Po raz 25. obchodzić będziemy w tym roku Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego #MotherLanguageDay, który proklamowany został w 1999 roku decyzją Konferencji Generalnej UNESCO, na wniosek zgłoszony przez Bangladesz.
Różnorodność językowa jest coraz bardziej zagrożona w miarę systematycznego znikania coraz większej liczby języków. Mimo postępów, jakie udało się poczynić na świecie w zakresie edukacji wielojęzycznej i zrozumienia jej wagi, zwłaszcza we wczesnym okresie szkolnym, w dalszym ciągu 40 procent populacji świata nie ma dostępu do edukacji w języku, którym posługuje się na co dzień lub który rozumie.
Tematem ubiegłorocznych obchodów była „Edukacja wielojęzyczna – konieczność transformacji edukacji”. Podkreślano znaczenie różnorodności kulturowej i językowej dla zrównoważonego rozwoju społeczeństw. Społeczeństwa wielojęzyczne i wielokulturowe istnieją dzięki swoim językom, które przechowują i przekazują kolejnym pokoleniom tradycyjną wiedzę i kulturę.
W tym roku tematem przewodnim jest: „Edukacja wielojęzyczna: filar uczenia się i uczenia się międzypokoleniowego”. Obecnie 250 milionów dzieci i młodzieży nadal nie uczęszcza do szkoły a 763 miliony dorosłych nie opanowało podstawowych umiejętności czytania i pisania. Edukacja w zakresie języka ojczystego wspiera uczenie się, umiejętność czytania i pisania oraz naukę dodatkowych języków.
Przedmiotem tegorocznej dyskusji będą sposoby wdrażania polityk i praktyk w zakresie edukacji wielojęzycznej dla zapewnienia wszystkim włączającej, wysokiej jakości edukacji, która przyczyni się do poprawy nie tylko wyników w nauce, ale także do przekazywania międzypokoleniowej wiedzy, języków, kultury i dziedzictwa niematerialnego.
Podczas obchodów tego dnia w siedzibie UNESCO w Paryżu odbędą się dwie dyskusje panelowe dotyczące edukacji wielojęzycznej. Dyskusje będą dotyczyły:
- edukacji wielojęzycznej jako kluczowego elementu wysokiej jakości uczenia się,
- edukacji wielojęzycznej jako filaru uczenia się międzypokoleniowego.
UNESCO konsekwentnie podkreśla rolę wielojęzycznej edukacji opartej na pierwszym języku, zwanym również językiem ojczystym lub językiem domowym, podczas corocznych obchodów Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego.
Niedopasowanie języka (języków) ojczystego i języków szkolnych od dawna negatywnie wpływa na systemy edukacji we wszystkich regionach świata. Przez dziesięciolecia wyłączne stosowanie języków dominujących w nauczaniu było krytykowane jako wpływające na jakość nauczania. Wpłynęło ono również na prawidłowość oceniania wyników kształcenia i szerzej na przyszłe możliwości uczniów w zakresie edukacji i pracy. Jak zauważyło wielu naukowców, samo używanie języka obcego jako środka dydaktycznego nie gwarantuje skutecznej nauki tego języka.
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego 2024 jest okazją do przypomnienia społeczności międzynarodowej, że edukacja wielojęzyczna usprawnia proces uczenia się, gdy język nauczania jest pierwszym językiem ucznia. Używanie języków ojczystych uczniów do nauki czytania i pisania oraz uczenia się stanowi solidny filar edukacji oraz transferu umiejętności i wiedzy do innych języków. Nauka w języku ojczystym ułatwia zrozumienie i interakcję, a także rozwija krytyczne myślenie. Wzmacnia pewność siebie i poczucie własnej wartości oraz stymuluje aktywne uczestnictwo. Wielojęzyczna edukacja przyczynia się do otwarcia drzwi do międzypokoleniowego uczenia się, zachowania kultury i dziedzictwa niematerialnego oraz rewitalizacji języków. Wzbogaca wielojęzyczność w sieci i jest niezbędna dla umiejętności cyfrowych. Wielojęzyczna edukacja pomaga również w zdobywaniu umiejętności życiowych, zwłaszcza w kontekście sytuacji kryzysowych i klęsk żywiołowych. W ten sposób uchodźcy, osoby przesiedlone wewnętrznie lub międzynarodowo oraz osoby wykluczone lub zmarginalizowane z wysokiej jakości edukacji, takie jak ludność rdzenna, nie pozostają w tyle.
Wiele nadziei dotyczących edukacji wielojęzycznej związanych jest z proklamowaną przez ONZ na lata 2022-2032 Międzynarodową Dekadą Języków Rdzennych, która, jak napisała w przesłaniu Dyrektor Generalna UNESCO: „…poprzez ukierunkowanie wysiłków zarówno badaczy, jak i mediów oraz społeczności międzynarodowej, powinna wnieść nową energię w ochronę tych bezcennych skarbnic wiedzy i światopoglądów.” Dekada, której UNESCO jest międzynarodowym koordynatorem z ramienia ONZ, ma na celu m.in. zapewnienie prawa ludności rdzennej do zachowania i promowania swoich języków oraz włączenie aspektów różnorodności językowej i wielojęzyczności do głównego nurtu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.
UNESCO definiuje edukację wielojęzyczną jako “wykorzystywanie dwóch lub większej liczby języków jako narzędzi uczenia się i zdobywania wiedzy”. Termin „edukacja wielojęzyczna” powstał w 1999 roku dla określenia zjawiska posługiwania się co najmniej trzema językami w procesie edukacji: rodzimym dialektem (językiem społeczności lokalnej), językiem ojczystym oraz językami komunikacji międzynarodowej. Dwa pierwsze mają decydujące znaczenie w edukacji, natomiast języki obce niezbędne są dla zrozumienia problemów globalnych, pełnią więc ważną rolę w dorastaniu człowieka do globalnego obywatelstwa.
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego 2024 ma na celu wspieranie realizacji Celu Zrównoważonego Rozwoju nr 4 dotyczącego wysokiej jakości edukacji włączającej i uczenia się przez całe życie oraz celów Międzynarodowej Dekady Języków Rdzennych. Język ojczysty i języki lokalne to najważniejsze, niezastąpione drogi przekazu kultury, wiedzy i mądrości, natomiast wielojęzyczność ma znaczenie dla realizacji wszystkich celów Agendy Zrównoważonego Rozwoju 2030 i towarzyszących im zadań, nie tylko Celu 4, ale także Celów dotyczących rozwoju gospodarczego, zatrudnienia i zdrowia oraz zrównoważonej konsumpcji i zapobiegania zmianom klimatycznym.
*
Podobnie jak w latach ubiegłych, 21 lutego 2024 r. Rada Języka Polskiego, we współpracy z Miastem Poznań organizuje z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego kolejną już, ósmą edycję Poznańskiej Debaty o Języku, zatytułowaną w tym roku „Język w debacie publicznej. Wolność i jej granice”. W ramach tegorocznej odsłony uczestnicy będą dyskutować między innymi o wolności słowa i jej granicach, sposobach komunikowania się w dyskursie publicznym i zmianach w publicznych zwyczajach nie tylko językowych. W debacie, organizowanej w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu, można wiąć udział po uzyskaniu bezpłatnych wejściówek.
Międzynarodowa Dekada Języków Rdzennych