17 różnorodnych obiektów polskiego dziedzictwa dokumentacyjnego – od Praedicationes (Kazań) z ok. 800 r. po „Zapis socjologiczny” Zofii Rydet – zostało wpisanych na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata, w ramach jubileuszowej, 5. edycji – 10 lat po inauguracji Listy. Należą do nich:
- Manuskrypt Praedicationes (Kazania), z ok.800 r. – Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej.
- Dokument papieża Innocentego II dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, 1136 r.; zwany „złotą bullą” języka polskiego – Archidiecezja Gnieźnieńska.
- Przywilej koszycki, 17 września 1374 r.– Muzeum Narodowe w Krakowie Oddział Biblioteka Książąt Czartoryskich.
- Psałterz floriański, koniec XIV – początek XV w. – Biblioteka Narodowa w Warszawie.
- Metryka Uniwersytetu Krakowskiego, 1400-1642; najstarszy, kompletny zespół generalnych metryk uniwersyteckich w Polsce –– Uniwersytet Jagielloński – Biblioteka Jagiellońska w Krakowie.
- Księga zastępcy króla w Wielkopolsce, 1440-1447 – Archiwum Państwowe w Poznaniu.
- Statuty nieszawskie, 1454 r.; uznawane za punkt zwrotny w kształtowaniu się parlamentaryzmu w Polsce polskiego i demokracji szlacheckiej – – Archiwum Narodowe w Krakowie.
- Przywilej lokacyjny miasta Zamościa, 10 kwietnia 1580 r.; najważniejszy dokument w dziejach Hetmańskiego Grodu, próby realizacji w praktyce pomysłu miasta idealnego Leonarda da Vinci – Archiwum Państwowe w Zamościu.
- Mapa Beniowskiego, 1772 r.; polski wkład do historii odkryć geograficznych –Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Polska Akademia Nauk.
- Akt detronizacji cara Mikołaja I, 25 stycznia 1831 r.; epokowy akt polskiego parlamentaryzmu, który wstrząsnął porządkiem powiedeńskim w Europie i stał się testamentem duchowym Wielkiej Emigracji – Biblioteka Polska w Paryżu.
- Chłopi. Powieść współczesna, 1901-1905; literacka Nagroda Nobla w 1924 r., „Wybitny epos narodowy” – Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.
- Pierwsze posiedzenie Sejmu Śląskiego w Katowicach, 10 października 1922 r.; wybór dokumentów pierwszego posiedzenia Sejmu Śląskiego w Katowicach, organu władzy ustawodawczej autonomicznego województwa śląskiego, który był w niepodległej Rzeczypospolitej unikalnym symbolem silnie rozwiniętej samorządności –Archiwum Państwowe w Katowicach.
- Zbiór dokumentów pochodzących z masowych mogił w Katyniu, Charkowie i Miednoje, 1900-maj 1940 r.; świadectwo jednego z najtragiczniejszych wydarzeń w polskiej historii, potwierdzające i dokumentujące sprawstwo zbrodni dokonanej przez Sowietów– Muzeum Katyńskie Oddział Martyrologiczny Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
- Dziennik Zygmunta Klukowskiego z lat okupacji Zamojszczyzny, 18 listopada 1939-18 marca 1954; wyjątkowe świadectwo historyczne –Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
- Rękopisy dzieł symfonicznych, kameralnych i filmowych Henryka Warsa, 1947-1974; zbiór rękopisów dzieł symfonicznych o wyjątkowym znaczeniu dla historii muzyki polskiej drugiej połowy XX w. – Polish Music Center w Los Angeles.
- Spuścizna Jerzego Kukuczki – dokumentacja fotograficzna, 1948-1989; świadectwo Złotej Dekady Polskiego Himalaizmu – Fundacja Wielki Człowiek w Katowicach.
- „Zapis socjologiczny” Zofii Rydet, 1978-1990; wyjątkowy portret mieszkańców wsi, miast i miasteczek schyłkowego PRL-u – Fundacja im. Zofii Rydet w Krakowie.
Uroczystość wręczenia certyfikatów właścicielom i przechowawcom wpisanych obiektów odbyła się 26 czerwca 2024 r. w Belwederze. Podobnie jak w przypadku poprzednich edycji, od 2014 r., objęta została Honorowym Patronatem Prezydenta RP.
W przeddzień uroczystości została otwarta wystawa plenerowa nt. wpisanych w ramach 5. edycji obiektów, którą w Warszawie można zwiedzać do 15 lipca, przed Kordegardą – Galerią Narodowego Centrum Kultury (ul. Krakowskie Przedmieście 15). Następnie wystawa wyruszy w podróż po Polsce, do miast, z których pochodzą obiekty wpisane obecnie na listę. Informacje nt. wystawy na stronach Archiwów Państwowych.
Powstanie Programu Pamięć Świata (Memory of the World) w 1992 roku wynikało ze świadomości znaczenia, a jednocześnie strat i zagrożeń dziedzictwa dokumentacyjnego, konieczności zapewnienia jego długotrwałej ochrony oraz potrzeby upowszechnienia dostępu do niego. Podstawowe cele Programu Pamięć Świata to prowadzenie i wspieranie działań służących ochronie i zachowaniu dziedzictwa dokumentacyjnego, zwiększaniu jego dostępności, oraz budowaniu świadomości na temat znaczenia zbiorów dokumentacyjnych.
Oprócz list krajowych oraz – na niektórych kontynentach – list regionalnych, od 1997 roku w ramach Programu prowadzona jest Międzynarodowa Lista Pamięci Świata. Obecnie znajduje się na niej 18 obiektów dziedzictwa dokumentacyjnego przechowywanych w polskich i polonijnych instytucjach.
Więcej informacji nt. obiektów wpisanych w ramach 5. edycji Polskiej Listy Krajowej znajduje się na portalu Archiwów Państwowych.
Na YouTube dostępny jest film prezentujący obiekty.