trwać około 10 minut (tak jak na pogrzebach). Mowy tradycyjnie były wygłaszane przez członków starszyzny męskiej, ale obecnie coraz częściej robią to młodzi ludzie i kobiety. Tradycja przyczynia się do spójności rodzin, kiedy spotykają się przedstawiciele wszystkich pokoleń. W sferze publicznej jest postrzegana jako zbliżająca do siebie grupy i społeczności, tworząc atmosferę wspólnoty.

Hiragasy, sztuka widowiskowa z Centralnych Wyżyn Madagaskaru

Kraj członkowski: Madagaskar

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2023 r.

Hiragasy to sztuka performatywna składająca się ze śpiewu, tańca i opowiadania. Wywodzący się z centralnych wyżyn Madagaskaru występ odbywa się w miejscach publicznych. Zazwyczaj biorą w nim udział dwa zespoły i trwa około godziny i trzydziestu minut, zgodnie ze standardową strukturą, obejmującą bębnienie, pozdrowienia, opowiadanie historii, taniec i pieśni ludowe. Teksty występów hiragasy nawiązują do wartości moralnych, obywatelskich i kulturowych, a muzyka wykonywana jest przy użyciu tradycyjnych instrumentów. Hiragasy jest obecna we wszystkich malgaskich wydarzeniach świątecznych i kulturalnych. Jest to źródło tożsamości narodowej, przekazywane nieformalnie w rodzinach - dzieci podążają za rodzicami w trasie i dołączają do występów. W czasach królewskich hiragasy był używany jako środek komunikacji między władcami a ludem w celu przekazania wiadomości. Wraz z nadejściem chrześcijaństwa służył jako środek wyrażania malgaskiej wiary i kultury poza świątyniami. Dziś sztuka ta jest postrzegana jako środek przekazywania moralności i wartości kulturowych, historii i wiedzy o przodkach Madagaskaru. Na obszarach wiejskich hiragasy jest uważany za ważny środek edukacji młodych ludzi. Utrzymuje spójność społeczną i promuje pokój w rodzinie oraz wśród współobywateli i społeczeństwa.