Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej obchodzony jest od 22 lat. Proklamowany został 20 grudnia 2000 roku rezolucją Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych A/RES/55/201. Wybrana data obchodów odnosi się do konferencji w Nairobi (22 maja 1992 r.), na której przedstawione zostały rezultaty pracy specjalnej międzyrządowej grupy roboczej, powołanej przez Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP) do opracowania międzynarodowej umowy w dziedzinie ochrony bioróżnorodności.
W bieżącym roku temat obchodów brzmi: „Od porozumienia do działania. Odbudowa zasobów bioróżnorodności”. (From agreement to action: build back biodiversity).
Pomimo całego postępu technologicznego, którego dokonała ludzkość, jesteśmy całkowicie zależni od zdrowych ekosystemów, jeśli chodzi o zasoby wody, żywności, leków, odzieży, surowców energetycznych i paliw, żeby wymienić tylko kilka najważniejszych dziedzin. Zależność ta wiąże się bezpośrednio z koniecznością poszanowania i ochrony istniejących zasobów różnorodności biologicznej oraz odbudowy tych, które w wyniku działalności człowieka zostały zniszczone.
Bieżący rok uważany jest za szczególny dla ochrony różnorodności biologicznej, ponieważ jest to pierwszy rok realizacji podpisanego 19 grudnia 2022 r. w Montrealu podczas COP 15 porozumienia (Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework), określającego cele i konkretne środki konieczne do powstrzymania, a następnie odwrócenia procesu utraty różnorodności biologicznej do roku 2050. Wśród założeń porozumienia, podpisanego przez ponad 190 krajów, znalazły się 4 Cele długoterminowe (do 2050 roku) oraz 27 zadań, wymagających podjęcia pilnych działań do roku 2030, takich jak m.in. odbudowa 30 procent ekosystemów, zmniejszenie o połowę marnotrawienia żywności oraz inwestowanie w skali globalnej przynajmniej 200 miliardów dolarów rocznie w strategie rozwojowe korzystne dla różnorodności biologicznej.
Odnoszący się do podpisanego w ub. roku globalnego porozumienia, temat tegorocznych obchodów Dnia jest więc apelem o podjęcie konkretnych działań, służących realizacji Celów i zadań wyszczególnionych w porozumieniu, przede wszystkim zaś o wdrożenie wszystkich przewidzianych w nim środków, przed rokiem 2030. Tylko to bowiem zagwarantuje przywrócenie różnorodności biologicznej do roku 2050, zgodnie z duchem Konwencji o .Różnorodności Biologicznej, przyjętej na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku – jednego z najważniejszych dokumentów dotyczących zrównoważonego rozwoju..
Różnorodność biologiczna, która jest często rozumiana jako duża różnorodność roślin, zwierząt i mikroorganizmów, obejmuje również różnice genetyczne w obrębie każdego gatunku, jak choćby między odmianami roślin uprawnych i rasami zwierząt gospodarskich, a także różnorodność ekosystemów (jezior, lasów, pustyń, krajobrazów rolniczych), które są miejscem wielorakich interakcji między członkami tych ekosystemów (ludźmi, roślinami, zwierzętami).
Zasoby różnorodności biologicznej stanowią filary życia na Ziemi i podstawy przetrwania naszej cywilizacji. Ryby dostarczają 20 procent białka zwierzęcego około 3 miliardom ludzi. Rośliny dostarczają człowiekowi ponad 80 procent potrzebnego mu pożywienia. Aż 80 procent ludzi mieszkających na obszarach wiejskich w krajach rozwijających się stosuje wyłącznie tradycyjne leki roślinne.
Zasoby różnorodności biologicznej to skarbnica narzędzi do walki z pandemiami, takimi jak te wywoływane przez koronawirusy. Utrata różnorodności biologicznej natomiast skutkuje niekontrolowanym rozpowszechnianiem się chorób przenoszonych ze zwierząt na ludzi.
Główne czynniki powodujące utratę bioróżnorodności związane są bezpośrednio z działalnością człowieka: zmiany klimatyczne, rozpowszechnianie się gatunków inwazyjnych, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych, zanieczyszczenia i urbanizacja. Chociaż rośnie świadomość, że różnorodność biologiczna jest globalnym dobrem o ogromnej wartości dla przyszłych pokoleń, szacuje się, że obecnie 75 procent ekosystemów lądowych i 66 procent morskich, a także 1 milion gatunków zwierząt i roślin obecnie zagrożonych jest wymarciem.
Te negatywne zjawiska dotyczące utraty zasobów różnorodności biologicznej stanowią realne zagrożenie dla realizacji co najmniej ośmiu spośród 17 Celów Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030.
Bioróżnorodność to żywa tkanka budująca naszą planetę, dlatego jej kondycja ma bezpośredni wpływ na jakość naszego życia i dobrostan wszystkich pozostałych mieszkańców Ziemi. Stopniowe ubożenie zasobów różnorodności – wymieranie gatunków i degradacja ekosystemów stanowią zagrożenie dla gospodarki, zasobów żywnościowych, różnorodności także kulturowej, światowego pokoju i bezpieczeństwa. Przyczyniają się do powiększania obszarów biedy i nierówności społecznych.
UNESCO jest, obok FAO, UNDP i UNEP, jedną z agend ONZ najsilniej zaangażowanych w problematykę ochrony różnorodności biologicznej świata. Jednym z pięciu głównych obszarów tematycznych zainteresowania Organizacji są nauki przyrodnicze, w ramach których od 1971 roku rozwijany jest Międzynarodowy Program „Człowiek i Biosfera”, mający na celu kreowanie zrównoważonych relacji między człowiekiem i środowiskiem, między innymi poprzez sieć 738 Rezerwatów Biosfery w 134 krajach, w których schronienie znajduje ogromna liczba ekosystemów oraz chronionych gatunków, niejednokrotnie endemicznych.
Na listach UNESCO znajduje się także: 1157 miejsc Światowego Dziedzictwa w 167 krajach, w tym 218 przyrodniczych i 39 o charakterze mieszanym: kulturowo-przyrodniczym, 177 Światowych Geoparków w 46 krajach. Łącznie zajmują one 6 procent powierzchni Ziemi, jednocześnie stanowiąc niezwykle istotne miejsca codziennej edukacji, jak żyć w harmonii z innymi istotami, gromadząc doświadczenia i dzieląc się nimi dla dobra całej biosfery.
Przesłanie Dyrektor Generalnej UNESCO z okazji Dnia
Dekada NZ Różnorodności Biologicznej 2011-2020
Konwencja o różnorodności biologicznej
Światowe Forum UNESCO na temat Różnorodności Biologicznej (2021)