W bieżącym roku tematem wiodącym obchodów Dnia jest „Budowanie zaufania do nauki”. Nauka może właściwie pełnić swoją rolę w kształtowaniu naszej zbiorowej przyszłości jedynie wtedy, kiedy cieszy się społecznym zaufaniem. W obliczu różnorodnych wyzwań, przed którymi współcześnie staje nasz świat, to zaufanie do nauki wspiera rozwój i stosowanie rozwiązań opartych na dowodach naukowych. Zaufanie do nauki wpływa na sposób działania naukowców i jednocześnie na to, jaki jest jej społeczny odbiór. Zaufanie do nauki ma także znaczący wpływ na decyzje polityczne i okazywane im społeczne poparcie lub jego brak.
W ramach tegorocznych obchodów Światowego Dnia Nauki UNESCO organizuje 13 listopada br. o godzinie 18.30 panel ministerialny z udziałem naukowców oraz wysokich rangą przedstawicieli resortów, zatytułowany „Budowanie zaufania do nauki na styku nauki, polityki i społeczeństwa”. Wydarzenie będzie można śledzić online w czasie rzeczywistym, w trakcie trwania obrad.
Celem dyskusji jest zbadanie czynników przyczyniających się do budowania i utrzymywania zaufania do nauki. Panel będzie okazją do omówienia powiązań między nauką, polityką i problemami społecznymi, pozwalających na tworzenie polityki opartej na nauce, a także na lepsze zrozumienie statusu badań naukowych. Przedmiotem rozmowy będzie także znaczenie wolności i bezpieczeństwa naukowców jako kluczowego składnika ekosystemów naukowych opartych na uniwersalnych wartościach, a także rola popularyzacji nauki w budowaniu społecznej świadomości jej znaczenia i zaufania do niej. Zasady te zostały określone w dwóch instrumentach prawnych ustanawiających standardy działania UNESCO: Zaleceniu UNESCO w sprawie nauki i naukowców (2017) oraz Zaleceniu UNESCO w sprawie otwartej nauki (2021). Instrumenty te wyrażają wizję, w której ekosystemy naukowe kierują się uniwersalnymi wartościami i mają na celu udostępnienie nauki i płynących z niej korzyści wszystkim.
Wydarzenie organizowane z okazji Dnia Nauki zakończy się ceremonią wręczenia Nagrody UNESCO i Fundacji Kalinga za osiągnięcia w dziedzinie popularyzacji nauki.
Proklamowany przez UNESCO w 2001 roku Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju służy podkreśleniu społecznej roli nauki i potrzeby szerokiej publicznej debaty na temat pojawiających się wciąż nowych zagadnień i wyzwań, przed którymi ona współcześnie staje. Dzień przyczynia się do szerokiego, społecznego upowszechniania wiedzy na temat najnowszych osiągnięć nauki, uświadamiając jednocześnie rolę naukowców w poszerzaniu naszej wiedzy na temat Planety i w kształtowaniu zrównoważonych społeczeństw.
Główne cele obchodów Światowego Dnia Nauki na rzecz Pokoju i Rozwoju to:
- Wzmacnianie świadomości społecznej na temat roli nauki dla budowania pokojowych i zrównoważonych społeczeństw
- Promowanie – zarówno w skali międzynarodowej, jak i poszczególnych krajów – solidarności w dzieleniu się wiedzą i współpracy naukowej
- Podtrzymywanie pamięci zobowiązania do wykorzystywania nauki dla dobra społeczeństw, w skali zarówno krajowej, jak i międzynarodowej
- Zwracanie uwagi na wyzwania stojące przed nauką i zwiększanie poparcia dla przedsięwzięć naukowych
- Przypominanie o konieczności dążenia do realizacji prawa każdego człowieka do korzystania w pełni ze zdobyczy nauki, zgodnie z zapisem Artykułu 27. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Proklamowanie Dnia przez UNESCO w 2001 r. podkreśla zaangażowanie Organizacji w promocję nauki i jej miejsca w życiu współczesnego człowieka. Inicjatywa ta przyczyniła się już do powstania dziesiątków projektów i funduszy, służących rozwojowi nauki na świecie. Ułatwiła także rozwój współpracy między naukowcami z odległych krańców świata, w tym z regionów targanych konfliktami zbrojnymi.
Strona Otwartej Nauki w portalu UNESCO
Zalecenie UNESCO w sprawie otwartej nauki (2021)